,0.
.
ArthurKoestler
7
,:„
-,
-
7
ano
Estas ante' mi la verko titolitaJano, de Arthur Koes-
tler (forpasinta en la jaro 1983):
gi
estas la unua el-
donajo en hispana lingvo, de marto 1981. Mi men-
cias
in
nun ei tie tial ke
gi
pritraktas, ee se iom de
flanke, la lingvan problemaron pri kiu ni zorgas.
Konkrete, la celo de la menciita verko estas esplori la
radikon de la homa konfliktemo kaj perforto. Koestler
atribuas ilin al la kontraildiro, okazanta en nia specio,
inter la homaj emoj al memcerteco kaj al integrigo.
La ordo kaj la stabileco regas nur kiam ambati emoj
sin tenas ekvilibre. Si iu el ili superregas la alian,
rompigas la ekvilibro kaj ekaperas diversaj patologiaj
statoj, kiuj konstituas la «paranojecon de la specio,
lcadzo de tiom da katastrofoj en la historio kaj lciu,
kun la nuna grado kaj potenco de la ekzistantaj arm-
iloj, konstituas minacon je viv-estingigo.
Klarigante la kialojn de la patologia naturo de la ho-
ma specio, Koestler insistas pri tio ke tiuj ecoj estas
specifaj de tiu ei specio, akiritaj dum la evolu-proce-
zo. Lail tin diagnozo, la katizoj estas:
a) la rapidega kreskigo de la nova geld) de la homa
cerbo kaj la nesufiea kontrolo fare de tiu êi nov-
cerbo sur la antikva cerbo; b) la dumlonga stato de
sendefendo de la novnasldtoj kaj, sekve, ilia sen-
kritika obeemo kaj submetigo antaii la adtoritato;
c) la
duobla plago !dun konstituas la lingvo, Mel ilo
de agitado de la pasioj de in anaasoj kaj de starig-
ado de etniaj baroj;
d)
la malkovro de la morto
kaj la timo-sento kiun
gi
alportas, kio, 'do kune,
generas mens-distraneon.
Interese... inter la specifaj kialoj de la homa "frene-
zo" enestas la lingvo-diverseco. Ni jam sciis ke
gi
es-
tis signo de lcultura rieeco kaj varieco, kaj ee tion ke
gi konstituas problemon. Ni vidis gin ankad kid
l dia
puno ekde la afero de Babelo... Sed ei tie oni prezen-
tas gin, kaj prave latigajne, kiel iu el la kailzoj de la
malnormala naturo de nia specio Icaj lculpa je la per-
forto kaj masakroj kiuj karakterigas la human histo-
rion.
Disvolvigante tiun temon, la adtoro de la prikoment-
ata verko asertas:
...iasence,
la homaro
nfuzis,
de antaii multe da
tempo, la lingvon, se per lingvo ni komprenas inn
metodon de valida komunikado por in tuta specio.
Kiel simbolo, la Babela turo estas eiutempa. Aliaj
specioj posedas ian unikan metodon je komunikado
-pere de signaloj, sonoj aO odor-sekreciado-, kom-
prentbla de Cluj membroj de la specio. Kiam in
Sankta-Bernardo-hundo renkontigas kun
iu ajn hundeto, ambag, ee se tre malsimilaj, kom-
prenas unu la alian sen tradukanto. Male, la
homo
sapiens
estas fragmentita lad proksimmne 3000
lingvaj grupoj. tin lingvo -kaj ties koncernaj dia-
lektoj- agadas Mel unuiga forto cue de la grupo
kaj Mel disiga forto inter la grupoj. Jen ei tie mon-
trigas kial la disigaj fortoj rezultas multe pli poten-
caj ol la unuigaj laiilonge de ma historio. Rilate al
la ekstera aspekto kaj al la konduto, la homo evi-
dentigas ph grandan varieblecon ol ties de tilt ajn
alia specio (aparte konsiderataj la rezultantaj el la
artefarita bredado); kaj la parolkapablo, anstataii
malphigi tiujn diferencojn, starigas kromajn ba-
rojn kaj intensigas la kontrastojn. Nuntempe in
disponas je per-satelita komunikebleco, dank' al
Mu eblas transsendi mesagon al la logantaro de la
tuta planedo, sed ne je in
lingua franca (komuna)
kin igu universale kompreneblan tian mesagon.
gajnas strange tio ke, esceptante areton da senla-
caj geesperantistoj, nek la UNESKO, nek lu ajn
alia internacia organismo, komprenis ankoraii tion
ke la plej simpla maniero ebligi la interkomprenon
estas promocii inn lingvon Mu estu komprenata de
eiuj.
Tiel estas; ekde la epoko, kiam oni verkis tiun libron,
estis multe ph
i disvolvigitaj la teknikaj komunikad-ri-
medoj. Nuntempe ekzistas, laome, la monda reto,
«Internet.. Do, in disponas je la teknikaj rimedoj: la
telefono, la radio, televido, komunik-satelitoj, la in-
ter-reto... sed dadre mankas, ad plej guste, dadre ne
estas uzata, la lingva instrumento, iu idiomo interna-
cia facila kaj nedtrala. La homa nekapablo havigi at
si la gustan solvon al tiu problemo estas komparebla
at sia radikala nekapablo definitive preterlasi sian per-
fortan historion de militoj, maljustajoj, altrudoj
kaj
ekspluatado de la homo fare de homo, kaj Icrome,
laiiAajne, ambad problemoj sufiee rilatas unu la alian,
kiel genie intuiciis siatempe L.L.Zamenhof promoci-
ante la internacian lingvon kiel vojo kaj solvo por
pretersuperi la homan malamon kaj sekvaj konfliktoj.
Ne estas hazardo do ke por
kontratistari la progreson
de nia ideo kunigas du komponajoj kia la povo de la
superreganta(j) potenco(j) -kiuj pretendas altrudi sian
propran lingvon-, kaj la homa stulteco submetigi at
tia maljustajo. La altruda povo kaj la stulteco, ambail
Oiam- kaj eie-estantaj en la homa historio, kaj ambail
ankail signoj de la paranojeca naturo de nia specio kaj
kat
-
no de nia Atorma historio.
Verkis:
Faustino Castaflo
