8
Ĉ
Ĉ
Ĉ
u
u
u
a
a
a
l
l
l
i
i
i
a
a
a
n
n
n
c
c
c
o
o
o
d
d
d
e
e
e
c
c
c
i
i
i
v
v
v
i
i
i
l
l
l
i
i
i
z
z
z
a
a
a
c
c
c
i
i
i
o
o
o
j
j
j
a
a
a
ŭ
ŭ
ŭ
i
i
i
n
n
n
t
t
t
e
e
e
r
r
r
c
c
c
i
i
i
v
v
v
i
i
i
l
l
l
i
i
i
z
z
z
a
a
a
c
c
c
i
i
i
a
a
a
m
m
m
i
i
i
l
l
l
i
i
i
t
t
t
o
o
o
P
P
P
r
r
r
o
o
o
b
b
b
l
l
l
e
e
e
m
m
m
o
o
o
j
j
j
d
d
d
e
e
e
l
l
l
a
a
a
p
p
p
a
a
a
c
c
c
o
o
o
k
k
k
a
a
a
j
j
j
l
l
l
a
a
a
m
m
m
i
i
i
l
l
l
i
i
i
t
t
t
o
o
o
Ŝajnas ke la 21a jarcento, en kies sepa jaro ni troviĝas, tiel estos malpaca kiel estis la antaŭa. Laŭ-
longe de la 20a jarcento okazis multaj konfliktoj en la mondo: militoj de nacia liberigado kontraŭ
la koloniismaj potencoj, civilaj militoj, revolucioj, lokaj aŭ zonaj militoj kiel tiuj de Mezoriento…
Sed de milita vidpunkto tiu jarcento karakteriĝis pro la interfrontiĝo inter la grandaj potencoj:
ambaŭ MondMilitoj kaj la t.n. Malvarma Milito.
Se la Unua MondMilito estis konflikto inter la grandaj koloniismaj potencoj, kiuj batalis por la
kontrolo de la ĉefaj riĉfontoj de la planedo, la Dua, krom pli da la samo havis ankaŭ ian karakteron
de interrasa alfrontiĝo, almenaŭ tiele estis interpretita de iuj el la batalantoj.
Sed vere ekster-tipa estis la Malvarma Milito, kaj tio pro pluraj kialoj. Unue, pro tio ke ĝi ne kon-
sistis el militaj bataloj inter la ĉefaj protagonistoj: la grandaj potencoj Usono kaj Sovetio, sed lokaj
periferiaj militoj fare de ŝtatoj klientoj: Koreujo, Vietnamio… Kaj due, kaj ĉefe, pro tio ke en tiu
interfrontiĝo tre grava komponaĵo estis la ideologio. La kontraŭfrontiĝo de du sistemoj: kapita-
ismo kontraŭ socialismo, estis ekonomia batalado kiu solviĝis favore al la sistemo pli forta de eko-
nomia vidpunkto, tamen ĝi estis ankaŭ ideologia interfrontiĝo kaj tiurilate la solvo ne tiom estas
klara. Ni devas atenti pri tiu aspekto ĉar ĝi tre rilatas kun la problemaro kiu prezentiĝas al nia
mondo ekde la komenciĝo de la nuna jarcento.
La socialisma alternativo al la sistemo distingiĝis pro ties ideologia, etika enhavo. Tiu movado, pre-
ter la konkretaj spertoj de ĝia aplikado, kiuj ne altiris la apogon nek la entuziasmon de la loĝant-
aro de la landoj kie ĝi estis aplikita, havis kaj daŭre havas sian internan ideon, iuj valoroj kiuj,
fakte, estas la eterna revo de la homaro. La justeco, la egaleco, la frateco aŭ interhoma solidareco…
Laŭmezure ke tiuj valoroj aŭ ideoj eniras en la homan menson perdas sencon ĉiutipaj militoj. La
interhoma kunlaboro kaj la egaleca distribuo de ĉiuj mondaj riĉaĵoj inter ĉiuj nacioj kaj popoloj
anstataŭas la konkurencon kiu estas la fonto de ĉiuj konfliktoj kaj generanto de malegaleco, mal-
justeco, perforto, malamo… Tiel vidite, la fiasko de politika kaj ekonomia sistemo bazita sur tiaj
valoroj devus esti konsiderata kiel granda katastrofo de la homa historio. Tamen la afero estas iom
pli komplika. La konstraŭstaro de la socialismo fare de la kapitalismaj potencoj alprenis, ankaŭ ĝi,
9
ian ideologian enhavon kiu rilatis, ankaŭ ĝi, al ĉiamaj revoj kaj idealoj de la homaro. Konkrete, la
kontraŭsocialisma propagando dum la jardekoj de la Malvarma Milito tre emfazis la defendon de
la libereco, la demokratio… ĉar, jes ja, en la lokoj kie oni provis la socialisman ekonomion oni
agadis dekomence je la defensivo malpliigante aŭ preskaŭ nuligante la politikajn kaj civitanajn raj-
tojn de la loĝantaro. Ekspliki kial okazis tia evoluado en tiu sistemo estus tasko kiu postulus tre am-
pleksan raportadon kaj kiu preterpasus la celon de ĉi skribaĵo. Nun ni konstatu nur ke tiu evoluo
okazis kaj ke tio iome malfortigis la ideologian pozicion de la porsocialismaj fortoj.
Hodiaŭ, preskaŭ du jardekoj post la disfalo de la komunistaj reĝimoj, oni povas aserti ke la popoloj
de tiuj landoj estis vere trompitaj. La demokratio kaj la libereco, pri kiuj tiom emfazis iam la por-
kapitalisma propagando, daŭre mankas en tiu geografia zono, aŭ estas nur formalaĵo, kiel okazas,
cetere, ankaŭ en la landoj de la ĉiama kapitalista mondo. Sed dume, la konkeraĵoj de la socialismo
pri egaleco, socia protekto, laboro, edukado kaj saneco por ĉiuj… draste malaperis el la horizonto
de la ĉiutaga vivo de la civitanoj de tiuj landoj. Tio estas, la kapitalismo, eĉ formoj je sovaĝa kapi-
talismo, estis forte starigitaj en tiu socio. La historia leciono kiun oni povas eltiri el tiuj okazintaĵoj
estas tio ke kio vere gravas por la superregantoj de la mondo estas le ekonomia profito, ne la ideoj
pri libereco kaj demokratio. Ĉi tiuj estas nur ideologia materialo por trompi la popolojn. Tiu ins-
truo estas grava ankaŭ por privalorigi la nunan situacion.
Nun la milit-danĝero ne estas afero de ebla interfrontiĝo inter kapitalistaj ŝtatoj; la kapitalisma
sistemo estas sufiĉe bone starigita, stabila, sub la lidereco de Usono. Ankaŭ ne estas forta(j) ŝtato(j)
kun rasisma ideologio, kiel la naziismo de la pasinta jarcento. Kaj, kiel ni vidis, la interfrontiĝo
inter grandaj sistemoj kun malsama sociekonomia strukturo definitive finiĝis per la venko de la ka-
pitalismo. La supervivantaj socialistaj reĝimoj: Ĉinio, Kubo, Vietnamio, Koreujo… ne batalas ho-
diaŭ por renversigi la sistemon; ilia sola celo estas plibonigi sian ekonomian situacion, eĉ ene de la
koordinatoj kaj en la kadro de la tutmonda kapitalista sistemo.
Nun multaj indicoj ŝajnas montri ke la estontaj militoj estos kontraŭfrontiĝo inter civilizacioj.
Mondskale estas iu dominanta civilizacio, konata kiel “Okcidenta” civilizacio, kiu atingis la plej
altan gradon je ekonomia kaj scienc-teknika disvolviĝo ĝis nun konata, kaj kies teritoria medio
estas Eŭropo kaj Ameriko . Iu el la distingigaj elementoj de ĉiu civilizacio, la religio, ĉi kaze estas la
Kristanismo en ties diversaj variantoj sed en procezo de retroiro, almenaŭ en kio koncernas al la
influo de la eklezioj. Sed tiun elementon la Okcidenta civilizacio kunhavas kun aliaj, Centra kaj
Suda Afriko, Sudameriko… Tie aliaj lokaj civilizacioj, aŭ ties restaĵoj, kunhavas la teritorion kaj la
religion kun la dominanta kaj disvatiĝanta Okcidenta, Eŭrop-devena civilizacio. Aliaj elementoj,
kiel la menciita scienc-teknika disvolviĝo, estas imitata, celata, de ĉiuj ceteraj kulturoj en la mondo.
Ĉiukaze, la povo kiun provizas tiun scienc-teknikan potencon influas, efikas, por bono aŭ por mal-
bono, sur la loĝantaro de la tuta planedo.
La alte industriigita produktad-aparataro de tiu dominanta kulturo funkcias per nafto-devenaj
karburaĵoj. La nafto, neregule disformiĝinta surtere en la terglobo, fariĝis, ekde antaŭ pli ol unu
jarcento, grand-valora varo avide celata de ĉiuj industriaj potencoj. La kontrolo de tiu riĉ-fonto es-
tis iu el la ĉefaj kialoj de la militaj konfliktoj de la lasta jarcento inkluzive la du menciitaj mond-
militoj. En la nuntempo, en la areo de la dominanta civilizacio troviĝas la landoj plej potencaj de
militista vidpunkto, kaj, kiel vidite, la filozofio reganta (ĉi)tie estas la kapitalismo, t.e. la emo eltiri,
per konkurado, la plej grandan profiton kaj ĝui la plej altan havaĵon kaj viv-nivelon eĉ super la
mizero kaj ruiniĝo de aliaj popoloj. Klare parolante, la imperiisma(j) potenco(j) intervenas per-
milite en ĉiu ajn modparto kie riskus, por ili, la kontrolo de la ekzistanta nafto.
Tia situacio estas konstanta konflikto-fonto, sed nun la kontraŭfrontiĝo alprenas formon de inter-
civilizacia batalado. Ĝenerale, ĝis nun ne estas en la mondo granda kontraŭstaro kontraŭ la valoroj
kaj la kulturo de la dominanta Okcidenta civilizacio. Estas, jes ja, rezisto kontraŭ la rabemo kaj
ekspluatemo de la militista imperiismo, sed ne rifuzo de la kulturo kaj valoroj de la koncerna civi-
lizacio. Sed kun iu grava, tre grava, escepto. Temas pri la muzulmana aŭ Islama civilizacio, kies
teritoria medio estas norda Afriko, Meza Oriento, Ŭesta Azio…. Jes, tiuj titoloj aludas al la religia
karaktero de la popoloj de tiu terzono, la Mahometismo en ties diversaj variantoj. Ĉar ŝajnas ke ĉi
tie ni troviĝas antaŭ ia renaskiĝo de religia kulturo kiu, dum kelkaj jarcentoj, restis en situacio de
stagniĝo, senmoviĝo, marasmo…
10
La opono de tiu kulturo al Okcidento manifestiĝas eĉ per perforto, ĉefe terorisma perforto. La per-
aviadila atako al la novjorkaj ĝemelaj turoj inaŭguris terorisman stilon de amasa mortigado kun
serio da similaj atakoj en diversaj lokoj en la mondo, inter ili Hispanio. Militdanĝera streĉiteco,
kiam ne fakta milito, troviĝas en la periferio de tiu muzulmana zono tralime kun la teritorio de ali-
kulturaj popoloj, ĉefe kolizie kun la Okcidenta civilizacio aŭ mondpartoj pli malpli influitaj de tiu
kulturo: Turkujo. Israelo/Palestinio, Afganio, Sudan-Sudo… Al tiu ekstera milit-fronto oni devas
aldoni ankaŭ tion kion oni povus nomi la internan fronton kontraŭ la okcidenta kulturo: la
terorisma perforto de la islama integrismo kontraŭ personoj de la sama muzulmana socio sed kiuj,
iamaniere, reprezentas aspektojn de la Okcidenta kulturo: intelektuloj, feministinoj… (Argelio), aŭ
kopto-kristanoj (Egiptujo, Sirio…). Kaj fine estas ankaŭ la perforto, ankaŭ terorisma, inter la
diversaj mahometismaj variantoj: ŝijaismo kontraŭ sunaismo en Irako, perforto kontraŭ la kurdoj
en tiu sama lando kaj ankaŭ en Turkujo, islama fundamentalismo en Afganio… En iuj politikaj
medioj oni kutime uzas la esprimon: “alianco de civilizacioj”. La registrar-prezidento de nia lando
foje esprimas tiun koncepton kiel opono al tiu de “intercivilizacia militado”. Verdire, tiu kon-
traŭdiro estas nur ŝajna; se oni emfazas pri la alianco de civilizacioj estas ĝuste pro tio ke la dan-
ĝero de milito inter civilizacioj estas tre reala kaj oni intencas kvazaŭ ekzorci ĝin. Fakte, ŝajnas ke
la formulo “alianco de civilizacioj” estis esprimita unuafoje en Iranio (Persujo) fare de iu el la poli-
tikistoj de tiu lando, kaj paradokse nun ĝuste el tiu lando venas signoj de militdanĝero pro la tiea
disvolvigado de nuklea armilaro. Cetere ankaŭ ne mankas la minacoj kiuj, de tempo al tempo, fa-
ras diversaj lideroj de Islama Jiĥad kaj aliaj teroristaj organizaĵoj dirante ke la muzulmana mondo
ne rezignis pri la perdo de Al Andalus kaj emas reakiri ĝin. Al Andalus ne estas nur la hispana re-
giono nun nomata Andaluzio sed tuta Hispanio kaj Portugalio.
Oni povas interpreti, kaj fakte oni interpretas, tiun konflikton laŭ du malsamaj skemoj. Laŭ la
unua el ili, temus nur pri alia, kroma, batalado por la kontrolo de la nafto-fontoj. Ne mankas argu-
mentoj favore al tiu tezo: la usona agreso kontraŭ Irakio, la usona apogo al la secesia regiono en la
nafto-hava zono en la sudo de Sudano… Laŭ la alia vidpukto tre gravas la distingigaj kulturaj
elementoj de ambaŭ civilizacioj, inter ili, ĉefe, la religiaj diferencoj. Ankaŭ estas argumentoj kiuj
apogas tiun interpreton: ne estas hazardo tio ke en la muzulmana mondo oni nomas “kruc-kava-
liroj” la soldatojn de la armeoj kiuj batalas en Irakio, Afganio kaj aliaj lokoj, aludante al la inter-
frontiĝo, dum Mezepoko, de la eŭropaj kruckavaliroj kontraŭ la muzulmanaj regnoj.
En la sekvaj paĝoj oni montras specimenojn de ambaŭ pozicioj aŭ interpretoj. La artikolo de Ar-
cadi Oliveres pliakcentas la gravecon de la nafto-problemo kiel milito-instigilo; laŭ tiutipa inter-
pretado de la homaj konfliktoj, estas la ekomiaj interesoj de la superregantaj klasoj kaj ties milit-
ista povo la kaŭzantoj de la militaj agresoj. La artikolo meritas ke oni tralegu ĝin kun atento. An-
kaŭ estas interesa tiu eseo verkita de Xavier Pikaza. Li pli atentas pri la interreligia maltoleremo,
kiu estas la fonto kaj instigilo de de ĉiuj kruc-militiroj. Lia teksto, publikigata en ĉi tiu revuo pri-
studas la naskiĝon de nia Okcidenta kulturo, ties ligon kun la kristana religio kaj la formiĝon de la
perforto kontraŭ la religiaj disidentoj kaj la malsamaj religia kulturoj de aliaj popoloj.
Ne estas la celo de ĉi skribaĵo deklari la pravecon de unu aŭ la alia interpreto, kio devas esti la kon-
kludo de ĉiu leganto de ĉi tiu kaj alia materialo pri la temo. Sed oni povas indiki ĉi tie ke ne estas
nepra kontraŭdiro inter ambaŭ vidpunktoj. La fakto ke la mastroj de ambaŭ interfrontiĝantaj
blokoj solvas permilite siajn ekonomiajn kontraŭdirojn ne nuligas la realaĵon ke la amasoj moviĝas
aŭ estas movataj de la identiĝo kun la propra kulturo por batali kontraŭ la malamikoj aparten-
antaj al alia civilizacio. Fakte, io simila okazis jam okaze de la menciitaj mezepokaj Kruc-militoj.
Rilate al tiu ĉi temo de milit-danĝero inter civilizacioj ni inkludas en ĉi numero de la revuo kroman
tekston kiu prilumigas alian flankon de la problemo. Temas pri recenzo de iu libro, eldonita antaŭ
tri jarojn, kiu temas pri la terorismo de la islama integrismo. Ĝi titoliĝas JIĤAD kaj pristudas la
financad-manierojn de la teroristaj organizaĵoj en la kadro de la tutmonda ekonomio. En nia
prezentado de tiu verko ni iome profundigas en la penson de ties aŭtorino. Ankaŭ la legado de tiu
teksto kaj de la libro mem estas interesa por pli kompleta kono de la problemaro de la paco kaj la
milito en nia epoko. Sed ĉiu el tiuj teoriaj alportaĵoj estas nur flanka kaj supraĵa rigardo al la
problemo. Ĉiu problemo devas estis esti studata ne nur flanke kaj supraĵe sed de ĉiu flanko kaj an-
gulo kaj ankaŭ profunde. Tio postulas menson malfermitan al ĉiuj, diversaj kaj divers-devenaj al-
portaĵoj, versioj kaj interpretoj. En la sekvaj paĝoj, jen nia modesta kontribuo al tiu informado.
