57
Per la esprimo «Grande Armée» (Granda Armeo)
oni konas la multnacian militistan forton formitan
de Napoleono Bonaparto por siaj kampanjoj ko-
mence de la 19-a jarcento: la napoleonaj militoj.
Napoleono uzis tiun terminon unuafoje okaze de
la kolektiĝo de la trupoj kiun oni faris en Bulonjo-
ĉe-Maro cele invadi Anglujon, celo kiun oni ne
povis plenumi ĉar mankis la apogo de la hispan-
franca floto detruita en Trafalgaro en 1805 kaj ne
eblis transporti tiel grandan homamason ĝis la bri-
ta insularo. Anstataŭ tion fari, oni devis konduki
tiun armeon al la Rejno-rivero por kontraŭfronti la
aŭstrajn kaj rusajn planojn invadi Francujon.
Komence la Granda Armeo konsistis el ses korpu-
soj komandataj de la marŝaloj de Napoleono. Ju
pli la imperiestro konkeradis pli kaj pli da teritorio
en la kontinento, des pli la Armeo pligrandiĝadis,
ĝis atingi sian maksimumon de 600.000 homoj en
1812, ĝuste antaŭ la invado al Rusujo en la milito
de la Sesa Koalicio. Tiumomente, la Armeo kon-
sistis el: 300.000 francoj, belgoj kaj nederland-
anoj, 95.000 poloj. 35.000 aŭstroj, 30.000 italoj,
24.000 bavaroj, 20.000 saksoj, 20.000 prusoj,
17.000 el Vestfalio, 15.000 svisoj, 9.800 danoj kaj
norvegoj, 4.000 portugaloj kaj 3.500 kroatoj. Es-
ceptante la polajn kaj aŭstrajn korpusojn, ĉiu kon-
tingento estis komandata de iu franca generalo.
Kvankam Napoleono eksoldatiĝis kaj spertiĝis
kiel artileriano, li bone sciis uzadi ankaŭ la kavale-
rion. Ĉi tiu elstare rolis dum la procezo de ekspan-
sio de la imperio, kaj estis decida faktoro en mul-
taj bataloj. La fina malvenko de Napoleono en Va-
terlo estas atribuebla ĉefe al eraroj de komunikado
kiuj igis ke la kavaleriaj trupoj atakis tro frue kaj
estis dekumitaj tial ke mankis al ili la apogo de la
infanterio aŭ la artilerio; tamen, jam tiutempe estis
perceptebla la malsupereco de la kavalerio antaŭ
artilerio kiu iĝis pli kaj pli potenca, preciza kaj
manovrigebla. En la napoleona armeo, same kiel
en plejparto de la tiuepokaj armeoj, la kavalerio
estis dividita laŭ tri branĉoj konstituitaj de unu aŭ
pli korpusoj: Peza kavalerio (rajdantaj kirasuloj
kaj karabenistoj), meza aŭ linia kavalerio (drago-
noj kaj ulanoj) kaj leĝera kavalerio (husaroj, rajd-
antaj ĉasistoj kaj poste la mamlukoj). Ĉiu kavale-
ria korpuso estis konstituita tiamaniere ke ĝi kapa-
blu plenumi specifajn rolojn dum la kampanjo, kaj
pro tio la membroj de ciu unuo devus posedi difin-
itajn karakteraĵojn kaj ecojn necesajn por la rolo
de la korpuso. Tamen, kaze de neceso iu kavaleria
korpuso povus esti uzata por taskoj ĝenerale atri-
buitaj al la peza kavalerio.
La kirasuloj estis ekipitaj kiel kavaliroj kun mal-
mola kiraso surbruste kaj fera aŭ latuna kasko. Ĝe-
nerale, ili estis la plej altstaturaj homoj kaj rajd-
adis grandajn sed ankaŭ same rapidajn ĉevalojn.
Ili estis armitaj per sabro de rekta eĝo kaj pistolo
por la oficiroj. Ili servis kiel atak-forto, por fari
breĉon en la malamika infanterio kaj ebligi la en-
iron de la infanterio aŭ alia kavaleria korpuso de la
58
propra armeo. Kirasulo devus kapabli rajde batali
kontraŭ ĉio ajn. La rajdantaj karabenistoj estis si-
milaj al la kirasuloj rilate al armilaro kaj roloj, sed
pli selektive kaj sindevige. Ili roladis kiel elita
pez-kavalerio. Spite al sia nomo, ili ne portadis
karabenojn, sed jes ja ili estis portintaj ĝin iam,
antaŭ la alveno de Napoleono al la povo.
La dragonoj estis la mez-linia kavalerio. En Fran-
cio ili estis la ĉefa kavaleria korpuso antaŭ la epo-
ko de Napoleono. Oni uzadis ilin tiel en la bataloj
kiel avangarda korpuso kaj eventuale por patrol-
ado. Ili portadis metalan kaskon, sed ne kirason,
kaj estis armitaj per rekta du-eĝa sabro, kaj krome
pistolo kaj karabeno, tiamaniere ke ili povu rapide
moviĝi rajde por poste batali kaj defendi pozicion
rolante kiel infanterio.
La lancistoj kaj ulanoj estis la plej karakterizaj de
la meza kavalerio. Ili estis aldonaĵo relative mal-
frua al la trupoj de
la imperiestro, post
ĉi ties alianco kun
la poloj kaj litovoj
kiuj sendependigis
sin el Rusio. Ili ne
havis kirason, kaj
surportadis kvadra-
tan ĉakon anstataŭ
kaskon. Ilia armil-
aro estis leĝera lan-
co kaj sabro laŭ la
tradicia pola stilo,
sufiĉe kurba kaj ma-
siva. La kombino
de ambaŭ armiloj
permesis al ili servi
kiel atak-forto kon-
traŭ aliaj kavaleriaj
korpusoj kaj la kvadrataj formacioj de la infanterio
ĉar ili povis ataki per lanco, superante la bajo-
netojn, kaj poste batali per la sabro. Iliaj uniformoj
elstaris pro la uzo de kurtaj botoj kaj pantalonoj
anstataŭ la kutimaj rajd-botoj kaj kalsonoj de la
ceteraj korpusoj. La ulanoj estis unu el la plej tim-
indaj kavaleriaj fortoj de Napoleono; en Hispanio
oni nomis ilin “Polaj Diabloj” aŭ “Pikadoroj de la
infero”.
La husaroj estis la plej laŭtipaj en la leĝera kavale-
rio; ankaŭ ilia modelo estis elprenita el la pola tra-
dicio, sed jam en la epoko de la Borbonoj. Ili
konstituis la plej notindajn korpusojn kaj estis ar-
mitaj per kurbaj kaj leĝeraj sabroj, kaj pistolo la
oficiroj. Ilia cefa rolo estis malfortigi la malami-
kon per rapidaj atakoj, ĝenerale sen intensa kaj
daŭra implikiĝo en la batalado, ĉar ilia ĉefa utilo
konsistis en ilia kapablo moviĝi rapide kaj kunord-
igite. Ili tre utilis por bataletoj kaj surprizaj atakoj
flanke aŭ postgvardie de la malamika armeo. Iliaj
uniformoj estis tre koloraj kaj dekoraciitaj, karak-
terizitaj per la inkludo de iu jako el dika kaj rigida
felo kiu estis fiksita per butonoj sur unu sola ŝultro
kaj kiu utilis por ŝirmi la portanton el tranĉoj per
sabroj kaj bajonetoj.
La rajdantaj ĉasistoj estis la okuloj kaj oreloj de la
armeo de Napoleono, ĉar ili estis uzataj en opera-
cioj de rekognoskado kaj kiel kurieroj. Ilia rolo es-
tis certigi la informadon al la komandantoj pri la
moviĝoj de la malamikaj trupoj. Ili estis armitaj
per karabenoj, pistoloj kaj sabroj kurbaj kaj leĝe-
raj, kaj estis la plej rapidaj kaj lertaj kavaliroj pri
individuaj manovroj. Tiuj kavaliroj, ĝenerale, estis
malaltstaturaj same kiel siaj ĉevaloj. Iliaj unifor-
moj estis similaj al tiuj de la grenadistoj de infan-
terio sed verd-koloraj por ebligi kamufliĝo. Inter
la ĉasistaj kavaliroj
elstaras la figuro de
Joaquin Murat, unu
el la ĉefaj marŝaloj
de Napoleono, kiu
poste igis lin Reĝo
de Napolo.
La Gvardio Imperi-
estra estis kreita ki-
el unuo de korpo-
gvardistoj de Napo-
leono, ĉi ties fami-
lio kaj aliaj grav-
uloj. Ene de la gva-
rdio, ekzistis ankaŭ
kelkaj regimentoj
de kavalerio divid-
itaj inter la jam
menciitaj korpusoj,
eĉ la ulanoj, kiuj estis nomitaj “Dragonoj de la
Imperiestrino”, elitaj ĝendarmoj, kaj rajdantaj ĉas-
istoj kaj grenadistoj. Ili estis altstaturaj kaj kor-
pulentaj homoj, tute fidelaj al la imperiestro kaj
speciale lertaj kaj brutalaj en la batalo. Kvankam
ilia rolo estis la skoltado kaj la rezervo, ili estis
ofte uzataj en la bataloj atingante notindajn ven-
kojn por la imperio.
La mamlukoj konsistis el unu kompanio da prok-
simume 240 kavaliroj, kiuj estis aldonitaj al la
francaj trupoj en 1801, post la kampanjo de Egipt-
ujo. Komence ili estis kvazaŭ persona armeo de
Bonaparto, aneksitaj al la rajd-ĉasistoj de la Impe-
riestra Gvardio. En 1805, post la batalo de Aus-
terlitz, estis konstituita iu oficiala regimento de
mamlukoj. Ili bataladis ekipitaj laŭ la sama tradi-
cia maniero kiel ili estis farinte sub la Otomana
Imperio: survestante puf-pantalonojn kaj turba-
husaroj dragonoj
kirasuloj mamlukoj
59
nojn, kaj armitaj per blunderbuzo, unu aŭ du pisto-
loj, unu malgranda ligno-martelo, unu gambijo kaj
unu cimitaro. Ĉi lasta armilo estis la preferita sa-
bro de Napoleono kaj ĉi ties plejalta stabo, kaj
poste adoptitita ankaŭ de generaloj kaj marŝaloj de
aliaj gravaj eŭropaj landoj. La arsenalo de la mam-
lukoj, la rapideco kaj rezist-kapablo de ties arabaj
ĉevaloj, samkiel ties kapablo surrajdi ilin kaj ties
lojaleco al la imperiestro permesis al ili elstari en
funkcioj de leĝera kavalerio kaj defendaj fortoj. Ili
famiĝis pro sia batalado en Hispanio.
La ordinara infante-
rio, grenadistoj, fu-
zilieroj kaj voltige-
urs (pafistoj) de li-
nio konstituis la ba-
zan korpuson de la
napoleona armeo. La
infanteriaj regimen-
toj estis nomataj
“duonbrigadoj”, kaj
estis konstituitaj de
tri aŭ kvar batalio-
noj. La leĝera infan-
terio ne-rajdantaj ka-
rabenistoj, leĝeraj
vol-
tigeurs kaj nerajdan-
taj ĉasistoj, estis al-
donitaj al la franca re-
gula armeo en 1801.
La
voltigeurs
estis vi-
glaj trupoj kies rolo es-
tis avanci en la fron-
to de la atako kaj klo-
podi frakasi
la mal-
amikajn formaciojn aŭ
la servistojn de la ar-
tilerio. Poste oni for-
mis apartajn regimen-
tojn de leĝera infan-
terio.
La artilerio. Kom-
preneble, por impe-
riestro kiu antaŭe es-
tis oficiro de artilerio, la francaj kanonoj estis la
rakio de la teraj (ne rajdaj) trupoj. La francaj ka-
nonoj estis ĝenerale uzataj en amasaj baterioj por
senfortigi la malamikajn formaciojn antaŭ ties
submetiĝo al la atakoj de infanterio aŭ kavalerio.
La perfekta trejnado de la servistaro de la artilerio
permesis al Bonaparto movadi ĉi tiun armilaron
tre rapide tiel por eviti la senfortiĝon de la defen-
daj pozicioj kiel por frakasi kaj malfermi breĉon
en la malamikaj linioj. Ĝenerale, la francaj kano-
noj estis de kvar, ok aŭ dek-du funtoj (du, kvar aŭ
ses kilogramoj), estante anstataŭitaj la plej malp-
ezaj per la plej pezaj fine de la militoj. Tiuj francaj
kanonoj havis latunajn barelojn en siaj veturiloj.
La Imperiestra Gvardio estis la elitaj trupoj de la
epoko, kaj estis evoluintaj de la gvardioj de la
konsuloj kaj de la Konsula Gvardio. Ĝi estis vera
armeo per si mem, kun divizioj de infanterio kaj
kavalerio. Napoleono konsideris ilin kiel ekzem-
plo imitinda por la armeo kaj ankaŭ kiel forto por
batali kun li en multaj kampanjoj kaj restis ĉiam
tute lojalaj al li. Kvankam la infanterio de la
gvardio tre malofte
estis uzata en batalo,
la kavalerio estis
multfoje ĵetata en
batalon en mortigaj
atakoj. La Imperi-
estra Gvardio estis
konstituita el tri sek-
cioj: La Malnova
Gvardio: ĝi estis la
plej kvalita el la na-
poleona armeo. Estis
la veteranoj servin-
taj de pli ol 5 kam-
panjoj. La Meza Gvar-
dio estis veteranoj
de 3 al 5 kampanjoj.
La Juna
Gvardio ko-
mence es
tis vetera-
noj kun almenaŭ unu
kampanjo kaj ankaŭ
brilaj junaj oficiroj.
Inĝenieroj: Eĉ se la
gloro de la batalaj
venkoj estis asignita
al la kavalerio kaj la
infanterio, la kons-
truantoj de pontoj de
la armeo de Napole-
ono (la pontonistoj),
estis nepre necesa
parto de la militista
maŝinaro. Iliaj ĉefaj
kontribuoj estis helpi la imperiestron translokigi ĉi
ties fortojn transirante akvajn obstaklojn pere de la
konstruado de pontoj el pontonoj. La kapablo de
siaj pontonistoj permesis al Bonaparto flanki la
malamikan armeon trairante riverojn kiam la mal-
amiko tute ne atendis tion, kaj en la kazo de la
retroirado ekde Moskvo, savi la armeon el kom-
pleta ruiniĝo en la batalo de la Berezin-rivero. Eĉ
se ili ne atingis gloron, Napoleono tre multe es-
timis la valoron de siaj pontonistoj kaj havis ĝis 14
kompaniojn el ili en sia armeo.
artilerio
grenadisto, kaj voltigeur karabenisto kaj voltigeur
