46
Reveninte al Parizo, post sia ruiniga aventuro en
Rusujo, Napoleono tuj dediĉiĝis al kelkaj urĝaj
taskoj. La konspiro de Malet igis lin kompreni ke
li devus ion fari por certigi la kontinuecon de la
dinastio kontraŭ la tentoj de iuj kiuj volus restarigi
la Respublikon. Li decidis intervidiĝi kun la papo,
kiu ankoraŭ estis retenita en Fontainebleau, por
atingi de ĉi tiu la konsekradon de la imperiestrino
kaj la Reĝo de Romo. Flatante la feblan Pion la 7-
an, al kiu Napoleono promesis la restarigon de la
aboliciita konkordato, atingis de li la celatan kon-
sekradon, sed la kardinaloj kiuj zorgadis ĉirkaŭ la
papo atingis ke post malmultaj horoj ĉi tiu revoku
la akiratan kompromison. Cetere, Napoleono devis
urĝe prizorgi aliajn aferojn: organizi novan ar-
meon kaj certigi al si la apogon de Prusio kaj Aŭs-
trio por kontraŭfronti la caron. Tamen lia fiasko en
Rusio kaj Hispanio kuraĝigis kontraŭ li la sub-
metitajn eŭropajn landojn. La prusa reĝo subskri-
bis aliancon kun la caro Aleksandro kontraŭ la
franca Imperio kaj dume Aŭstrio iompostiom re-
tiradis sian apogon al Napoleono. Prusio deklaris
la militon en la printempo de 1813. La 15-an de
aprilo Napoleono kungregiĝis kun sia nova kaj
malsperta armeo en Erfurt kaj de tie li entreprenis
atakon kontraŭ la rusoj kaj la prusoj, kiujn li ven-
kis en Lützen la 2-an de majo, kaj en Bautzen la
21-an de la sama monato. La aŭstria kanceliero
Metternich prezentis proponon de pac-interakordo
laŭ kiu Francio forlasus la grandan dukejon de
Varsovio kaj la protektoraton de la Rejna Konfe-
deracio, Hamburgo, Bremen kaj Lübeck. Napoleo-
no rifuzis tiun planon kolerece. La franca imperi-
estro kaj la aŭstra kanceliero pritaksis la situacion
malsammaniere. Napoleono konsideris humilige
altrudi tiajn packondiĉojn al iu kiu estis venkante
en tiu milito. Sed Metternich trafe konstatis ke la
misproporcio de fortoj kaj resursoj estis malfavora
al Francio kaj ke pli malpli baldaŭe la napoleona
Imperio ne plu povos kontraŭrezisti la premon de
tiom da potencaj malamikoj.
En aŭgusto de 1813 Metternich anoncis la aldon-
iĝon de Aŭstrio al la koalicio militanta kontraŭ
Francio. Poste eniris en tiun koalicion ankaŭ Sve-
dio. Notindas ke estis nomumita kronprinco de tiu
lando la franco Jean Baptiste Jules Bernadotte,
iama marŝalo de la Revolucio komence kaj de Na-
poleono poste, kaj bofrato de ĉi ties frato Jozefo.
Krome Bernadotte atingis ke la saksoj deturnu
siajn kanonojn kontraŭ la francoj. De tiam Napo-
leono devis suferi la perfidon de kromaj aliaj ami-
koj kiujn li favorigis. Alia iama marŝalo de la Re-
volucio kaj de la Imperio kiu aldoniĝis al ĉi tiu
sesa koalicio kontraŭ Napoleono estis Jean Victor
Marie Moreau. La caro asignis al li la komandon
de la kampanjo kontraŭ la franca armeo. La unua
granda batalo de tiu nova kampanjo estis tiu de
Dresdeno, la 24-an de aŭgusto de 1813. La franca
armeo, komandata de la imperiestro mem, atingis
gravan venkon. En tiu batalo rezultis grave vund-
47
ita la generalo Moreau, kaj rezulte de tio li mortis
plurajn tagojn poste. Sed kvankam Napoleono
daŭre estis atingante batalajn venkojn, li konsciis
ke lia armeo estis konstituita de tro junaj homoj.
Lia senĉesa militado ekde antaŭ jardeko estis for-
bruliginta tutan generacion de francaj soldatoj. Ce-
tere atingis venkojn nur la trupoj rekte komandataj
de la imperiestro. En tiuj armeoj gvidataj de siaj
marŝaloj, konstituitaj de germanoj kaj aliaj ne-
francaj trupoj, multaj soldatoj dizertadis por al-
doniĝi al la malamikaj armeoj. Kaj la afero de
Hispanio estis alveninte al ĝia kompleta fiasko. La
armeoj de Hispanio kaj Portugalio, kun la helpo de
la britaj fortoj komandataj de Arthur Wellesley,
estonta duko de Wellington, finfine kontrolis la tu-
tan Iberian Duoninsulon. Jozefo Bonaparto, la re-
ĝo altrudita de Napoleono al Hispanio, devis haste
forlasi ĉi tiun landon kaj revenis al Parizo en mo-
nato junio de 1813.
Komence de la monato oktobro la rusaj armeoj in-
vadis Vestfalion devigante fuĝi la reĝon truditan
de Napoleono, lia frato Jeronimo. Krome Bavario
ribelis kontraŭ la franca imperio kaj aliĝis al la
malamika koalicio. Dume ekaperis liberigaj mov-
adoj en la germanaj teritorioj. Fariĝis necesa al
Napoleono la venko en iu grava batalo por silent-
igi la germanan opozicion. En Leipzig komenciĝis
la 16-an de oktobro de 1813 la tiel nomata “Batalo
de la Nacioj”, kiu daŭris kvar tagojn kaj en kiu la
franca armeo gvidata de Napoleono devis kontraŭ-
fronti la trupojn de la koalicio de rusoj, prusoj,
svedoj kaj aŭstroj. En Leipzig cent-mil francoj de-
vis kontraŭfronti tricent-mil malamikojn. La bata-
lo estis tre sanga kaj en ĝi la franca imperiestro ne
atingis la deziritan de li venkon. La franca armeo
devis retiriĝi dekumita. Tiu batalo estis la komen-
co de la procezo de disfalo de la reĝimo de Napo-
leono Bonaparto. Kaj plu estis perfido de marŝaloj
kaj iamaj amikoj de la franca imperiestro. Murat,
unu el liaj ĉefaj generaloj, kiu estis ricevinta de li
la kronon de Napolo, forlasis lin kaj negocis kun
la reĝoj de la koalicio por konservi sian tronon.
Napoleono devis konsenti la revenon de la papo al
Romo kaj de la reĝo Ferdinando la 7-a al Hispa-
nio. La potenco de Napoleono en Eŭropo rapide
disfendiĝadis. Dume Francio troviĝis ene de eko-
nomia krizo kaj la loĝantaro malkaŝe esprimadis
sian malkontenton. Sed antaŭ la danĝero pri frem-
da invado, ne okazis ribelo en la lando. Reale,
plejparto el la francoj deziris nek la venkon de la
malamikoj nek la restarigon de la trono de la Bor-
bonoj. Nur la aristokrataro deziris la revenon de la
monarkio. La kamparanaro kaj la burĝaro, eĉ se ri-
fuzante tiel longan militadon, tre abomenis kaj ti-
mis la restarigon de la feŭdeca ordo. Estiĝis mal-
konsento inter la potencoj de la koalicio pri la est-
onteco de Francio. Aŭstrio sin oponis al la planoj
de Anglio, Prusio kaj Rusujo invadi Francion kaj
faligi Napoleonon. La aŭstria imperiestro Frances-
ko la 1-a volis ke en Okcidento ekzistu ia kontraŭ-
pezo de la povo de Rusio en Eŭropo. La aŭstra
kanceliero Metternich, minacante pri ebla retiriĝo
de sia lando el la koalicio, atingis la konsenton de
la aliaj potencoj por entrepreni negocadon kun Na-
poleono, sed subkondiĉe ke la franca imperiestro
rezignu pri sia konkeraĵoj kaj ke Francio reduktiĝu
al la landimoj ekzistintaj antaŭ la jaro 1790. Napo-
leono konsentis partopreni en la negocado, sed du-
me li dediĉiĝis al la preparado de nova armeo. Li
estis plendecidita ne akcepti la kondiĉojn kiujn oni
intencis trudi al li, eĉ subriske perdi ĉion. Li nom-
umis sian fraton Jozefon Regiona Ĉefgeneralo de
Parizo kaj eliris el ĉi tiu ĉefurbo la 14-an de janua-
ro de 1814 destine al la fronto de la Rejno-rivero,
preta kontraŭbatali la alianculojn per la novaj tru-
poj kiujn li rekrutis dum la lasta milit-paŭzo de la
negocado. Antaŭ la foriro el Parizo li lasis instruk-
ciojn laŭ kiuj, se li mortus dum la militado, sia
filo, la eta Reĝo de Romo, tuj iĝus monarko sub la
regenteco de sia patrino Maria Ludovikino.
Tuta Eŭropo sin ĵetis kontraŭ Napoleono. Sescent-
mil rusoj, aŭstroj, germanoj kaj angloj invadis
Francion de ĉiuj flankoj. La unuaj tagoj de la jaro
1814 estis teruraj por la franca imperiestro La aŭs-
Batalo de Dresdeno
48
troj transiris la Rejnon tra Bazelo kaj la prusoj
troviĝis proksime al Koblenco. La francaj marŝa-
loj estis pensante en sia estonteco kaj intencante
situiĝi en la nova, post-napoleona, situacio kiun ili
taksis proksima.
Dum, la imperiestro bataladis
kontraŭ la fremdaj invadintoj, en Parizo, la minis-
tro Talleyrand, antaŭvidante la proksiman definiti-
van fiaskon de la francaj trupoj, tre aktive dediĉ-
iĝis negocadi por la reveno de la Borbonoj al
Francio. En la unuaj bataloj de ĉi tiu nova milita
fazo, Napoleono atingis iujn venkojn dank’ al sia
nekontestebla kapablo pri militaj aferoj. Li alkuris
al ĉiuj frontoj de la milito: venkas la aŭstrojn, ata-
kas la prusojn, gajnas en Montmiral kaj Chapau-
bert batalojn similajn al tiuj de Arcole kaj Aus-
terlitz, sed la multenombraj malamikaj fortoj fer-
mas la cirklon ĉirkaŭ li. Ja, la supereco de la kon-
traŭ-napoleona koalicio estis enorma kompare al
la efektivaj fortoj de Francio post 20-jara militado.
Kiam Napoleono estis batalante en la proksimaĵoj
de Saint-Dizier kaj planante efektivigi iajn brilajn
militajn manovrojn
en Loreno, li eksciis
ke la alianculoj estis
enirinte en Parizon
kun 100.000 homoj.
Post kelkhora rezist-
ado, la garnizono de
la ĉefurbo kapitula-
cis la 30-an de mar-
to. La potencoj de la
koalicio disponis je
sufiĉe da trupoj por
altiri la armeon de
Napoleono malproksimen de Parizo kaj dume kap-
ti ĉi tiun ĉefurbon. La imperiestro malbenis la ne-
kapablon de sia frato Jozefo defendi la urbon, kaj
la perfidon de tiuj francoj kiuj tiam estis surmet-
ante al si la blankan kokardon de la Borbonoj. Li
tuj adresiĝis al Fontainebleau por entrepreni de tie
la atakon kontraŭ la invadintoj. Sed lia batalemo
ne estis kontaĝita al siaj marŝaloj, kiuj, lacaj kaj
timantaj ke la malamiko incendiu Parizon konsilis
al la imperiestro abdiki. Iu delegacio de marŝaloj,
prezidata de Ney, petis al Napoleono ke li abdiku
ĉar ili pensis ke la sola solvo por Francio estis la
reveno de la Borbonoj. Kapitulaci iĝis neevitebla,
sed Napoleono intencis negoci la kondiĉojn, t. e.
savi la rajton de sia filo kaj edzino heredi la tronon
kiun li rezignas. Li sendis Caulaincourt-n por la
negocado kun la alianculoj. Caulaincourt intervid-
iĝis kun la caro, kun la reĝo de Prusio kaj kun
Schwarzenderg. Ĉiuj tri asertis ke ili volis la pa-
con sed sen Napoleono. La caro Aleksandro oferis
ĉion necesan de ekonomia vidpunkto kondiĉe ke
Napoleono restu nek en Francio nek en Italio. Kie,
do? Caulaincourt sugestis Korsikon, Sardion aŭ
Korfuon. Aleksandro menciis la insulon Elbon.
Caulaincourt akceptis la oferon kiel kompromison
kaze ke la imperiestro abdiku. Maria Ludovikino
kaj la Reĝo de Romo jam estis elirintaj el Parizo.
Tial ke la membroj de koalicio ne akceptis alian
kondiĉon, Napoleono sin vidis devigita subskribi,
la 6-an de aprilo de 1814, senkondiĉan abdikon,
ne nur por li sed ankaŭ por siaj heredontoj, al la
trono de Francio kaj Italio. Ĉio estis perdita.
La eks-imperiestro, kiu devis pretiĝi por sia bal-
daŭa ekziliĝo, falis en profundan deprimon. Kvin
tagojn post sia abdikado, la 11-an de aprilo, li in-
tencis memmortigi sin per veneno, sed la kurac-
istoj sukcesis savi lian vivon spit’ al la ordonoj de
Napoleono kontraŭ tiu celo. La caro Aleksandro
anoncis ke oni transdonus la Elbo-insulon al Na-
poleono, kie ĉi tiu regus plensuverenece sed sen
ebleco forlasi tiun lokon. La edzino de Napoleono
revenis kun sia filo al Aŭstrio. La Imperio estis
finiĝinta. La 20-an
de aprilo Napoleono
eliris el Fontaine-
bleau destine al El-
bo. La grafo de Ar-
tois, frato de la gi-
lotinita reĝo Ludo-
viko la 16-a kaj pre-
tendanto al la franca
trono, eniris en Pari-
zon kun la venkantaj
reĝoj de la koalicio.
Tie entuziasme ak-
ceptis ilin la partianoj de la monarkio kaj la mar-
ŝaloj kaj funkciuloj oportunistaj kiuj celis kon-
servadi sian rangon kaj siajn postenojn. Dum la
trairado de Napoleono destine al lia ekzilejo li es-
tis bone akceptata de la loĝantaro, escepte en la
sudo de la lando kie iuj furiozaj monarkistoj serĉ-
adis lin en la veturiloj kun la intenco pendumi lin.
Li, tre kuraĝa en la batalkampoj, tamen, tre timis
la tumultojn, kiel evidentiĝis dum la eventoj de la
19-a de Brumero. Ĉi-okaze li alivestiĝis per aŭstra
uniformo por eviti la atencojn kaj fine enŝipiĝis en
Fréjus en iu angla fregato. Li esperis ke Maria Lu-
dovikino restus en Parmo kaj de tie ŝi ofte vizitus
lin en Elbo-insulo. Sed lia edzino, reveninte al
Vieno, dediĉiĝis al festenado kun sia ĵus akirita
amanto, iu unu-okula oficiro de la aŭstra armeo.
Dume en Vieno la monarkoj kaj diplomatiistoj es-
tis intencante kune reorganizi la politikajn aferojn
de Eŭropo post la malapero de la napoleona impe-
rio kaj tio kion ĝi signifis kiel sekvo de la Franca
Revolucio.
Batalo de Leipzig
