32
La nestabila politika situacio rezultinta de la fiasko de
la Granda Revolucio ne havis alian eliron krom la pli-
firmigon de la persona povo de tiu bonŝanca militisto
kiu, en la daŭro de malmulte da tempo, konkeris la
simpation de la francoj kaj pruvis esti kapabla efike
regadi la landon. Napoleono Bonaparto, fakte, estis la
sola garantio eviti la restariĝon de la Borbona monar-
kio, kaj la politikistoj kiuj abomenis tian evoluon de la
situacio komprenis la neceson plifortigi la reĝimon
kontrolata de tiu homo kiu en 1804 estis regante Fran-
cion kiel Unuaranga Konsulo. Naskiĝis, do, nova reĝa
dinastio, tiu de la Bonapartoj, sed sub formo de Impe-
rio por eviti la proskribitan reĝecon. La politika mode-
lo estis prenita el la Romia historio, sed Napoleono
ĝuste taksis la feblecon de reĝimo manka je tradicioj.
Mil jarojn post la kronado de Karlomagno, Napoleono
volis sin proklami kiel la sekvanto de la antikva im-
periestro de Okcidento. Kiel sciate, ekde Karlomagno
la imperiestroj de Okcidento estis kronitaj de la papo
de Romo. Intencante konekti kun la miljara tradicio,
Bonaparto volis ke ankaŭ la ceremonio de sia kronado
estu prezidata de la ĉefpontifiko de la katolikismo. Sed
li volis ankaŭ ke la ceremonio okazu en la pariza kate-
dralo de Notre Dame kaj ne en Romo. La tradicia kuti-
mo de la imperiestraj kronadoj estis ke la kronotuloj
adresiĝu al Romo por la celebrado de tiu ceremonio;
tiele okazis ekde Karlomagno, dum Mezepoko kaj eĉ
poste. Sed Napoleono volis montri ke sia povo superis
tiun de la antaŭaj imperiestroj de Okcidento. Ĉiukaze,
tiam li estis sufiĉe potenca en Italio por ke la papo sin
sentu devigita vojaĝi al Francio laŭ lia volo.
Dum sia irado al Parizo, la papo Pio la 7-a trovis sur-
voje, en Italio kaj en Francio, grandajn popolajn el-
montrojn de pietato kaj respekto. Multaj el la homoj
partoprenantaj en tiu spontana omaĝado al la ĉefponti-
fiko de Romo estis kamparanaj beneficuloj de la eks-
propriigo de la ekleziaj posedaĵoj dum la Revolucio,
kiujn Bonaparto estis distribuante inter la kampar-
anaro. Neniel ili dezirus reveni al la feŭdeco de la Mal-
nova Reĝimo, tamen ili daŭre respektadis la eklezian
rolon de la papo kaj la religion kiun li pretendis repre-
zenti. Tio eksplikas ke la Eklezio, kaj la religio ĝene-
rale, supervivis la Malnovan Reĝimon kaj aliajn politi-
kajn reĝimojn, eĉ se merĝita en krizo kiu pludaŭras. La
tempo de la mensa evoluo de la popoloj estas malsama,
kaj pli malrapida, ol la politika evoluo de la socio. Ĉiu-
kaze, kiam Pio la 7-a alvenis al Parizo, li ne trovis tie
multe da fido kaj pietato, kvankam, jes ja, respekton.
Parizo estis la vera sidejo de la Revolucio, kaj la revo-
luciaj ideoj daŭre estis vivaj en la pensmaniero de la
homoj eĉ se ne en la novaj politikaj institucioj. Kelkaj
el la gravaj figuroj de la Revolucio kaj de la tiama bo-
napartismo, kiel Talleyrand, Fouché kaj Sieyès, estis
antikvaj pastroj kiuj forlasis tiun oficon kaj ne volis re-
veni al ĝi. Pri tiu afero kaj pri la ekspropriigo de la
ekleziaj posedaĵoj la papo povis ŝanĝi nenion. Li devis
kontentiĝi kun la restarigo de la religia kulto, kiu, ia-
maniere, rilatis ankaŭ kun la familio de Napoleono. Ja,
Jozefina, kiun oni estis krononta kiel imperiestrino,
kun lerta diplomatio komunikis al la papo ke ŝi ne estis
edziniĝinta laŭ la ekleziaj normoj. Estis neeviteble has-
te celebri la religian geedziĝon en la Louvre-palaco la
nokton antaŭ la kronad-ceremonio.
La 2-an de decembro de 1804 Napoleono fariĝis im-
periestro de la francoj. Lia familio ĉeestis la ceremo-
nion en la katedralo de Notre Dame. Tiu malgrava
33
korsika familio travivis en la daŭro de dek jaroj tre
eksterordinaran altrangiĝon frukte de la aŭdaco de unu
el ĝiaj membroj. De antaŭ jarmilo, la tradicia kutimo
de la kronado de la imperiestroj de Okcidento estis ke
la papo surmetu sur la kapo de la kronatoj la simbolon
de la imperiestra povo. Bonaparto ne respektis tiun tra-
dicion. Li prenis la kronon el la altaro kaj kronis sin
mem. Poste li kronis Jozefinon kiel imperiestrino.
Spontana aŭ ne, la faro ne estis antaŭe interakordita
kun la papo. Ĉi tiu protestis poste kaj postulis ke la in-
cidento ne estu menciata de la presaro. Oni koncedis al
li tion sed la imperiestro estis proklaminta sian super-
econ rilate al la religia povo. En Notre Dame Napoleo-
no ĵuris sur la Biblio konservi la liberecon, la egalecon
kaj la posedaĵon de tiuj kiuj estis akirintaj naciajn bie-
nojn, kaj la teritorian integrecon de la Respubliko. Tiu
ĉi ĵuro devigis lin ne cedi pri la afero de Belgio kaj de
la rejnaj provincoj.
La etapo de la Imperio tiam komenciĝanta karakter-
iĝis, same kiel la ceremonio de la kronado, per stranga
miksaĵo de elementoj de la tradicio kaj novaĵoj alport-
itaj de la Revolucio. Napoleono kreis iun kortegon,
ceremoniaron, nobelaron… En 1804 li elektis marŝa-
lojn de la Imperio kaj
poste ian imperian no-
belaron. Li kreis prin-
cojn, kiel Berthier, pri-
nco de Neuchâtel; Ta-
lleyrand, princo de Bé-
névent; kaj dukojn, ki-
el Fouché, duko de
Otranto; Davout, duko
de Auerstädt kaj prin-
co de Eckmühl, kaj
aliaj. En la daŭro de ok
jaroj li kreis kvar prin-
cojn, 30 dukojn, 388
grafojn kaj 1.090 baronojn. Jozefina kaj la princinoj
fratinoj de la imperiestro disponis je honor-damoj.
Kurioze, tiu ĉi nobelaro de la Imperio supervivis la
imperiestron mem. La Honora Legio konservas sian
prestiĝon ankoraŭ nuntempe. Tamen li, persone, tute
ne similis al la reĝoj de la Malnova Reĝimo. Sia plej
granda plaĉo estis sia laboro; li laboradis ĝis 20 horoj
ĉiutage sen aspekti laca. Tielan labordediĉon li pos-
tuladis ankaŭ de siaj ministroj, sekretarioj kaj ceteraj
kunlaborantoj. La laboro estis la ĉefa afero por li. Tiu-
epoke tre estis malpliiĝinta lia altiro al Jozefina. Ce-
tere, ne mankis al li virinoj, amoristinoj inter la kor-
teganinoj, kiel Mademoiselle Georges. Sed kvankam li
havis inojn, ĉi tiuj ne havis lin, kaj ili havis nenian
influon sur la persono kaj la agoj de Napoleono. Ankaŭ
ne lia familio havis influon sur li kaj lia politiko. Sed
tamen li tre faris favore al la altrangiĝo de lia familio
kaj plibonigo de la situacio de ties membroj. Lia patr-
ino ricevis tre malavaran pension. kaj ni vidos ke dum
la brila etapo de la Imperio liaj fratoj kaj bofratoj ri-
cevis de li reĝajn kronojn de iuj eŭropaj teritorioj.
Napoleono naive pensis ke estante kronita en Notre
Dame li estus akceptata en la klubo de la legitimaj mo-
narkoj, sed la afero estis tute alia. La aŭstria aristokrat-
aro estis rezoluta humiligi la arogantecon de tiu «fortu-
na soldato». Anglio organizis novan aliancon kontraŭ
li. La koalicio estis konstituita de Anglio, Aŭstrio, Rus-
ujo, Svedio kaj poste ankaŭ Napolo, kaj celis revenigi
Francion al ĉi ties antikvaj land-limoj. Napoleono re-
prenis sian antaŭan planon invadi Anglion tramare kaj
tiucele reaktivigis la konstruadon de la necesa floto en
Boulogne. La floto konsistis el dumil ŝipoj, kaj la im-
periestro estis plenkonvinkita ke la operacio estus ebla
se oni havus sufiĉe da aŭdaco por entrepreni ĝin. Li
kalkulis ke la tranavigado de la mararmeo povus esti
efektivigata sendanĝere se oni disponus je unu aŭ du
tagoj kun nebulo en la Manika Markolo, ĉefe se oni
sukcesus altiri la anglan floton malproksimen de tiu lo-
ko. Lia plano estis meti sur la angla teritorio armeon je
130.000 soldatoj, kaj li esperis ke la popolaĉo de Lon-
dono akceptus la francojn kiel liberigantojn. Li sub-
taksis Anglion kaj ankaŭ la marajn danĝerojn. Liaj ad-
miraloj ne estis tiel optimistaj kiel li pri tiu afero kaj
pro tio li tre estis indignita kontraŭ ili, sed la franca flo-
to restis blokita en Tulono kaj Brest. Napoleono ordo-
nis al la admiralo Villeneuve, kiu komandadis franc-
hispanan mararmeon,
tuj reveni kaj altiri la
anglan ŝiparon al la
Antiloj. Sed tiu admi-
ralo ne sukcesis reunu-
iĝi kun la cetero el la
franca floto kaj devis
rifuĝi en la hispana ha-
veno de Kadizo. Cele
deturni la atenton de la
angloj el la ambicia
plano de la invado de
Anglio, Napoleono tra-
nslokiĝis al Italio kaj
tie li ricevis la feran kronon de la reĝoj de Lombardio.
Eugène de Beauharnais, filo de Jozefina, estis nom-
umita vicreĝo. La titolo estis oferita antaŭe al Jozefo
kaj Ludoviko, fratoj de Napoleono, sed ambaŭ rifuzis
ĝin ĉar ili aspiris al plej altaj tronoj, eĉ tiu de Francio.
Sed la celo de la kampanjo estis Aŭstrio. La 23-a de
aŭgusto la imperiestro komunikis al Talleyrand ke li
sin pretiĝis marŝadi kun sia armeo destine al Vieno.
Komandante tiun armeon al kiu jam oni nomadis
Grande Armée, Napoleono transiris la Rejno-riveron.
La aŭstra generalo Mack, kiu estis avancinta ĝis Ulm,
subite konstatis ke Napoleono troviĝis inter li kaj Vie-
no. La franca armeo konsistis el 186.000 homoj,
44.000 ĉevaloj kaj potenca artilerio. La aŭstria armeo
en tiu fronto estis simile potenca. En la interfrontiĝo de
ambaŭ armeoj, la francoj kaptis 30.000 aŭstrajn solda-
tojn. Mack kapitulacis en Ulm, la 20-an de oktobro,
post preskaŭ nula rezistado, kaj rezulte de tio Napoleo-
no kaptis kromajn 32.000 aŭstrianojn kun ĉi ties milit-
ekipaĵo. La generalo Mack restis libera dum la kaptitaj
soldatoj estis senditaj al Francio por realigi pun-labor-
adon. Poste la franca armeo rapide avancadis tra la aŭs-
tria teritorio kaj la 13-an de novembro Napoleono
Batalo de Trafalgar
34
triumfe penetris en Vienon kaj elektis la palacon de
Schoenbrun kiel rezidejon.
Sed ne ĉio estis venkoj kaj sukcesoj por Napoleono. La
tagon post la kapto de Ulm, li eksciis ke la franc-hisp-
ana armeo komandata de Villeneuve estis detruita en
Trafalgar fare de la angla eskadro komandata de Nel-
son kiu, tamen, pereis en la batalo. La rezulto de tiu
batalo estis katastrofa por Francio –saviĝis nur naŭ
ŝipoj el la potenca mararmeo kreita por invadi An-
glujon– sed eĉ pli por Hispanio, kiu tiam estis alianc-
ita al la franca imperio. Iu sekvo de tiu batalo estis ke
Ferdinando, reĝo de Napolo, pensis ke estis proksima
la fino de la franca imperio, rompis la pakton kun
Napoleono kaj subskribis interakordon kun Anglio kaj
Rusujo. Por la politiko de la imperiestro, la situacio es-
tis tre grava; Anglio estis, pli ol ĉiam antaŭe, mastro de
la maroj. Napoleono povus venki ĝin nur izolante ĝin
el la kontinento. Tiucele li devus negoci kun la rusa
caro, sed tiumomente ĉi tiu troviĝis inter la malamikoj
de Francio. Fakte la armeoj de Aŭstrio kaj Rusio kune,
komandataj de siaj respektivaj imperiestroj, estis atak-
ante la francan armeon en la ebenaĵo de Austerlitz.
Napoleono bone pro-
fitis la konon kiun li
havis de tiu teritorio.
La francoj disbatis la
aŭstrian armeon kaj la
rusoj estis pelitaj kaj
altiritaj al la regiono
de la glaciitaj lagoj. La
franca artilerio rompis
per kanonado la glaci-
itan supraĵon de la la-
goj kaj tiele pereis per
dronado grandkvanto
da rusaj soldatoj. Tiu
de Austerlitz estis iu el
la ĉefaj batal-venkoj
de Napoleono. Notin-
das ke ĝi okazis la 2-an de decembro, datreveno de la
kronado de Napoleono kiel imperiestro.
Rezulte de Trafalgar, Anglio restis dominanto de la
maroj, kaj rezulte de Austerlitz la Francio de Bona-
parto restis kiel nediskutebla mastro en la kontinento.
La koalicio inter Aŭstrio Kaj Rusujo restis ruinigita. La
caro revenis al Moskvo kaj la aŭstra imperiestro kon-
sentis pac-negocadi kun Napoleono. La angla ĉef-
ministro Pitt asertis, iomete antaŭ sia tiam baldaŭa
morto, ke ankaŭ li estis vundita en Austerlitz. En la
pac-negocado, Napoleono postulis nenion al la caro car
li deziris gajni ĉi ties amikecon. Sed Aŭstrio devis pagi
multekostan prezon: en Germanio estis kreita la t. n.
Rejna Konfederacio, estis forpelita el Napolo la borbo-
na reĝo Ferdinando kaj la krono de tiu lando estis
asignita al Jozefo, frato de Napoleono. Alia frato de la
imperiestro, Ludoviko, kiu krome estis bofilo de Joze-
fina, ricevis la kronon de Nederlando; Elisa Bacciochi,
la plej juna fratino de Napoleono, estis nomumita prin-
cino de Lucques kaj de Pombino; Paulina, alia fratino
de la imperiestro, fariĝis princino de Guastalla; kaj
Jeronimo estis devigita de lia frato Napoleono eksedz-
iĝi el sia usona edzino kaj edziĝi al la princino Kate-
rina de Württemberg. Eŭgene de Beauharnais, filo de
Jozefina, fariĝis bofilo de la reĝo de Bavario. Tia mo-
narĥia snobeco de Napoleono celis certigi al si la sen-
kondiĉan apogon de lia familio, t. e. personoj kiuj ŝul-
dus ĉion al li kaj estus nenion sen li.
Reveninte al Parizo li dediĉiĝis remodli la politikan
mapon de Eŭropo. Sed, antaŭ ĉio, li devis okupiĝi pri
la ekonomia situacio, kiu troviĝis ĉe la rando de kolap-
so. Estis onidiro ke la Banko de Francio ruiniĝis kaŭze
de spekulado far homoj kiel Ouvrad kaj similuloj, kio
ne estis tute malvere. Napoleono reagis brutale: li ad-
monis la spekulintojn redoni la monon subpune esti
sendataj al la malliberejo de Vincennes. De tiam li ab-
solute malaprecis la negocistojn, kio estis sufiĉe para-
doksa teniĝo ĉar cetere li havis tre burĝan karakteron.
Post siaj militaj venkoj li esperis longdaŭran pacon.
Forpasinte la angla ĉefministro Pitt, anstataŭis lin Fox,
kiu entreprenis porpacan negocadon kun Francio, ten-
iĝo kiun poste imitis Rusujo. La Rejna Konfderacio
kiun Napoleono kreis meze de la jaro 1806, plifortigis
lian povon en la ŭesto
kaj la centro de Ger-
manio. Tiu Konfedera-
cio, konstituita de Ba-
vario, Wurtemberg,
episkopujo de Ratis-
bono, la grandaj duk-
landoj de Baden kaj
Hesse-Darmstadt, la
duk-landoj de Berg,
Nassaŭ, kaj kromaj ok
germanaj princ-landoj,
elektis Napoleonon ki-
el sia “protektanto”
kaj kompromisis pro-
vizi al li soldatojn ka-
ze de milito. Tiama-
niere definitive finiĝis la t. n. Sakrala Romia Ger-
mana Imperio kiu dum tuta jarmilo estis regata de la
imperiestroj de Aŭstrio.
Sed la pacnegocado inter Francio kaj Anglio ne pros-
peris. La politikaj kaj ekonomiaj interesoj de la reg-
antaj klasoj de Anglio estis tre domaĝitaj de la domin-
ado de Napoleono sur duono el la eŭropa kontinento.
Krome la franca imperiestro ne kontribuis faciligi la
pac-akordadon; li senĉese prezentadis novajn postu-
lojn. Lia tendenco al la aŭdaca agado ofte pelis lin al
malprudentaj decidoj ne sufiĉe pripensitaj. Kun la mor-
to de Fox la ebleco je pacakordo definitive ruiniĝis.
Krom tio, la Rejna Konfederacio signifis gravan mi-
nacon por Prusio. La altrangaj militistoj ariĝis ĉirkaŭ la
reĝino Ludovikino por fari premon sur la hezitema
reĝo Frederiko Vilhelmo la 3-a por alfronti la napoleo-
nan danĝeron. Ĉi-foje la franca imperiestro intencis
agadi akordiĝeme, sed Prusio mobilizis siajn armeojn
en Magdeburgo kaj sendis ultimaton al Napoleono pos-
tulante ke li ordonu la tujan retroiron de ĉi-ties trupoj
el la sudo de Germanio. Temis pri klara milit-deklaro.
Batalo de Austerlitz
