14
Post la forfuĝo el Korsiko, la familio Bonaparto
instaliĝis en Marsejlo en junio de 1793. La situa-
cio en Francio tre estis ŝanĝinte ekde la antaŭa
restado de Napoleono en Parizo. Komence de la
jaro estis ekzekutita per la gilotino la reĝo Ludo-
viko la 16-a. Krome komenciĝis la kampanjo de
senkristanigado, oni ŝanĝis la kalendaron, ko-
menciĝis la regado de la jakobenoj kaj la Teroro.
Estiĝis en la lando perforta reago. Dek departe-
mentoj, ekde Bretonio ĝis Saintonge, ribelis kon-
traŭ la revolucia povo. En Liono kaj Tulono suk-
cesis la ribelintoj. Francio estis militante ne nur
kontraŭ kvin nacioj sed ankaŭ interne de si mem.
La situacio de la familio de Napoleono estis mal-
facila post la perdo de ĝia tuta posedaĵo en Kor-
siko. Ŝajnas ke Letizia, la patrino de Napoleono,
sukcesis instaliĝi kun sia idaro en la nova situacio.
Iuj biografioj de la imperiestro mencias ke lia pa-
trino fariĝis amantino de iu riĉa komercisto, Fran-
çois Clary, sed plejparto el la historiistoj diskretas
pri tiu temo. Certas, tamen, ke Jozefo, la plejaĝa
frato de Napoleono edziĝis al iu filino de tiu ko-
mercisto, Julia, kaj dum iom da tempo oni pri-
konsideris la geedziĝon de alia filino, Désirée, kaj
Napoleono, sed pro iu aŭ alia kialo la afero ne
konkretiĝis.
Post meti en savon sian familion en Marsejlo,
Napoleono revenis al sia regimento kaj ricevis la
ordonon adresiĝi al Pontet cele servi sub la
komando de la generalo Carteaux. La naciaj gvar-
dianoj de Marsejlo estis okupintaj Avignon kaj la
24-an de julio Napoleono partoprenis en la sukce-
sa atako de Carteaux al la urbo. Li spertis tie la
hororon de la civilmilito. Siaj propraj trupoj pafis
kontraŭ naciaj gvardianoj kaj estis viktimoj ĉiu-
flanke. Mortis kaj mortigis ankaŭ civiluloj je la
enirado en Avignono, la ribelintaj naciaj gvardi-
anoj estis masakrinte frid-sange tridekon da civil-
uloj. Napoleono konstatis ke la sindonemaj impul-
soj de la Revolucio renversiĝis kaj kvar jarojn post
la eventoj de 1789 jen li estis pafante kontraŭ siaj
samcivitanoj defendante teroristan regantaron. Spi-
te al sia naskiĝanta oportunismo li rezultis tre kor-
tuŝita kaj malsaniĝis. Sekve li retiriĝis ripozi en la
tie proksima Beaucaire kaj eksplikis sian intiman
konflikton en formo de iu dialogo, kiun li verkis
tie, titolita “Le Souper de Beaucaire”.
Al li ne plaĉis partopreni en la civila milito, do li
mendis al la Ministrejo pri Milito ke oni sendu lin
al la fronto de la Rejno por batali kontraŭ frem-
duloj, ne kontraŭ francoj. Sed reveninte al la akti-
va servo li plue devis interveni en tiu jaro 1793 en
alia fronto de tiu milito de la Franca Respubliko
kontraŭ ĝiaj internaj kaj eksteraj malamikoj. En
Tulono estis okazinte serio da intercivitanaj kon-
traŭfrontiĝoj kiuj kulminis per la kapto de la urbo
far la rojalismaj fortoj kaj la forpelo de la mem-
broj de la revolucia povo. Krome poste venis an-
15
glaj kaj hispanaj trupoj por okupi la urbon. La afe-
ro estis sufiĉe grava kaj la Konvencio sendis tien
armeon komanditan de Carteaux. La ribelintoj, per
la helpo de la angla mararmeo, frakasis la alsaltojn
de la francaj trupoj, kiuj cetere ne estis efike gvid-
ataj. La komisaro de la respublikana armeo asign-
ita al tiu kontraŭ-insurekcia milito estis Saliceri,
amiko de Napoleono kaj kunbatalinto lia en la
operacio kontraŭ Paoli. Napoleono vizitis lin en la
kampadejo instalita en Tulono kaj eksponis al li
siajn planojn por la sieĝo al la urbo, samkiel la
erarojn kiujn estis farantaj la trupoj komandataj de
Carteaux. Plaĉis al Saliceri la planoj de Bona-
parto, kiun li nomis subkomadanton de la artilerio,
sed la altrangaj ĉefoj de tiu armeo rifuzis, komen-
ce, ke tiu nekonata junulo gvidu la alsalton. Ta-
men, post la fiasko de la sinsekvaj provoj kapti la
urbon, fine oni alvokis Napoleonon por efektivigi
liajn planojn. Oni povas vidi liajn taktikajn vid-
punktojn, registritaj en skribaĵo kiun li sendis al
Parizo, pri la bombardado al Tulono, kiuj estis:
Konvenas ne dissemi, sed male, koncentri la ata-
kojn. Kiam oni sukcesas malfermi breĉon, la
kontraŭanto perdas la ekvilibron, ĝia rezistado
iĝas senutila, la partio estas gajnata. Oni devas
dividiĝi por vivadi kaj koncentriĝi por batali. Ne
eblas venko sen komand-unueco. La tempo estas
la esenca faktoro.
La unua alsalto fiaskis tial ke kontraŭ la opinio de
Napoleono, kiu rezultis vundita en la operacio, oni
retiris tro frue la trupojn. La nova komandanto,
Dugomier, rajtigis Napoleonon komandi la alsal-
ton al la urbo kaj realigi liajn planojn pri la uzo de
la artilerio, kiuj celis la kapton de la altaĵoj de la
Aiguillette, kiuj elstaras super la haveno, kaj neŭ-
traligi la anglajn ŝipojn kiuj estis apogante la sieĝ-
itojn per ĝiaj kanonoj. Post dutaga senĉesa kanon-
ado, la 17-an de decembro de 1793 Bonaparto or-
donis la alsaltadon pere de la 7.000 soldatoj de la
respublikana armeo kaj post la repuŝo de la unuaj
alsaltoj far la defendantoj li ordonis la intervenon
de freŝaj trupoj kaj malfermis breĉon. Sekvinttage
la fremdaj defendaj trupoj senorde diskuris direkte
al la anglaj ŝipoj kaj la urbo kapitulacis. Rezulte
de tiu venko, la kapitano Bonaparto, kiu tiam estis
24-jaraĝa, estis altrangigita al brigad-generalo. En
tiu fronto de Tulono Napoleono konis iun oficiron,
nomatan Junot, kiu batalis sub siaj ordonoj kaj kiu
de tiam restis kiel grava amiko kaj sekvanto. Post
la forfuĝo de la anglaj kaj aliaj fremdaj soldatoj, la
reprezalioj kontraŭ la urbaj ribelintoj de Tulono
estis kruelaj. Plurcento da civitanoj estis masakr-
itaj. Unu el la komisaroj de la Konvencio, respon-
sulo de tiu revenĝo, estis Barras. Por Napoleono la
batalado en Tulonjo estis grava elpaŝo laŭsence ke
li hardiĝis kaj fariĝis nesensiveca rilate al la per-
forto kaj la homa doloro. Iom-post-iom formiĝis
en li la homa milit-maŝimo kiu okazigos, dum la
sekvaj du jardekoj, multajn milojn da militaj mort-
intoj en tuta Eŭropo. La Franca Revolucio, kiu pli-
bonigis multajn aferojn, tamen, transformis Napo-
leonon en kruelan kaj senkompatan homon sam-
tempe ke oportuniston serĉantan nur sian propran
profiton. Same okazis kun multaj aliaj personoj,
revoluciaj kaj kontraŭrevoluciaj.
La sieĝo al Tulono daŭris tri monatoj, En tiu epo-
ko, fine de la jaro 1793, la armeoj de la Franca
Respubliko estis atingante venkojn en ĉiuj frontoj
de la milito kontraŭ la eksteraj malamikoj kaj an-
kaŭ en la internaj frontoj sufokante la enlandajn ri-
belojn kontraŭ la revolucia reĝimo. Tiuj venkoj
estis okazante dum la jakobena superregado en la
Konvencio. Napoleono okaze de lia sukceso en
Tulonjo havis okazon kontakti kun gravaj person-
ecoj de tiu reĝimo, kiel Aŭgusteno, la frato de Ro-
bespiero, kaj kultivis la amikecon kun ili. Frukto
de tiuj rilatoj kun influo-povaj homoj de la reganta
partio, oni komencis kalkuli kun li por pli gravaj
militistaj entreprenoj, konkrete por interveni en
Italio: invadi Piemonton kaj la nordon de la lando
cele minaci Aŭstrion desude. Tiamaniere mal-
fermiĝis por Napoleono la ebleco realigi unu el
siaj plej karaj revoj: partopreni en la konkero de
Italujo. Cele studi kaj prepari tiun militan ekspedi-
cion, la generalo Bonaparto faris sekretan vojaĝon
al Ĝenovo.
Dum li troviĝis tie, en monato julio de 1794, oka-
zis en Parizo la puĉo de Termidoro kiu metis finon
al la povo de la jakobenoj. Robespiero kaj ties
sekvantoj, inter ili lia frato Aŭgusteno, amiko de
Napoleono, estis baldaŭ kondukitaj al la gilotino.
Kiam Bonaparto estis revenante el lia vojaĝo al
Italio, li estis arestita en Nico kadre de la repreza-
lioj kontraŭ la proksimuloj de Robespiero. Li res-
tis enkarcerigata en la fortreso de Antibes dum
dek tagoj. Poste oni liberigis lin konsiderante ke
lia rilato kun la jakobena povo ne igis lin kunkulpa
kun la politiko de Robespiero. Sed sub la povo de
la Termidora Konvencio Napoleono reiĝis malgra-
va ulo. Lia prodaĵo de Tulono ne estis sufiĉe juste
pritaksata de la novaj regantoj. Oni proponis al li
komandi infanterian brigadon por la sufokado de
la rojalista ribelo en La-Vendée. Li rifuzis tiun
proponon kaj demisiis el la aktiva servo ĉar li estis
artileriano kaj neniel volus servi en la infanterio.
La vintron de tiu jaro 1794 li travivis kun grandaj
malfacilaĵoj. En aŭgusto de 1795 li estis destinita
kiel generalo de artilerio al la fako de topografio
de la Komitato pri Publika Savo. Tie li reigis sian
vivon de legado kaj studado.
16
En tiu epoko la Revolucio statis malfluse. Post la
ekzekutado de Robespiero kaj la ĉefaj jakobenaj
lideroj la riĉularo kaj la partianoj de la monarkio
agadis ofensive kaj reigis la festenojn kaj la luksan
vivmanieron. Pli danĝere por la termidoraj reg-
antoj estis ke la rojalistoj intencadis restarigi la ab-
solutisman monarkion. Ili ne komprenis aŭ ne vo-
lis kompreni ke la feŭdalismo estis definitive fin-
iĝinta. Dume ankaŭ estis tumultoj kaj ribeloj en la
laboristaj kvartaloj. La reganta burĝaro ne sukce-
sis trovi politikajn formulojn efikajn por kontraŭ-
batali ambaŭflankajn ofensivojn. Samtempe koin-
cidis en la parizaj stratoj la ribeloj de la laboristaj
kvartaloj kun tiuj de la respublikanaj konservem-
uloj kiuj taksis la tiaman Konvencion kiel tro re-
volucian, kaj la mobilizado de la rojalistoj klo-
podantaj la Borbonan restarigon. La plej danĝera
kaj perforta el tiuj ribeloj estis tiu de la monark-
istoj de la 12-a de Vendemiaro (4-a de oktobro de
1795). Ekde aŭgusto estis nova Asembleo, pli
konservema ol la antaŭa ĉar nur 8 procento el la
loĝantaro povis voĉdoni laŭ la nova konstitucio
tiam ellaborita, sed kun sufiĉa kvanto da deputitoj
de la antaŭa Konvencio ĉar la sama konstitucio
establis normojn por bari la aliron de la partianoj
de la Borbonoj. Do, ĉi tiuj entreprenis perfortan
alsalton por atingi la povon. La Konvencio haste
pretiĝis defendi la Respublikon sed la plej firma
apogo tiam disponebla estis la armeo. Estis nom-
umita komandanto de ciuj parizaj armitaj fortoj la
deputito Barras, kiu ne estis militisto. Li devis
adresiĝi al la generaloj tiam troviĝantaj en Parizo
kaj Napoleono Bonaparto estis unu el ili, kaj li ak-
ceptis gvidi la trupojn celintajn sufoki la ribelon.
Li pripensis la avantaĝojn kaj malavantaĝojn bata-
li favore al la Konvencio kaj fine konsentis tion
fari subkondiĉe ke neniu intermiksiĝu en liaj funk-
cioj. Li diris: se mi elingigos la glavon, mi ening-
igos ĝin nur kiam la ordo estos plene ĉiakoste re-
starigita. Barras nomumis lin sian anstataŭanton.
La taktiko de Napoleono por meti finon al la ribe-
lo estis dispozicii pecojn de artilerio en la prok-
simaĵoj de la Tujlerio. Kiam la insurgentoj adres-
iĝis alsalti la Konvenciejon, Bonaparto ordonis pa-
fi la kanonoj provokante amasan hombuĉadon. La
monarkistoj estis kanon-bombarditaj ĝis la ŝtuparo
de la preĝejo de Sankta Roĥo kie ili serĉis rifuĝ-
ejon. En la operacio li estis helpita de siaj subuloj
kaj amikoj Murat kaj Junot. En ĉiu okazo, kaj ne
unuafoje, Napoleono montris nulan sensivecon pri
la homa doloro. Li eĉ ne sin pravigis pri la masa-
kro. Poste, kiam la operacio estis finfinita, li kon-
fesis al sia amiko Junot ke se la ribeluloj estus
mendintaj al li komandi ilin, li estus preninta la
gvidon de la ribelo kaj detruinte la Konvencion.
Preskaŭ nekonata antaŭe je publika skalo, tiam la
popolo asignis al Bonaparto la titolon de “Genera-
lo Vendemiaro”. Lia projekto ekde tiu okazo estis
gvidi unu el la armeoj de la Franca Respubliko kaj
komencis intrigi tiucele en la influaj sferoj de la
politika povo, ĉefe en la medio de Barras. Ankaŭ
ĉi tiu eltiris profiton el la afero de Vendemiero kaj
la maniero kiel estis sufokita la rojalista ribelo.
Kiam baldaŭ poste oni konstituis la novan regant-
aron de la Direktoraro, Barras estis unu –la ĉefa–
el la direktoroj. De tiam li dediĉiĝis apogi kaj bon-
fari al la Generalo Bonaparto.
Sin movanta en la medio de la Direktoro Barras,
en 1796 Napoleono konis Jozefinon, la vidvinon
de la grafo Beauharnais, nobelo ekzekutita en la
etapo de la Teroro. Ankaŭ ŝi estis enkarcerigita
tiutempe sed post la falo de Robespiero ŝi, kiel
multaj aliaj, prizonuloj, estis liberigita proksim-
ume samtempe kiam Napoleono estis arestita. Nu,
en la epoko kiam Napoleono konis ŝin en la fes-
tenoj de la diboĉema Barras, ŝi estis amantino de
tiu ulo, inter aliaj. Ŝi, patrino de du gefiloj, estis
perdinta sian tutan havaĵon dum la Revolucio. Na-
poleono, jam sperta militisto spite al sia junaĝo,
tamen estis tute naiva kaj malsperta en kio rilatas
al la virinaj aferoj kaj arde enamiĝis de tiu ino kiu
tute ne konvenis al li kaj krome ne aprecis lin. La
leteroj kiuj li sendis al ŝi en tiu epoko estas kla-
sikaĵo de la romantika literaturo; evidentas ke li
dumlonge prepariĝis por esti literaturisto:
Mi vekiĝas plena je ci. Cia portreto kaj la ebriiga
intervidiĝo de la lasta nokto ne permesas ripozi
al miaj sensoj. Dolĉa kaj nekomparebla Jozefina,
se ci konus la stangan efikon kiun ci provokas en
mia koro! Ĉu ci estas ĝenita? Ĉu trista? Ĉu
zorgo-plena? Tiukaze afliktitas mia animo, kaj
cia amiko ne povas ripozi… Sed mi ne povas ri-
pozi ankaŭ kiam mi fordonas min al la sento kiu
min premas kaj ricevas el ciaj lipoj flamon kiu
bruligas min. Ha, la lasta nokto! Mi klare kom-
prenis ke cia portreto kiun mi havas tre mal-
samas el cia vera estmaniero! Post tri horoj mi
vidos cin. Ĝis tiam, do, “mio dolce amore”, Mi-
lionon da kisoj; sed ci donu al mi neniun, ĉar tio
bruligas al mi la sangon.
Ŝi estis sukcesinta supervenki la malfacilaĵojn kaj
la malriĉecon dank’ al sia persona ĉarmo. Ŝi estis
bela, eleganta, alloga… Sed ankaŭ nedudeble ko-
keta. Ŝia inklino al la plezura vivmaniero pelis ŝin
al oftaj amaventuroj. En la amo de Napoleono ŝi
trovis inde profiteblan okazon stabiligi sian situa-
cion kaj tiun de siaj gefiloj de la antaŭa edziniĝo,
kaj konsentis edziniĝi al li. La patrino de Napoleo-
no abomenis tiun geedziĝon kaj ĉiam esprimis ri-
fuzon al Jozefina kiun ŝi konsideris neinda ino
17
zorganta nur pri sia propra bonstato, nekonfidinda
kaj amantino de lukso kaj disipemo. Kvankam ŝi
ne sukcesis eviti la geedziĝon, ŝi ne ĉeestis la ce-
remonion kaj eĉ ne gratulis la geedziĝintojn. Ŝaj-
nas ke Barras favoris la gepariĝon de Napoleono
kaj Jozefino celante komplezi la generalon kiu tiel
utila rezultis por lia politiko. En la planoj de la in-
trigema membro de la Direktoraro estis la decido
asigni al la Generalo Bonaparto la komandadon de
iu armeo destinita batali en Italio kontraŭ la tiea
influo de la Aŭstria Imperio.
Tio alĝustiĝis al la plej kara deziro de Napoleono
mem. Li deziris daŭre servi la Respublikon post la
edziĝo. Ĉefe, li deziris batali kontraŭ la eksteraj
malamikoj de Francio: Aŭstrio, Piemonto… en la
nordo de Italio. Antaŭ kelkaj monatoj li estis
mendinta al Barras la komandon de la armeo de la
Alpoj. Unuaimpulse Ba-
rras pensis rifuzi la men-
don. Ĉiu direktoro havis
sian specifan responde-
con kaj tiu de Barras es-
tis la interna ordo de la
lando. Napoleono estis
bone funkcianta en tiu te-
reno, kaj transloki lin
kontraŭus la interesojn
de Barras. Krome, estis
generaloj pli aĝaj kiuj pli
rajtis tiun komandon. Ta-
men kiam Barras eksciis
ke Bonaparto estis kon-
templante la eblecon edz-
iĝi al Jozefina li vidis ke
tiu generalo povus utili al
li alimaniere, kiel alianc-
ano por plifirmigi lian
politikan povon ene de la
Direktoraro. Do Barras kuraĝigis Napoleonon edz-
iĝi al lia eksamantino, el kiu, cetere, li deziris mal-
proksimiĝi. En la kontrakto de geedziĝo oni ne
specifis la komunecon de havaĵo, kaj oni registris
ke Napoleono devis pagi al sia edzino 1.500 pun-
dojn ĉiujare dumvive. Dume Barras okupiĝis klo-
podante ke Bonaparto ricevu kiel edziĝ-donaco la
komandon de la armeo de la Alpoj, sed tiucele li
devis atingi la konsenton de lia kundirektoro Laza-
re Carnot, la ĉefa responsulo de la franca armeo.
Carnot ekzamenis la planon de Napoleono, kiu
proponis ataki tra la nordo de Italio kaj «subskribi
la pacon sub la muregoj de Vieno». Tiu plano estis
iam kritikita de la generalo Verthier, kiu aldonis
ke ĝi postulus pluson da 50.000 soldatoj, kaj de la
generalo Scherer, ekskomandanto de la Alpoj, kiu
asertis ke ĝi estis «ellaboraĵo de iu frenezulo, kaj
ke ĝi povus esti efektivigita nur de iu frenezulo».
Sed Carnot aprobis la planon, kaj pro tio, tiel li
kiel Barras subskribis, la 2-an de marto de 1796, la
dekreton transdoni al Napoleono la komandon de
la armeo de la Alpoj. La geedziĝo okazis ĝuste
unu semajnon poste. Kompreneble, en la tiama si-
tuacio de Francio la ceremonio de geedziĝo estis
nur civila demarŝo.
Post la geedziĝo, Napoleono instaliĝis en la domo
de Jozefina kaj absorbiĝis en la legado de libroj
kiujn li estis retirinta el la Nacia Biblioteko antaŭ
tri tagoj. Temis pri la Memoraĵoj de la marŝalo de
Catinat, iu biografio de la princo Eugène, tri vo-
lumoj pri la bataloj de la princo Eugène, iu verko
pri la topografio de Piemonto kaj Savojo, la Milito
de la Alpoj de Saint-Simon, kaj unu rezenco de la
kampanjoj de Maillebois… ĉio temanta pri la re-
giono kie li devos batali.
Rimarkindas ke ulo tiel
pasie enamiĝinta kiel Na-
poleno pruvis esti, eĉ en
la tago mem de sia edz-
iĝo, pretermetas la geed-
zan vivon al la studo de
tiaj tedaj volumoj tute ne
akordigeblaj kun la ĝuo
de la miel-tempo. Kio
instigis tian teniĝon? Ĉu
la alt-takso de sia milit-
ista respondeco? Ĉu la
ambicio gajni batalojn
kaj gloron? Eble ambaŭ
aferoj. La fakto estas ke
li, nek tiam nek en postaj
amrilatoj, permesis ke la
virinoj kaj ĉi ties aferoj
havu prioritaton sur siaj
militistaj, politikaj kaj
oficialaj funkcioj. Kiam Jozefina intencis apartigi
lin de tiuj libroj, Napoleono respondis: «Pacienco,
kara. Ni disponos je tempo por amori kiam ni
estos gajnintaj la militon». Ilia miel-tempo de
soldato daŭris nur du tagojn kaj du noktojn, tute
ne sufiĉ-daŭra por konkeri Jozefinan. Li multe
riskis, kaj la tempo pruvis tion, asertante ke la
amorado povus atendi. La nokton de la 11-a de
marto Napoleono ĉirkaŭbrakumis sian edzinon kaj
adiaŭis ŝin per unu kiso. Poste, per iu leĝera kaj
rapida veturilo li ekiris la vojon suden por alpreni
sian novan komandon. Akompanis lin Junot kaj
Chauvet, pagisto de la armeo de Italio, ok mil pun-
doj en oraj luidoroj, cent mil pundoj en ordonoj de
kambio, la promeso de la direktoroj sendi al li
helpo-trupojn, kaj la portreto, kiun li senĉese
kisadis, de sia «nekomparebla» edzino.
Jozefina Beauharnais
