10
La afero «Napoleono Bonaparto» plenas je paradoksoj.
Kiu estus povinta diveni, en la jaro 1769, ke iu infano
naskiĝinta tiujare mem en Korsik-insulo kreus impe-
rion en Francio kaj disdonus inter siaj gefratoj la tro-
nojn de Eŭropo? Kiu estus povinta antaŭvidi en 1794
ke iu juna leŭtenanto kiu apenaŭ estis franco, estus en
1800 la superreganto de Francio? Ni vidos ke pli kaj
pli da paradoksoj kaj neatenditaĵoj signis la vivon kaj
la politikan karieron de tiu stranga ulo.
Li naskiĝis la 15-an de aŭgusto de 1769 en la korsika
ĉefurbo Ajaccio. Tiam la insulo apartenis al Francio
ekde la antaŭa jaro. Dum iom da tempo la korsikanoj
rezistis la francan okupadon. La gepatroj de Napoleono
mem partoprenis en la militaj operacioj komanditaj de
Pascal Paoli kontraŭ la franca armeo. Lia patrino, Leti-
zia Ramolino estis graveda je li kiam ŝi akompanadis
sian edzon, Carlon Bonaparton, en la gerila batalado.
Sed fine la francoj sin altrudis kaj evidentiĝis ke estis
senutile batali kontraŭ ili. La korsika lidero Paoli devis
sin ekziliĝi al Anglio. Iom-post-iom, dum la infanaĝo
de Napoleono, lia familio alkutimiĝis al la nova situa-
cio kaj relative bone instaliĝis en ĝi. La gepatroj de
Napoleono apartenis al la loka nobelaro de la insulo
sed ne estis speciale riĉaj. Ili havis iujn terposedaĵojn
sed estis necese al Carlo roli kiel advokato por subteni
sian multemembran familion; krom Napoleonon ili ha-
vis alian pli aĝan filon, Jozefon, kaj poste naskiĝis al ili
kromaj gefiloj el kiuj supervivis ses: Luciano, Jeroni-
mo, Ludoviko, Karolina, Elisabeta kaj Paulina.
Dum sia infanaĝa lernado en Korsiko Napoleono estis
instruata pri kaj per la loka itala lingvo, lia gepatra
lingvo. Lia patro kultivis la amikecon de la franca gu-
berniestro de la insulo, la grafo Marbeuf. Ŝajnas ke ĉi
tiu sentis altiron al Letizia, kiu daŭre estis tre bela spite
al la multaj akuŝoj kiujn si havis. Dank’ al Marbeuf,
Carlo atingis stipendiojn por la studado de kelkaj el
siaj gefiloj. Napoleono estis destinita al militista karie-
ro. Tial li, estante naŭjara, estis kondukita al Francio
far sia patro. Li restis dum kelkaj monatoj, kune kun
sia frato Jozefo, en iu lernejo en Autun por eklerni la
francan lingvon. Poste li estis en la militista akademio
de Brienne dum kvin jaroj, malproksime de sia familio.
Dum lia studado li evidentiĝis tre kapabla en la lernado
de matematiko, historio kaj geografio, sed rezultis al li
tre malfacila la lernado de la latina lingvo, kaj progre-
sis malmulte en la scipovo de la franca. Plejparto el la
cento da kunuloj en la akademio apartenis al socia kla-
so pli altranga ol tiu de Napoleono. Iuj el tiuj junuloj
portis familiajn nomojn famkonatajn en la franca histo-
rio, aliaj havis patrojn kiuj ĉasadis kun la reĝo… Kro-
me la aliaj pagadis siajn kvotojn dum li estis subvenci-
ita de la ŝtato… kaj krome li estis la sola korsikano,
preskaŭ eksterlandano… Li neniam sin sentis integrita
en tiu kolektivo kaj sopiris al Korsiko kaj ĉi-ties viv-
maniero. Disvolviĝis ĉe li emo kunlabori en la liberigo
de la insulo el la franca regado, kaj por li la ekzilito
Paoli estis heroa modelo kiun li volis imiti.
La jaroj en la akademio de Brienne forĝis la karakteron
de la kadeto Bonaparto. Li komencis generi spartanan
teniĝon. En tiu epoko Francio estis batalante kontraŭ
Anglio en milito kiu okazadis en la maro. Napoleono
decidis fariĝi maristo. Somere de 1782 li ricevis en
Brienne la viziton de siaj gepatroj. Lia patrino mal-
aprobis lian planon fariĝi maristo, sed li persistis en sia
ideo. Sed ĉiukaze en 1783 li povis decidi nenion tiuri-
late ĉar oni ne aprobis lian pasadon al la sekva ŝtupo de
la militista kariero, la aliron al la Militista Altlernejo.
Krome tiam finiĝis la stipendio kiun li ĝuadis kaj lia
patro komencis malsaniĝi. Finiĝinte en tiu jaro la mili-
to inter Francio kaj Anglio, Napoleono kontemplis la
eblecon eniri en iun anglan maristan akademion. En tiu
epoko estis normala afero ke oficiroj de iu lando servu
en alilandaj armeoj. Fine la afero solviĝis kiam oni ak-
ceptis Napoleonon en la Militista Altlernejo de Parizo.
En oktobro de 1784 Napoleono translokiĝis al Parizo.
Tie li povis konstati la kontraston inter la granda riĉeco
de la kortego kaj la enorma mizero de la popolo. Kvar
monatojn post lia eniro en la Militista Altlernejo mortis
lia patro pro stomak-kancero. La ekonomia situacio de
lia patrino ne estis bona… La plejaĝa frato, Jozefo, de-
cidis ke li ne taŭgis por la eklezia kariero al kiu li estis
destinita de lia familio kaj interrompis sian tiucelan
studadon por fariĝi militisto kiel lia frato Napoleono,
11
sed tiam li estis nek pastro nek militista oficiro. En la
Militista Altlernejo Napoleono bone profitis la instruon
kaj fariĝis oficiro kiam li aĝis nur 16 jarojn. En 1785
oni ne akceptis oficirojn en la Mararmeo, do li ne povis
plenumi sian deziron esti maristo, kaj li estis destinita
al artilerio. Tiam li estis la sola subteno de sia patrino,
vidvino kun ok gefiloj, iuj el ili naskiĝintaj post la
foriro de Napoleono kaj kiujn li ankoraŭ ne konis. Ki-
am li devis elekti regimenton li mendis tiun de La Fère,
kiu troviĝis en Valence, la garnizono plej proksima al
Korsiko.
Ekde januaro de 1786 Napoleono rolis kiel duaranga
leŭtenanto en tiu garnizono de Valence, urbo apud la
Rodano-rivero, kiu havis tiam proksimume 5.000 en-
loĝantoj. Lia salajro kiel oficiro estis 93 pundoj ĉiu-
monate kaj devis pagadi 8 pundojn monate pro lupren-
ita de li ĉambro en iu partikulara domo. En tiu garnizo-
no li sin ekzercis kaj spertiĝis pri ĉio rilate al artilerio.
En tiu epoko la artilerio estis rapide evoluanta kaj per-
fektiĝanta. Napoleono praktikadis per kanonoj dezajn-
itaj antaŭ 9 jaroj kiuj estis la plej potencaj en Eŭropo.
Ili estis ellaboritaj en la fabriko de Le Creusot, en iu
tre moderna instalaĵo kie por la fan-
digo oni uzadis ne lignon sed koak-
son kun vapormotoroj. Napoleono
interesiĝis pri tiu uzino kaj vizitis
ĝin. La personaj rilatoj kaj la viv-
maniero de la oficiro Bonaparto es-
tis la kutimaj kaj normalaj de la mi-
litistoj de tiu tempo kaj socio. Al tiu
epoko apartenas la plej antikva por-
treto de Napoleono, desegnita de lia
korsika amiko Pantornini.
En junio de 1788 Napoleono estis
translokita al Auxonne. Ĝenerale, li
bone rilatis kun la ceteraj oficiroj,
siaj kunuloj. Sed en iu okazo li ha-
vis disputon kun iu oficiro nomata
Belly de Bussy kaj la afero danĝeris
konduki al duelo, sed la interveno
de komunaj amikoj sukcesis solvi la disputon pace.
Cele helpi sian patrinon, Napoleono akceptis gastigi
sian fraton Ludovikon, kiu tiam estis 11-jara, en sia
loĝejo en Auxonne. Napoleono instruis la knabon pri
katekismo por lia unufoja komuniiĝo kaj kuiradis por
ambaŭ ĉar la mono ne abundis en la familio Banaparto.
Napoleono daŭre legadis kaj studadis intense. Ŝajnas
ke lia intereso pri la instruiĝo estis pro tio ke li en tiu
epoko esperis fariĝi verkisto. Inter la temoj de lia inte-
reso estis historio, geografio, scienco kaj ĉio rilate al la
militista arto. La biografioj ne estis lia ĉefa intereso.
En tiu epoko li pli interesiĝis pri la socia situacio en
Francio. Li konstatis ke estis granda malriĉeco kaj mal-
justeco same kiel koruptado en la altaj sociaj sferoj. En
novembro de 1786 li skribis en sia not-kahiero: Ni es-
tas membroj de potenca monarkio, sed hodiaŭ ni per-
ceptas nur la malvirtojn de ĝia konstituo. Same kiel
multaj homoj de sia epoko, Napoleono sentis la nece-
son je reformoj. Cele klarigi al si kian tipon je reformo
oni devus apliki, li komencis lerni historion kaj politi-
kan teorion: La Respubliko de Platono, historio de
Egiptujo, Grekujo, Ĉinio… sed ankaŭ pri la historio de
Francio kaj Anglio dum Mezepoko, kaj dediĉis specia-
lan atenton al la studo de la Reformacio, ĉefe en An-
glio. Kaj kiel multaj samtempanoj liaj, Napoleono sen-
tis entuziasmon pri la verkaro de Rousseau. En sia
formiĝanta karaktero li simpatiis al la subpremitoj kaj
estis al li malagrabla la tiraneco. Li venis al la konklu-
do ke la bazo kaj origino de la problemoj de Francio
estis la reĝa povo. Li kontemplis kiel solvo al tiu pro-
blemo ian Konstitucion kiu garantius la popolajn raj-
tojn kaj ke la reĝo agadu en la defendo de la ensemblo
de la interesoj de Francio. Resume, oni konstatas ke
Napoleono volis por Francio reformon cele atingi
konstitucian monarkion regantan favore al la popolo.
Plifortigis tiun senton la evoluo de la situacio en Korsi-
ko. Post la morto de la guberniestro Marbeuf, en sep-
tembro de 1786, la insulo estis administrata de la Mi-
nistrejo pri Financo, kaj de tiam la regado estis efektiv-
igata de aro da burokratuloj kun la celo malgrandigi la
ŝtatajn elspezojn. Letizia, la patrino de Napoleono, ne
ricevis la subvencion kiun oni devus pagi al ŝi pro far-
itaj oficialaj servoj de ŝia edzo. Dume la vivkosto pli-
altiĝis pro la financaj malfacilaĵoj
de Francio, do la situacio de la fa-
milio Bonaparto estis neeltenebla.
Napoleono postulis justecon por sia
familio kaj tiucele li iris al Parizo
por intervidiĝi kun la funkciulo al
kiu koncernis la kazo. Li precizigis
la sumon kiun oni ŝuldis al sia fa-
milio, sed krome li pasie aldonis ke
nenia monkvanto povus kompensi
la humiligon kiun suferas homo ki-
am oni devigas lin ĉiumomente
konscii pri lia submetiĝo. La Mi-
nistrejo ne pagis al Letizia, kaj Na-
poleono daŭre faris postulojn kaj
esprimis plendojn. Tiu situacio ak-
centis en la animo de Bonaparto
lian rifuzo-senton pri la franca su-
perregado en Korsiko kiun ĝis tiam li kaj lia familio
iamaniere estis akceptintaj. Liaj notoj kaj aliaj skribaĵoj
de tiu epoko plenas je rifuzo al la franca regado super
Korsiko kaj la tipo je aŭtoritato kiu subtenas kaj ge-
neras tian situacion.
Sed en tiu epoko ne estis klare al Napoleono Bonaparto
la tipo je vivo kiun li volus doni al si mem. Kiuj estis
liaj aspiroj? Se tio ankoraŭ ne estis klare, ja, evident-
iĝis per liaj skribaĵoj ke estis en li iaj pripolitikaj kaj
prisociaj idealoj. En eseoj aŭ romanoj verkitaj de li en
tiu epoko aperas herooj kiuj celas la justecon kaj la bo-
non de la popolo. Evidentas ke tiuj fikciaj protagon-
istoj estas simboloj de li mem, tio estas, li perceptis sin
mem kiel tiaj idealaj modeloj de heroeco kaj kavalir-
eco, kiuj, iamaniere, respegulis ankaŭ la korsikan lide-
ron Pascal Paoli, kiun Napoleono daŭre konsideradis
imitinda modelo.
Dum Napoleono studadis en sia malgranda garnizono
socipolitikajn reformo-planojn kaj pripensadis la vivo-
tipon kiun li volis por si, la franca socio senĉese antaŭ-
marŝadis direkte al ega krizo. La vintro inter 1788 kaj
Napoleono 16-jara
12
1789 estis speciale dura por la malriĉaj klasoj de la lan-
do. La prezo de la pano kaj la viando tre altiĝis subite,
kaj dume multaj uzinoj estis elpostenigante labor-
istojn. Super Francio ŝvebis timo kaj malsato. Oni kun-
vokis la Ĝenaralajn Statojn por la 4-a de majo de 1789.
Napoleono petis permeson al siaj superuloj kaj retiriĝis
al Korsiko por solvi iujn familiajn problemojn. Estis la
korsikaj, ne la francaj aferoj, tio kio interesis al li.
Finiĝinte sia licenco li devis reveni al la armea servo.
En sia garnizono li plu dediĉiĝis al intensa studado, i.
a. la Pandectas de Justiniano, kaj verkis iun traktaton
pri balistiko, kiun li titoligis “Pri bombo-ĵetado”. La
pari-zaj okazintaĵoj de 1789, kunveno de la Ĝeneralaj
Statoj kaj kapto de Bastilo, estis travivitaj de la oficiro
Bona-parto de malproksime, kun ia stranga miksaĵo de
indi-ferenteco kaj intereso. Indiferenteco ĉar tiam li ne
sin sentis franco kaj tiu revolucio estis franca afero, kaj
intereso ĉar tiuj francaj sociaj konvulsioj povus iama-
niere ebligi la sendependiĝon de Korsiko kiun li emis.
Do, male ol multaj oficiroj siaj kunuloj, de nobela de-
veno, kiuj ekziliĝis por kontraŭbatali la Revolucion de
ekstere, li restis en la lando, sed dume li ne alkuris de-
fendi la Revolucion. En septembro de 1789 li petis no-
van permeson kaj revenis al Korsiko kie li sin deklaris
partiano de Paoli, al kiu sendis leteron esprimante pa-
sian emon batali pro la sendependeco de Korsiko kaj
emfazante sian volon meti sin subordone de la korsika
lidero, ankoraŭ ekzilita en Anglio. Al Paoli ne plaĉis la
aroganteco de la juna oficiro kaj sendis al li ian iome
ironian respondon. Pli bone ol Bonaparto mem, Paoli
komprenis ke la juna Napoleono faris el la korsika pro-
blemo ian personan aferon intencante profiti la malsta-
bilan situacion kreitan de la revolucio por okupi la
unuarangan politikan pozicion en la insulo. Fakte, la
nova situacio kreita de la revolucio ebligis ke Paoli
atingu permeson reveni al Korsiko, kie li estis ricevita
meze de granda popola aklamado. Napoleono iome el-
reviĝinta konstatis ke la realo de la persono Paoli ne
alĝustiĝis al la ideala modelo kiun li estis forĝinta en
sia menso: la korsika lidero evidentiĝis tre prudenta,
tre politika, malmulte militema…
Eklipsita de la graveco de la lidereco de Paoli kaj fin-
iĝinte lia armea licenco, Napoleono devis reveni al sia
garnizono, ĉi-foje akompanita de sia frato Ludoviko
kiu planis studi en Valence. Tiam li daŭre estis relati-
ve indiferenta pri la Revolucio kiu estis disvolviĝante
en Francio. Kvankam li simpatiis la konstitucian mo-
narkion kiun oni starigis en la lando, dume li abomenis
la agadon kaj la mobiliziĝon de la popolaj amasoj,
kiujn li disdegnis. Resume, lia teniĝo estis –tiam kaj
ĉiam poste– tipe burĝa. En tiu epoko renaskiĝis lia de-
ziro fariĝi verkisto kaj eĉ partoprenis en iu konkuro pri
eseoj kunvokita de la Akademio de Liono, sed atingis
nenian sukceson. Li plue verkis rakontojn kaj raportojn
pri korsika temaro, kaj eĉ iu romantika rakonto… Sed
persistis en lia animo la emo interveni en la politika
vivo de Korsiko. Do, en oktobro de 1791 li petis novan
permeson por translokiĝi al la insulo cele partopreni en
la proksima balotado por elekti la tieajn novajn ko-
mandantojn de la Nacia Gvardio. Tiam la ekonomia si-
tuacio de lia familio tre estis pliboniĝinta pro la heredo
el iu ĵus forpasinta riĉa kaj avara pastro, onklo de Leti-
zia. Napoleono disponis je sufiĉe da mono por promo-
cii sian kandidatecon. Dank’ al siaj monrimedoj kaj an-
kaŭ faritaj intrigoj, Napoleono sukcesis esti elektita
kiel unu el la du komandantoj en Korsiko de tiu grava
posteno kreita de la Revolucio.
En la plenumado de sia oficiala rolo kaj prizorgado de
siaj celoj kaj ambicioj, Napoleono baldaŭ vidis sin im-
plikita kaj enretigita en la intrigoj kaj kontraŭdiroj de
la reala situacio en Korsiko. La kongrueco inter la na-
ciismaj interesoj de la insulo kaj la liberalismaj ideo de
la Franca Revolucio ekzistis nur en la menso de nia
leŭtenanto. Fakte, plejparto el la korsika loĝantaro estis
tiel reakcia kiel tiu de La-Vendée, kaj pretiĝis perforte
rezisti kontraŭ la abolo de la religiaj ordenoj dekretita
de la aŭtoritatoj de Parizo. En Ajaccio estis popola mo-
bilizo kontraŭ la fermo de iu grava franciskana monaĥ-
ejo. Sekve de tio estiĝis perforta kverelo inter la parti-
anoj de la franciskanoj kaj la partianoj de la konstitucia
klerikaro. Napoleono intencis restarigi la ordon per siaj
naciaj gvardianoj kaj en la operacio estis mortigita iu
leŭtenanto de la Nacia Gvardio. En la sufokado de tiu
mobilizo Napoleono troviĝis antaŭ la unua paradokso
aŭ kontraŭdiro de sia situacio: li, la fervora partiano de
la liberigo de Korsiko el la franca okupado, estis batal-
ante kontraŭ la korsikanoj kiuj kontraŭstaras la fran-
can ordon. Sed estis pliaj paradoksoj: tial ke per siaj
korsikaj naciaj gvardioj Bonaparto ne sukcesis kontroli
la situacion, li alkuris peti helpon al la kolonelo Mai-
llard, komandanto de la franca garnizono de Ajaccio.
Sed ĉi tiu ulo, kvankam oficiala peranto de la franca
revolucia povo en Korsiko, tamen li ne simpatiis al la
revolucia reĝimo kaj estis preta konsenti de defion de
la korsika reakciularo. Li ne nur neis al Napoleono la
menditan armilaron kaj armean intervenon sed krome
ordnis forigi el la urbo la Nacian Gvardion. Napoleo-
no siavice decidis kontraŭ-rezisti tiun ordonon, kaj jen
korsikaj gvardioj favoraj al la franca ordo batalas en la
stratoj kontraŭ francaj soldatoj kiuj, fakte, senscie, ba-
talas favore al la korsika reakciularo. La situacio estis
freneza. Sed ĝi fariĝis eĉ pli freneza. La kolonelo Mail-
lard, sekreta malamiko de la Nacia Asembleo, akuzis
antaŭ la parizaj aŭtoritatoj de la Nacia Asembleo al
Napoleono Bonaparto kiu, tamen, estis la sincera de-
fendanto de la pozicioj de tiu aŭtoritato. La akuzo estis
pri konspiro kaj armita atako al la francaj trupoj en
Ajaccio. La komisaroj senditaj de Parizo apogis la ag-
adon de Maillard kaj decidis la forigon de la Nacia
Gvardio el Ajaccio. Krome Napoleono devis translok-
iĝi al Parizo por respondeci pri sia agado dum la dis-
turboj. Tiucele li alvenis al la franca ĉefurbo la 28-an
de majo de 1792.
Tiam la Revolucio estis eniranta en novan fazon. Ĝi
fariĝis internacia konflikto: la reĝoj kaj la aristokrat-
aro de Eŭropo kontraŭ la franca popolo. Dum la mal-
amikaj trupoj avancadis sur la franca teritorio, la pariz-
anoj pli kaj pli ekscitiĝis kaj indigniĝis. Ili prave sus-
pektis ke la reĝo Ludoviko la 16-a kaj lia edzino la
aŭstrino Maria Antonieta konspiradis kun siaj reĝaj ko-
legoj kontraŭ la Revolucio. Napoleono vidis la anim-
staton de la popolo. La 20-an de junio li spektis ama-
san popolan mobilizon sin adresantan al la ejo de la
13
Nacia Asembleo, kaj poste al la palaco de la Tuilerio,
sidejo de la monarĥo. La reĝo afable akceptis la ma-
nifestaciantojn kaj permesis ke ili surkapigu al li ruĝan
frigian ĉapon. Napoleono, kvankam simpatianto de la
liberalismaj ideoj, malaprezis kaj disdegnis la «popol-
aĉon», kiel li nomis la popolajn amasojn. Tial, ŝajnis al
li netolerebla la malrespekto al la aŭtoritato kaj konsi-
deris nedigna la teniĝon de la reĝo. La 10-an de aŭ-
gusto la popola mobilizo estis pli radikala: oni devigis
la reĝan familion eliri el la palaco de la Tuilerio por
adresiĝi al la ejo de la Nacia Asembleo. Dume la pala-
co estis alsaltita kaj okazis masakrado de la svisa gvar-
dio. En la vizaĝoj de la popolanoj Napoleono vidis nur
koleron kaj malamon, kaj li demandis al si kie estis la
noblaj idealoj, la respekto al la leĝo, la justeco kaj la
frateco kiuj estis la motoro de la Revolucio. Li inter-
pretis la situacion laŭsence ke kiam malaperas la lider-
eco oni perdas eĉ la plej noblajn idealojn. Cetere Napo-
leono plenumis en la Ministrejo pri Milito la eksplik-
adon de lia agado en Ajaccio. Li sukcesis klarigi la
situación tiamaniere ke oni formetis la eblecon fari al li
militjuĝon, male, oni plialtigis lian armean rangon, kaj
fariĝis kapitano, kaj oni pagis al li kompenson por la
vojaĝo. Antaŭ sia foriro el Parizo, la kapitano Bonapar-
to povis vidi la 7-an de septembro la masakrojn tiam
okazantajn en la parizaj malliberejoj. La politika povo
estis pasante al la jakobenoj.
En oktobro Bonaparto estis reveninta en Ajaccio kaj
reokupinta sian postenon de komandanto de la korsika
Nacia Gvardio. Tiam la situacio estis ŝanĝinta laŭsence
ke post la batalo de Valmy la franca armeo pasis al
ofensivo kontraŭ la ekstera malamiko. Kadre de tiu
ofensivo, la Konvencio, kiel tiam nomiĝis la nova
Asembleo, decidis militi kontraŭ la reĝo Viktoro Ama-
deo, kaj al la korsikanoj koncernis operacii en Sard-
ujo. Napoleono konstatis ke tiufoje la interesoj de
Korsiko kaj tiuj de la Franca Revolucio koincidis, kaj li
entuziasme pretiĝis batali en tiu milito. Paoli estris ti-
am la korsikan regantaron en harmonio kun la aŭtorita-
toj de Parizo. Napoleono kaj lia bataliono estis elekt-
itaj por ataki la sardajn insuletojn Maddalena kaj Ca-
prera. La milita operacio estis kompleta fiasko. Okazis
ke Paoli ne estis sincera en sia teniĝo rilate al la franca
Konvencio. Li agadis serve de Britio kaj donis sekre-
tajn instrukciojn al la komandanto de la milita ekspedi-
cio, Colonna Cesari, por ke ne plenumiĝu la planitaj
militaj celoj. En difinita momento Napoleono troviĝis
kun siaj trupoj en la insulo Maddalena atendante la
elŝipiĝo de trupoj komanditaj de Cesari por finplenumi
operacion sed la elŝipiĝo ne okazis oportune kaj estis
prokrastigita plurajn tagojn tiamaniere ke fiasku antaŭ-
planitan atakon. La korsikaj trupoj devis retiriĝi kaj
Napoleono sin vidis devigita forlasi la kanonojn al la
malamiko. Tiu fiasko okazigis al li grandan amarecon
kaj seniluziiĝon. Ĉi tiu epizodo de la Maddalena forte
impresis Napoleonon. Ĝi montris al li la malfacilecon
de la kombinitaj operacioj. Li eltiris instruon ankaŭ pri
la graveco de la rapideco, de la interveno en la opor-
tuna momento, kiam la propraj trupoj estas pretaj kaj la
malamiko estis surprizita… Sed ankaŭ pri la funda-
menta graveco de la firmeco de la komandanto, kaj la
disciplino de la soldatoj.
Post la reveno de Napoleono al Korsiko la okazintaĵoj
komencis disvolviĝi rapide. Evidentiĝis ke Paoli estis
agante favore al la angloj. Lucien, frato de Napoleono,
komisaro, en Tulono, per iu flama diskurso denuncis
Paoli-on kaj postulis al la revolucia tribunalo ke oni
«liveru la kapon de Paoli al la glavo de la justico». Tiu
diskurso estis legita en la Konvencio kaj la registaro
ordonis al la komisaro Saliceti la areston de Paoli.
Kvankam Napoleono skribis al la Konvencio defende
de Paoli, ĉi tiu pensis ke, same kiel sia frato, Napoleo-
no estis kontraŭ li, kaj ordonis ke oni kaptu lin viva aŭ
mortinta. Napoleono devis sin kaŝi; de tiam en Korsiko
li estis proskribito. Li ne nur ne forfuĝis el la insulo sed
krome pretiĝis batali por la plurestado de Korsiko kiel
parto el Francio. La evoluo de lia politika ideo pri tiu
temo estas rimarkinda. Li eksplikis al Saliceti ke per du
militŝipoj kaj kvarcent soldatoj li kapablus kapti la ĉef-
urbon Ajaccion, kaj la komisaro akceptis fari la pro-
von. Sed antaŭe Napoleono devis okupiĝi pri la savo
de sia patrino, kiu troviĝis en la urbo. Letizia kaj la
junaj gefiloj povis forlasi Ajaccion sekrete kaj reunu-
iĝis kun Napoleono en akordita loko kaj sekve ili estis
senditaj al Caivi, iu haveno sub la povo de la francoj.
Sekve li entreprenis la ofensivon kontra la korsika ĉef-
urbo. La kanonoj de la ŝipoj pafis kontraŭ la citadelo,
sed ĉi ties ŝtonaj muregoj rezistis la pafaĵojn. Krome
plejparto el la korsika loĝantaro estis fidelaj al Paoli.
Napoleono estis mistaksinta la popolan teniĝon de siaj
samnacianoj. Li estis erare pensinta ke ankaŭ ili estus
travivintaj saman penso-evoluon kiel li. La 3-an de ju-
nio Napoleono reunuiĝis en Caivi kun sia patrino kaj
tri fratoj kaj du fratinoj. Li estis fiaskinta en sia intenco
eviti rompiĝon inter Paoli kaj la francoj, kaj malsukce-
sis ankaŭ en sia plano kapti Ajaccion. De tiam, ne nur
li sed lia tuta familio estis proskribitoj en Korsiko. La
korsika asembleo kondamnis la Bonapartan familion al
«porĉiama malbeno kaj infamio». Ili estis ankaŭ ruin-
igitaj, ĉar la partianoj de Paoli estis dispredante la
posedaĵojn de la Bonaparta familio kaj forprenis ĉion:
cerealo, oleo, vino… kaj detruis la muelilon kaj tri
kamparajn domojn.
La tuta familio definitive translokiĝis al Francio. Ĝis
tiam la interesoj de Napoleono centriĝis sur Korsiko
kaj ties aferoj. Tiam li komprenis ke la disvolviĝo de la
aferoj estis la finfino de lia rilato kun la insulo. Tamen
la ŝanĝo estis por li eĉ pli profunda ol nura ŝanĝo je pa-
trujo, celoj, loĝloko kaj vivmaniero. Okazis ke li perdis
la fidon je la homa estaĵo. Li ne plu estis idealisto. La
konduto de Paoli kaj aliaj personoj, ankaŭ revoluciuloj,
pri kiuj li konfidis, igis ke li fariĝis skeptikulo pri ide-
ologiaj kaj politikaj aferoj. Neniam plu li estis naciisto
de la korsika patrujo, sed krome li abomenis la evo-
luon kiun la revolucio estis alprenante en Francio.
Dum lia antaŭa restado en Parizo li travivis la komenc-
iĝon de la Teroro kaj konstatis kiel multe tiu realaĵo
estis perfido de la revoluciaj idealoj de libereco, egal-
eco kaj frateco. Ĉiuj politikistoj, laŭ lia sperto, celis
nur sian propran intereson, kaj li decidis ke de tiam li
faros same. Li servos la Konvencion ĉar ĝi estis tiam la
fakta povo, sed li kredos je nenia politika ideo kaj ag-
ados nur laŭ sia persona intereso kaj ambicioj.
