44
Pri du ĉef-roluloj de la milito, la aŭstria imperiestro kaj la rusa caro, ni jam prezentis biografian
recenzon en ĉi raporto. Ni volas prezenti ankaŭ, eĉ se tre koncize, aliajn gravajn personojn en
rilato kun la milito. La listo devas esti nekompleta ĉar multe-nombras la nomoj kiuj rajtas aperi
en tiaspeca menciado. Sed, se tro abundas la men-ciindaj personoj, kies nomon oni konas, rol-
intaj en la Granda Milito, konsiderinde pli granda estas la homamaso kiu batalis, suferis, mor-
tis… en tiu konflikto. Cele memori kaj honorigi ilin oni kreis, ĝuste post ĉi tiu milito, la figuron
kaj koncepton de la “Nekonata Soldato”, al kiu oni dediĉis monumentojn en ĉiuj landoj. Estu,
do, nia unua memoraĵo al tiuj sennomaj ne-volontaj herooj de tiu kruela kaj senutila milito.
Alberto la 1-a (1875-1934)
Reĝo de Belgujo ekde la morto de Leopoldo la 2-a en jaro 1909. Li ne konsentis ke la
germanaj trupoj trairu Belgion cele invadi Francion. Tre kapabla de militista vid-
punkto li organizis la defendon de la lando kontraŭ la germana invado en 1914 ko-
mandante la belgan armeon en la batalo de Izero (Yser). En 1918 li komandis liajn tru-
pojn en la batalo de Kortrejko (Courtrai).
Allemby, Siro Edmund (1861-1936)
Li komandis kavalerian divizion en la okcidenta fronto. Pro lia fiasko en la batalo de Ara-
so (Arras) li estis sendita al la fronto en Palestino. Lia venko sur la turkoj en Gazao en
1917 ebligis la kapton de Jerusalemo la 9an de septembro de tiu jaro, kaj lia venko en
Megido (19a-21a de septembro de 1918), kune kun la okupado de Damasko kaj Alepo,
metis finon al la turka povo en Sirio. Lia sukceso iomgrade rezultis de lia lerta uzado de la
kavalerio atingante famon kiel la lasta granda brita militisto de la rajdo-trupoj.
Balfour, Arthur (1848-1930)
Brita ĉefministro inter 1902 kaj 1096. Dum la milito li estis nomumita Unua Lordo de
la Admiralitato, anstataŭnte Churchill-n en majo de 1915. Poste li rolis kiel Ministro
pri Eksteraj inter 1916 kaj 1919 Aferoj. En tiu posteno, li impulsis la t. n. «Deklaracio
Balfour», per kiu oni apogadis la cionistajn depostulojn cele krei judan ŝtaton en
Palestino.
Beatty, Siro David (1871-1936)
Brita admiralo. Dum la milito li komandis la Unuan eskadronon de Kiras-ŝipoj kaj
partoprenis en la bataloj de Heligolando (1914), Dogger-Bank (1915) kaj Jutlando
(1916). En ĉi tiu lasta, lia agresemo kaj decidemo kontrastis kun la antaŭzorgoj de la
komandanto de la floto, admiralo John Jellicoe, kiun li anstataŭis poste en tiu sama jaro.
En tiu rolo li estis la responsulo akcepti la kapitulacion de la germana militista floto fine
de la milito.
Brusilov, Alexei (1853-1926)
Li estis la plej kompetenta el la rusaj generaloj. En Septembro de la jaro 1914 li sukce-
se kontraŭfrontis la aŭstro-hungarojn avancantajn en la Karpatoj, sed en la somero de
1915 lia armeo estis forpuŝita el Polujo. En junio de 1916 li lanĉis la t. n. «Ofensivon
Brusilov-n» sur Galicio en kiu estis milit-kaptitaj 375.000 malamikaj soldatoj, sed la
ofensivo ne rezultis sukcesa pro manko de apogo. En 1917, estante ĉefkomandanto de
la rusaj armeoj, li gvidis novan ofensivon en Galicio sed fiaskis, perdante la ko-
mandon. Li servis dum la bolŝevika regado kiel milit-konsilisto.
45
Cadorna, Luigi (1850-1928)
Itala generalo. Li lanĉis homamasajn atakojn kontraŭ la trupoj de Aŭstrio-Hungario en la
Alpoj, sed atingis nur egajn fiaskojn en siaj sinsekvaj provoj rompi la fronton. Malamata
de siaj samarmeanoj, por li gravis nenion la grandnombro da homaj perdoj. Lia sola ven-
ko okazis en Gorizio, nuna Slovenio, en la jaro 1916, kiam la italaj fortoj penetris kelk-
dekon da kilometroj en austria-hungaria teritorio. Responsulo de la milita katastrofo de
Caporetto, li estis anstataŭita de la pli kapabla generalo Armando Díaz (1861-1928).Poste
li estis nomumita kampo-marŝalo far Mussolini.
Castelnau, Edouard (1851-1944)
Stabestro de la franca generalo Joffre. Lia agado en septembro de 1914 igis lin gajni la
titolon «Savinto de Nancio». Li gvidis la ofensivon de Ĉampanjo en septembro de 1915.
Dum la daŭro de kelkaj tagoj post la 15-a de tiu monato li kaptis 25.000 germanajn
prizonulojn kaj 125 kanonojn. En februaro de 1916, plu servante en la stabejo de
Joffre, li organizis la defendon de Verduno. Kiam okazis la armistico de 1918, kiu
metis finon al la milito, li estis komandante la grupon da armeoj pretaj efektivigi la
ofensivon de Loreno, kiun fine ne estis necesa.
Curchill, Winston (1874-1965)
Li estis ĉefministro de Britio de 19140 al 1945, dum la Dua Mond-Milito, kaj poste ankaŭ
de 1951 al 1955. Dum la Unua Mond-Milito, li, kiel Unua Lordo de la Admiralitato li par-
toprenis en la planado de militiro de gallipoli, kiu rezultis katastrofa. Post la fiasko de tiu
milita operacio, kiun li patronis li estis demitita de tiu registara posteno li servis dum
mallonga tempo kiel komandanto de la 6-a Bataliono de la Reĝaj Skotaj Fuzilieroj, sed
poste li revenis al registarj roloj ĝis la fino de la milito.
Clemenceau, Georges (1841-1929)
Franca politikisto. Je la komenciĝo de lia politika kariero oni alnomis lin «la tigro» pro lia
feroco kontraŭ la ministroj de la sinsekvaj registaroj. Komence la milito li daŭre estis en
la opozicio, sed oni nomumis lin ĉefministro en novembro de 1917 restarigante la
konfidon pri la gvidado de la milito per aŭtoritatecaj metodoj.
Li estis unu el la ĉefroluloj de la packonferenco de Parizo, kie li postuladis severe
puni Germanion.
Falkenhayn, Erich (1861-1922)
Germana generalo de infanterio. Li estis ministro pri Milito ekde 1913 kaj sukcedinto de
Von Moltke kiel ĉestabestro ekde de septembro 1914 al aŭgusto 1916. Li ege subtaksis la
kapablon rezisti de la franca armeo je la planado de la atako al Verduno. Lia malsulceso
igis ke Hindenburg kaj Ludendorff anstataŭu lin ĝis la fino de la milito kaj la malvenko
de Germanio.
Li partoprenis, en 1916 kaj 1917, en la kampanjo de Rumanio kaj konkeris kaj okupis
Bukareston.
Foch, Ferdinand (1851-1929)
Franca generalo. Komenciĝinte la Unua Mond-Milito li alprenis la gvidon de la 30-a
Armea Korpuso en Nancio. Li haltigis la avancon de la germanaj fortoj dum la
Printempa Ofensivo kaj en la Dua Batalo de Marne-rivero, en julio de 1918. Tiucele li
lanĉis la ofensivon liun konstituis la embrion de la venko sur Germanio. Tiam li estis
nomumita Marŝalo de Francio kaj akceptis la germanan kapitulacion en novembro.
Li esprimis sian malakordon kun la Traktato de Versajlo asertante ke ĝi ne estis
pactraktato sed armistico por dudek jaroj.
Francisko Ferdinando (1863-1914)
Nevo-nepo de la imperiestro Francisko Jozefo kaj habsburga arkiduko de Aŭstrio samkiel
heredonto de la Aŭstria-Hungaria trono. La atenco en kiu mortis li kaj lia edzino, fare de
Gavrilo Princip en Sarajevo la 14-an de junio de 1914, okazigis la aŭstrian milit-deklaron
al Serbio, kio fariĝis komenco de la Unua Mond-Milito.
Li estis espriminta sian volon malcentralizi la Imperion kaj doni pli grandan aŭtonomion
al la diversaj naciecoj kiuj konstituis ĝin.
46
47
Lloyd George, David (1863-1945)
Brita politikisto de la liberalisma partio. Kiel ministro pri Financoj li demarŝadis la britan
ekonomion por alfronti la necesojn de la mondmilito. De 1915 al 1916 li rolis kiel mi-
nistro pri Municioj. Post la demisio de la ĉefministro Herbert Henry Asquith (1852-1928)
en decembro de 1916, Lloyd George anstataŭis lin prezidante koalician registaron ĝis
1922. Do, lia regado ampleksis la militan venkon sur Germanio, la Traktaton de Versajlo
kaj aliajn eventojn gravajn por lia lando, kiel la sendependiĝo de Irlando.
48
Ludendorff, Erich (1865-1937)
Germana generalo. Kiam komenciĝis la Mond-Milito li estis subordone de Karl von
Bülow en la sieĝo al Lieĝo kaj poste li efike kunlaboris kun la generalo Hindenburg
en la orienta fronto. Kun Hindenburg kiel ĉefo de la Plejalta Stabo ekde aŭgusto de
1916, li kunlaboris en la planado de la germanaj ofensivoj, ĝenerale malsukcesaj, de la
lastaj jaroj de la milito. Post la finiĝo de la milito li ekziliĝis al Svedio. Reveninte al
Germanio en 1920, li partoprenis en la politikaj eventoj de la evoluo de la germana
socio al la nazismo.
Mackensen, August (1849-1945)
Germana marŝalo de la Unua Mond-Milito. Li partoprenis en la bataloj de Gumbinnem
kaj Tannenberg, ambaŭ en 1914, kaj transprenis en aprilo de 1915 la komandecon de la
unuigita germana-aŭstra 11-a Armeo en Galicio. Sub lia komando tiu armeo faris grandan
trarompon de la fronto inter Gorlice kaj Tarnów. Post aliaj sukcesaj bataloj li venkis
ankaŭ la rusojn ĉe Brest-Litovsk kaj Pinks en aŭgusto-septembro de 1915, konkeris
Serbion en oktobro-novembro de la sama jaro, kaj okupis Rumanion dum 19116-1917. En
la postmilita etapo li iome simpatiis al la hitlera movado.
Mangin, Charles (1866-1925)
Franca generalo, alnomata «la buĉisto» pro lia facileco sendi trupojn al la morto en
senutilaj atakoj. Komandante la francan 10-an Armeon li atingis notindajn venkojn en
Ĉarleroj kaj Verduno. La 24-an de septembro de 1916, en la batalo apud Verduno, la
trupoj de Charles Mangin avancis laŭlonge de fronto de 6 km kaj plenumis la
rekonkeron de Douamount kaj Thiaumont. Per tiu ofensivo la germanoj perdis sian
esperon superi la Aliancanojn en tiu fronto.
Moltke, Helmut (1848-1916)
Prusia generalo. Li servis kiel estro de la Plejalta Stabo de la germana armeo ekde 1906 al
1914, plenumante sian rolon dum la unuaj ses semajnoj de la Mond-Milito, t. e. ekde la
mobilizado de la trupoj en aŭgusto de 1914 ĝis la germana malvenko en la unua batalo de
la Marno en septembro de tiu jaro. Oni atribuas la fiaskon de la germana ofensivo al la
modifoj kiujn li faris en la originala «Plano de Schlieffen». Tiam oni lin anstataŭigis en
sia stabestra posteno per Erich von Falkenhayn. Li grave malsaniĝis en aŭgusto de 1915
kaj mortis en junio de 1916.
Nivelle, Robert Georges (1856-1924)
Franca militisto, ĉefkomandanto de la francaj armeaj fortoj en 1916-1917. Li servis
kiel artileria oficiro en Vjetnamio, Alĝerio kaj Ĉinio. En 1913 ricevis rangon de
kolonelo kaj post lia partopreno en la batalo de la Marno en 1914 li estis nomumita
generalo. Post kelkaj sukcesoj en la batalo de Verduno oni asignis al li la komandadon
de la franca armeo en decembro de 1916 kiel anstataŭanto de Joseph Joffre. Lia
komandado distingiĝis pro la lanĉado de ofensivoj kiuj kaŭzis grandajn homajn
perdojn sen ia ajn utilo. Oni forigis lin el sia posteno en majo de 1917.
Pershing, John Joseph (1860-1945)
Usona generalo. Li reorganizis la armeon de sia lando por ĝia interveno en la milito en
Eŭropo. La 12-an de majo de 1917 li akceptis de la prezidento Wilson la nomumon de
komandanto de la usonaj ekspediciaj fortoj en Eŭropo, konsistantaj el pli ol du milionoj
da homoj, kies kontribuo al la venko de la Aliancanoj estis decida. En 1919 li estis
nomumita Generalo de la Usonaj Armeoj, la plej alta militista rango en la lando.
Pétain, Henri Philippe (1856-1951)
Grava franca militisto kaj politikisto. Oni nomumis lin «Marŝalo de Francio» pro lia
venko en la batalo de Verduno en la Unua Mondmilito. Kiel politikisto ne tiel estis
brila lia agado. En Dua Mondmilito, post la invado de Francio far la germana armeo li
konsentis subskribi, nome de Francio, la armisticon de junio de 1940 kaj estri la
germanfavoran reĝimon de Viĉjo, kiu subtenis la hitleran Germanion.
Li mortis la 23-an de julio de 1951 dum sia enkarcerado en iu insulo en Vendee.
49
Poincaré, Raymond (1860-1934)
Franca politikisto. Prezidento de la Respubliko dum la Unua Mond-Milito kaj Ĉefministro
de Francio en tri aliaj okazoj. Dum la milito li distingiĝis pro siaj profundaj kontraŭ-germ-
anaj sentoj. Dum la pac-konferenco de Parizo kaj la negocado de la Traktato de Versajlo li
postulis la okupadon, far la Aliancanoj, de la germana zono de Rejnlando. Li pensis ke la
armistico elvenis tro frue kaj ke la franca armeo estus devinta penetri pli profunde en la
germana teritorio.
Rennenkampf, Paul (1854-1918)
Rusa generalo. Komence de la milito li komandis la 1-an rusan armeon por la invado
de Orienta Prusio. Li ne kapablis kunordigi la agadon de siaj trupoj kun la 2-a armeo
de Samsonov. Post relativa sukceso en la batalo de Gumbinnem, la sinsekvaj fiaskoj
en la unua batalo de la Masuranaj Lakoj trudis la rusan retreton el Orienta Prusio. Post
la malvenko en Lodz, li devis demisii. Post la revolucio li rifuzis servi en la Ruĝa
Armeo kaj la bolŝevistoj murdis lin.
Samsonov, Aleksander Vassilievich (1859-1914)
Rusa generalo. En 1914 oni asignis al li la komandon de la 2-a Rusa Armeo por la in-
vado de Orienta Prusio. Lia malsimpatio al la komandanto de la 1-a Armeo, Rennen-
kampf, igis ke ne eblis kunorditan operaciadon de ambaŭ militistaj fortoj. Kvankam
Samsonov disponis je pli maltenombra trupo ol la 8-a Germana armeo komandita de
Paul Hindenburg kaj Erich Ludendorff, ĉi tiuj atingis grandan venkon sur li en la bata-
lo de Tannenberg kaj li memmortigis.
Spee, Grafo Maximilian (1861-1914)
Germana admiralo ekde 1910. Dum la mondmilito li komandis la germanan eskadron
de Ekstrema Oriento en la Pacifika Oceano. Li venkis la Aliancanojn en la batalo de
Coronel, apud la marbordo de Ĉilio, la 1-an de novembro de 1914, sed du semajnojn
poste, la 14-a de tiu monato, lia floto frontis pli potencan malamikan forton en la
Malvina insularo. La germana eskadro estis detruita kaj en la batalo pereis la grafo
Spee kaj liaj du filoj.
Tirpitz, Alfred (1849-1930)
Germana admiralo kaj ministro pri Maraferoj ekde 1911. Ekde tiu ministrejo li tre im-
pulsis la konstruadon de potenca milit-ŝiparo kapabla kontraŭfronti la britan floton.
Dum la mondmilito, de 1914 al 1916, li estis Plejalta Admiralo de la germanaj flotoj.
Li estis la responsulo de la dronigo de la transatlantika ŝipo Lusitania. Por pravigi tiun
agon, kiu okazigis multe da viktimoj kaj estis la kaŭzo de la eniro de Usono en la mili-
to, li asertis ke la ŝipo estis portanta armojn. Sekve de ĉio ĉi li devis demisii en 1916.
Post la milito li dediĉiĝis al la politiko kaj estis deputito de la Popola Nacia Germana
Partio inter 1924 kaj 1928.
Wilhemo la 2-a (1859-1941)
Plennome Friedrich Wilhelm Viktor Albrecht von Hohenzollern, estis la germana
kajzero kaj reĝo de Prusio ekde 1888 ĝis la fino de la la Unua Mondmilito. Li ne
deziris grand-skalan konflikton sed lia politika mallerteco ebligis ĝin. Laŭ la dis-
volviĝo de la milito li estis perdanta politikan influon. Hindenburg kaj Ludendorff
fakte alprenis la povon kaj formetis lin esti nur dekora figuro. Li estis forpelita el la
trono la 9-an de novembro de 1918. Tiam li ekziliĝis en Nederlandon kaj mortis tie
dum la Dua Mond-Milito.
Wilson, Thomas Woodrow (1856-1924)
Li estis la 28-a usona prezidento. Lia prezidenteco okazis dum la Unua Mondmilito. Ko-
mence li estis neŭtrala dum la konflikto sed la germanaj atakoj per submarŝipoj kontraŭ
ŝipoj de neŭtralaj landoj igis lin deklari la militon al Germanio la 2-an de aprilo de 1917.
Estis enorma la kontribuo de lia lando al la venko de la Aliancanoj. La pactraktato de
Versajlo de 1919 tre estis bazita sur la ideoj de Wilson esprimitaj per la dokumento t. n.
Dek-kvar Postuloj. Li ricevis Nobel-premion pri Paco.