31
Fine de decembro 1915 okazis en Chantilly (Francio)
konferenco de la aliancanaj registaroj kaj ĉefaj militist-
estroj celante kunordigi samtempajn ofensivojn kon-
traŭ la centraj imperioj dum 1916 . Tamen oni ne suk-
cesis krei komunan komand-strukturon. Krome la ger-
mana ofensivo en la fronto de Verduno igis neeblan la
aplikadon de la planoj de Chantilly ĉar la ofensivoj de
la aliancanoj en la ceteraj frontoj ne sukcesis apartigi
germanajn fortojn el Verduno eĉ preze de grandaj per-
doj. Dum okazis la konferenco en Chantilly, la genera-
lo Falkenhayn estis pristudante kun la kajzero la strate-
giajn problemojn de Germanio en 1916. En sia informo
li konkludis ke Rusio povus cedi grand-ampleksajn te-
ritoriojn sennecese kapitulaci. Britio estis la ĉefa kon-
traŭanto sed pro ties mararmea supereco ne eblus fin-
venki ĝin. Do, kion fari? Dum Germanio disponus je
sufiĉnombraj fortoj ĝi devus decide ofensivi en Francio
cele devigi ĉi tiun landon kapitulaci, ruinigante tiele la
aliancon. Do, estus necese elekti konvenan lokon por la
rompo de la okcidenta fronto. Fine oni decidis ke tiu
loko estu la fortreso de Verduno kiu pro ĝia situo estis
esenca komponaĵo de la franca defend-sistemo.
Falkenhayn kalkulis ke la kapto de tiu fortresa urbo es-
tus dura frapo por la morala potenco de Francio kaj es-
tigus politikan krizon en la tiulanda registaro. Ĉiukaze
eĉ se la fronto ne rompiĝus en tiu zono, la planoj de
Falkenhayn kontemplis la strategion uzi tiun ofensivon
por provoki grandajn perdojn cele sensangigi Francion.
La komando de la operacio estis asignita al la filo de la
kajzero, la princo Vilhemo, kiu ne tute komprenis la
ĝeneralan strategion de la plejalta stabestro kaj pensis
ke la celo estis nepre konkeri Verdunon. La francaj aŭ-
toritatoj konsideris ke tiu urbo estis nekonkerebla kaj
ne sufiĉe atentis pri la indicoj de proksima germana
ofensivo en tiu parto de la fronto. Ili sciis nenion pri la
novaj fervoj-linioj konstruitaj de la germanoj en tiu zo-
no por provizi grandan armeon je 140.000 homoj kun
850 kanonoj. Entute 72 germanaj batalionoj kontraŭ 34
francaj. Krome la germanoj uzis en tiu ofensivo, unua-
foje en la milito, flamĵetilojn, kaj aeran apogon sur la
tuta fronto de la ofensivo.
La operacio, iu el la plej sangaj bataloj de la historio,
komenciĝis la 21an de februaro. Unue la francaj pozi-
cioj suferis intensan bombardadon. Tamen, pro la fu-
rioza rezisto de la francaj soldatoj, tiam la germanaj
trupoj apenaŭ sukcesis iomete avanci. Nur la 25an de
tiu monato falis la bastiono de Douamont. Tiam la
franca stabo nomumis novan komandanton por Verdu-
no, la marŝalon Henri Philippe Benoni Omer Pétain kiu
tuj okupiĝis restarigi la moralan forton de la soldatoj
kaj ordoni furiozajn kontraŭatakojn. Dum multaj tagoj
sekvis la atakoj kaj kontraŭatakoj, foroferante ambaŭ
armeoj milojn da homaj vivoj por kapti aŭ defendi
malgravajn poziciojn. En tiu batalo ĉeestis du junaj ofi-
ciroj kiuj famiĝos en la Dua Mond-Milito, la germana
Friedrich Paulus, kies destino estis kapitulaci antaŭ la
Ruĝa Armeo en Ŝtalingrado, kaj la franca Charles de
Gaulle, kiu estis vundita kaj milit-kaptita en Verduno.
La franca defendo de Verduno dependis de la proviz-
ado tra nur unu malgranda vojo kaj unulinia mallarĝa
fervojo. Dum unu semajno en februaro, sub intensa
germana bombardado, aliris per tiuj vojetoj al Verduno
25.000 tunoj da provizaĵoj kaj 190.000 soldatoj. Am-
baŭ armeoj batalantaj en ĉi tiu fronto pafadis 24 milio-
nojn da kugloj dum la unuaj kvar monatoj de la ofensi-
vo. La germanoj atakis la fortreson de Vaux kaj post
tenaca rezisto de la francoj konkeris ĝin. La defendo de
Verduno fariĝis simbolo de la nacia epiko de Francio.
Dum la ses unuaj monatoj de la Verdun-batalo la germ-
anoj perdis 280.000 homojn kaj la situacio pli kaj pli
malboniĝis. Kiam Falkenhayn konstatis ke la ofensivo
rezultis vana, li intencis meti finon al ĝi, sed liaj super-
uloj insistis ke la atakoj plu daŭru. Tamen fiaskis alia
germana provo rompi la fronton kaj la 1-an de julio la
britoj faris ofensivon norde, apud la Somme-rivero. En
oktobro iu franca kontraŭatako surprizis la germanojn
kaj avancis 5 kilometrojn kaj kaptis 5.000 soldatojn.
Entute la batalo daŭris dek monatojn kaj dum ĝi pereis
542.000 francoj kaj 434.000 germanoj. Verduno estis
la plej longa batalo de la milito kaj ankaŭ la plej sen-
utila. Falkenhayn estis elpostenigita kaj por anstataŭi
lin estis nomumitaj Hindenburg kaj Ludendorff. Ankaŭ
la francoj ŝanĝis sian stabestron: Joffre estis anstataŭita
de Robert Nivelle, elekto kiu rezultis fatala.
La batalo de Verduno influis sur la easta fronto ĉar la
aliancanoj de Rusio postulis ke la armeoj de tiu lando
faru ofensivon por malpliigi la germanan premon sur
Francio. La rusoj elektis areon proksime al Vilno kie ili
havis armeon pli multenombran ol tiu de la germanoj.
La rezultinta batalo de la lako Narocz okazigis perdon
de 100.000 homoj kaj efikis nenion sur la germana pre-
mo en Verduno. Pli sukcesa estis la tiujara kampanjo
de la rusa generalo Brusilov en la fronto de Aŭstrio-
Hungario. Li komandis armeon de 660.000 homoj kon-
centriĝintaj en unu fronto de 300 kilometroj. Li kapa-
blis kaŝi kaj kamufli la operacion kaj movojn de la
preparado de ofensivo. La atako efektiviĝis la 4an de
junio kaj la aŭstriaj trupoj estis surprizitaj kaj ilia fron-
to falis baldaŭ sub la povo de la rusa armeo komandita
de Brusilov. Fine de la tago la rusoj estis malferminte
32
breĉon 30-kilometrojn larĝan kun profundeco de 8 kilo-
metroj. Fine de la monato ili estis kaptinte 200.000 sol-
datojn de la aŭstria-hungaria armeo. Rezulte de tiu si-
tuacio, la aŭstria stabestro, Conrad, devis fari tion kion
li malplej deziris: peti helpon al la germanoj. Lia akcep-
to far Falkenhayn tute ne estis afabla sed ĉi tiu kom-
prenis ke la situacio estis grava kaj li devis transloki
kvar diviziojn el Francio al la rusa fronto. Brusilov ne
povis eltiri la tutan eblan profiton de lia venko. La alta
stabo rusa ne apogis lin per la sendado de sufiĉe da re-
zervo-fortoj. Krome, la avanco de la rusaj fortoj, kiuj
en iuj lokoj el la fronto preterpasis la antaŭplanitan li-
mon, kreis problemojn de provizado. La rusa fervoj-
sistemo ne kapablis plenumi la necesojn de la milit-
fronto. Dume, subgvide la germanoj, la aŭstria armeo
sukcesis establi defend-liniojn sufiĉe solidaj. En okto-
bro la rusa ofensivo komencis malfortiĝi. Tiam oni es-
tis kaptinte 440.000 aŭstriajn
soldatojn kaj pli ol 500 ka-
nonojn. La perdoj de la aŭs-
tria-hungario imperio estis
tre grandaj: 750.000 homojn.
Tiu-ĉi granda sukceso de la
rusoj utilis por malpliigi la
germanan premon sur la ok-
cidenta fronto kaj ruinigis la
prestiĝon de Conrad, kiu es-
tis demetita de lia stabestra
posteno post la forpaso de la
aŭstria imperiestro, Francis-
ko-Jozefo, en decembro de
1916, kaj la entroniĝo de lia
sukcedinto, Karolo. La ven-
ko en tiu aŭstria fronto estis
malmulte decida por Rusujo
ĉar, pro la grandaj perdoj de
la antaŭaj jaroj, la rusa ar-
meo ne kapablis akumuli su-
fiĉe da fortoj por eltiri pro-
fiton de la sukceso de Bru-
silov. Ankaŭ iliaj perdoj es-
tis enormaj. Komence de tiu
vintro unu miliono da rusaj
soldatoj estis dezertinte. Verdire tiam estis jam tre evi-
denta la krizo de la rusa socio kiu evoluis al revolucio
en la sekva jaro.
Dum la germanoj estis pene batalante kontraŭ la ofen-
sivoj de Brusilov ili devis alfronti novan krizon. Ekde
marto de tiu jaro 1916 la aliancanoj estis planinte ata-
kon en la areo de la Somme-rivero. La atako en tiu lo-
ko, far novalveninta brita armeo, ne havis specialan
strategian gravecon, ĝi celis malfortigi la germanan
premon sur Verduno. La tereno de tiu zono ne estis fa-
vora por la realigo de ofensivoj, kaj krome la germanaj
trupoj estis bone instalitaj en la tieaj altaĵoj kie ili havis
solidajn kaj komfortajn fortikaĵojn. Tamen, kvankam
Fritz von Below, komandanto de la germana Dua Ar-
meo antaŭvidis atakon en tiu sektoro la alta stabo mis-
taksis tiun danĝeron kaj ne sendis tien la helpo-trupojn
kaj la provizaĵojn kiujn Below urĝece postuladis.
Kvankam Haig estis la ĉefkomandanto de la brita ar-
meo li asignis al Rawlinson la taskon plani la opera-
cion, sed ekzistis granda malakordo inter ili: Haig de-
ziris ĝeneralan ofensivon celante decidan rompon de la
fronto dum Rawlinson, male, pensis pri laŭgrada avan-
co pere de malgrandaj ofensivoj kun limigitaj celoj.
Dum unu semajno oni aplikis kontraŭ la germanaj li-
nioj la plej fortan bombardadon ĝis tiam okazinta en
ĉiu ajn milito. Iuj germanaj trupoj, ŝokitaj kaj duonfre-
nezigitaj, devis travivi la tutan semajnon subtere ricev-
ante nenian provizaĵon, eĉ ne akvon. Tamen la bom-
bardado ne atingis ĝian celon, la germanaj fortik-linioj
rezultis malpli damaĝitaj ol planite. Tuj post la ĉeso de
la artileria atako, la germanaj soldatoj eliris el iliaj gva-
tejoj kaj prenis poziciojn. Frumatene de la 1-a de julio
de 1916, 14 britaj divizioj de infanterio avancis
kontraŭ la germanaj linioj. Ili esperis trovi ruinigitan la
tranĉeo-sistemon de la mal-
amiko sed, male, ili estis
masakritaj de la germanaj
kanonoj kaj mitraloj dum la
atako. Dum la malfacila su-
prenirado tra la deklivoj al la
germanaj tranĉeoj iuj britaj
batalionoj estis ekstermitaj
dum kelk-minuta daŭro. Ki-
am la tago finiĝis 19.000 ho-
moj estis mortintaj kaj
38.000 estis vunditaj sen
kapti ian ajn punkton en la
germanaj linioj escepte en la
dekstra flanko de la fronto
kie partoprenis francaj fortoj
en la ofensivo. Nekredeble,
spite al tiel kolosaj perdoj la
batalo plu daŭris dum kvar
monatoj kaj duono. Tiel ega
homa katastrofo utilis nur
por konkeri 11 kilometrojn
da teritorio, sed sen atingi la
rompon de la germana fron-
to. La tutaj perdoj de tiu
batalo estis 614.105 homoj,
el kiuj 419.654 estis angloj kaj de la brita imperio.
Ankaŭ la germanoj suferis gravajn perdojn. La bataloj
de Verduno kaj Somne kontribuis al la fina venko sur
Germanio. Sed oni povas diri ke en tiu milito neniu,
krom la morto, vere venkis.
Dum tiu jaro 1916 la milito disvolviĝis ne nur en la
teraj frontoj sed estis ankaŭ gravaj mar-militaj okaz-
intaĵoj. Por Germanio estis grava celo havigi al si gran-
dan floton kapablan konkuri kun Britio. Dume por ĉi
tiu lando estis esenca konservi la maran superregadon
por la kontrolado de ĝia kolonia imperio. La disvolviĝo
de grava germana ŝiparo tre zorgigis, de antaŭ kelkaj
jaroj, la britajn aŭtoritatojn. La milito de 1905 inter
Japanio kaj Rusujo igis ke ĉi lasta lando perdu sian
maran milit-potencon sed la leciono, por la britoj, el-
tirita de tiu konflikto estis ke ili devus konstrui pri po-
tencajn militŝipojn pli rapidajn kaj kun grandaj kano-
33
noj kapablaj pafi longdistance. John Fisher, Unuaranga
Lordo de la Admiralitato, proponis la konstruon de la
Dreadnought (sentima), buko kun 10 kanonoj de 305
milimetroj kaj impulsata de turbinoj. Germanio reagis
kaj ekde 1906 dediĉiĝis al la disvolvo de tiutipa ŝip-
aro. Tiu mara vetarmado inter Britio kaj Germanio im-
pulsis la anglojn alianciĝi kun Francio kaj Rusio cele
bremsi la germanan minacon. Tamen la kiras-ŝipoj
Dreadnought-tipaj ne ludis gravan rolon en la Mond-
milito. Male, aperis alitipa mara armilo, la submar-
ŝipoj, kiu estis tre uzita de Germanio por damaĝi la
britan sekurecon.
Kiam, en 1914, komenciĝis la milito Britio havis 20
Dreadnought-tipajn kiras-ŝipojn kaj Germanio 13. El
batal-kirasŝipoj, Britio havis 8 dum Germanio havis 5.
Pri alitipaj, malpli potencaj, kirasŝipoj, la brita avanta-
ĝo rilate al Germanio estis 102 kontraŭ 41, kaj pri
destrojeroj la rilato favora al
Britio estis 301 kontraŭ 144.
Ankaŭ pri submaraj ŝipoj
havis tiam avantaĝo Britio:
78 kontraŭ 30 de Germanio.
Oni esperis grandan inter-
frontiĝon de ambaŭ potencaj
maraj armeoj, tamen la brita
komandanto de la mar-ar-
meo, Siro John Jellicoe kon-
sideris ke la brita floto estis
deadmona armilo kiu ne de-
vus esti uzata por esti efek-
tiva. Do li evitis dramajn in-
terfrontiĝojn. Estis sufiĉe
prava lia opinio ke Ger-
manio devus fari ofensivon
se ĝi volus rompi la blok-
adon al kiu tiu lando estis
submetita. Siaflanke ankaŭ
la germanoj lernis esti pru-
dentaj pri maraj kontraŭ-
frontiĝoj. Kiam okazis, en
januaro de 1915, malgranda
mara batalo la britoj dronigis
la germanan kirasipon Blü-
cher kun 950 mararmeanoj. Ĉi tio konvinkis la germ-
anojn ke la kvalito estis esenca por la maraj bataloj.
Post tio, dum pli ol unu jaro la germanoj ne for-
bordiĝis. Sed la strategio de Jellicoe metis la germ-
anojn antaŭ dilemo; ili povus rompi la blokadon nur
pere de ampleksa, decida batalo, sed tiutipa batalo,
malproksime el la germanaj havenoj kaj kontraŭ tiel
supera malamiko signifis grandan riskon. Tiel la admi-
ralo Tirpitz kiel la kajzero mem opiniis, simile al la
brita admiralo, ke la mararmeo devus utili kiel dead-
mona armilo kaj por atingi influo okaze de pac-negoc-
ado. Sed dume la germanoj komprenis ke tamen ili ion
devus fari ĉar la senaktiveco de la maraj milit-flotoj
estis favora al la angla strategio. Krome la senaktiveco
de la mararmeo, kies konstruo tiel altekoste rezultis al
Germanio, dum en la teraj frontoj oni bataladis furioze
kaj kuraĝe, malkontentigis la loĝantaron de tiu lando.
Komence de 1916 la nova komandanto de la germana
floto, la admiralo Reinhard Scheer, konvinkis la altan
stabon ke estis alveninte la horo kontraŭfronti la britojn
en iu decida batalo. Li elpensis planon por ataki la bri-
tan armeon po partoj, komencante per la eskadro de la
admiralo David Beatty ankrita en Rosyth antaŭ ol tio
ke la granda floto en Scapa Flow povus interveni. La
plano celis trompi Beatty-n igante lin pensi ke li pers-
ekutas malgrandan germanan forton kaj altirante lin al
zono kie atendus potenca ensemblo de U-Booten sub-
mar-ŝipoj. Sed la britoj kapablis malkodi la germanajn
mesaĝojn kaj tial ili konis la planon de la malamiko kaj
preparis sian propran trompon al la germana mar-
armeo. Do la Granda Brita Floto forbordiĝis samtempe
kiel la eskadro de Beatty kaj simulis fali en la germ-
anan embuskon sed evitante alproksimiĝon al la zono
de la submarŝipoj kies lokiĝo estis konata. La atendita
kontraŭfrontiĝo de la du flo-
toj okazis la 31an de majo
de 1916 sed laŭ la maniero
planita de la germanoj. Ĉiu-
kaze la batalo de tiuj poten-
caj mararmeoj ne tiel estis
decida kiel esperis ambaŭ
militantaj partoj. La britaj
perdoj estis 112.000 tunoj
kaj 6.097 homoj; la germ-
anaj 63.000 tunoj kaj 2.251
homoj. La germanaj perdoj
estis malpli gravaj ol la bri-
taj sed Germanio ne sukcesis
rompi la blokadon. Tamen,
ankaŭ la britoj ne povis eniri
en la Baltan Maron por helpi
la rusojn. De ĉiuj vidpunktoj
ŝajnas ke la situacio en la
maro estis simile ekvilibra
kiel en la teraj frontoj. En la
maro, sed submare la afero
estis alia. De tiam la germ-
ana strategio kontemplis la
pliintesigon de la submara
milito kaj atakoj pere de
submar-ŝipoj al la armeaj de la angloj kaj komercaj
ŝipoj provizantaj al ĉi tiuj.
Al la britoj ne estis malfacile efektivigi la blokadon al
Germanio; sufiĉis nur kontroli la Calais-markolon. Ki-
am Usono ankoraŭ estis neŭtrala volis komerci kun
Germanio kaj tio iome estis problemo por la angloj
sed, pli malpli, ambaŭ potencoj respektis la inter-
naciajn normojn pri ĉi tiuj situacioj. La sukceso de la
blokado okazigis grandajn problemojn de provizado al
Germanio kaj la reago de tiu lando estis ataki la britajn
interesojn per la submara milito. Kvankam komence
Britio havis superecon ankaŭ pri la nombro da sub-
maraj ŝipoj, la germanaj estis pli kvalitaj de teknika
vidpunkto kaj tio baldaŭ evidentiĝis en la koncernaj
atakoj. La maroj ĉirkaŭ Britio estis konsideritaj de la
germanoj «milita zono» kaj avertis ke ĉiu ajn ŝipo
naviganta en ĝi povus esti dronigita de ili. Do, de tiam
34
komenciĝis por ili la problemoj kun la neŭtralaj landoj,
precipe kun potencaj landoj kiel Usono, ĉefe ĉar la
germanoj ne respektis la internaciajn leĝojn pri la kazo.
En la usona publika opinio provokis grandan ĉagrenon
la dronigon de la transatlantika ŝipo Lusitania en kiu
mortis 1.098 pasaĝeroj, usonaj 120 el ili. Ŝajnas ke tiu
okazintaĵo tre influis en la milita poziciiĝo de Usono
kontraŭ Germanio. Dum la jaroj 1915 kaj 1916 la
germanoj intensigis tiutipajn atakojn. La perdoj de la
aliancanoj pro tiuj submarŝipaj atakoj estis proksim-
ume 300.000 tunoj ĉiumonate. La situacio fariĝis vera
problemo por ili, sed iome ŝanĝiĝis post la eniro de Uso-
no en la militon. De tiam, por malfaciligi la germanajn
atakojn, oni aplikis la sistemon de konvojoj eskortitaj
de milit-ŝipoj. Apartenas al tiu epoko ankaŭ la sistemo
de submaraj eksplod-ŝargaĵoj, per kiuj estis detruitaj
dekoj da germanaj submar-ŝipoj.
Krom la submar-ŝipoj, alia armilo kiu tre disvolviĝis
dum ĉi tiu Granda Milito estis la aviadiloj, kaj aperis
iuj novaj kiel la tankoj. Dum la unuaj monatoj de la
milito, la aviadiloj estis uzitaj nur por taskoj de skolt-
ado de la malamikaj linioj. La ĉas-aviadiloj evoluis
kiel formo eviti la aeran esploradon de la malamiko.
Iom-post-iom estis perfektigita la sistemo de pafado
ekde tiuj flugaparatoj. En ĉi tiu tereno de la potencig-
ado de la aera armilo ambaŭ interkontraŭantoj progre-
sis paralele kaj la ekvilibro de potenco konserviĝis dum
la tuta milito. Komence de la jaro 1917 la germanoj su-
perregis la aeron pere de la aparatoj de la serio Alba-
tros, kulminante en la monato aprilo kiam la britaj per-
doj estis 30% el la monata produktado. Sed la alianc-
anoj reagis per la aviadiloj de la serioj SE5, Bristol,
Camels kaj Snipes, kiuj rezultis de senĉesa renoviĝo
pri paf-kapablo kaj rapideco. Multaj pilotoj mortis jam
en la fazo de trejnado. Laŭ brita oficiala informo, el la
14.166 mortintaj aviadistoj, 8.000 el ili pereis dum la
trejnado. Kelkaj el la pilotoj de tiu milito fariĝis tre fa-
maj kiel la germana Manfred vo Richtofen, t. n. «Ruĝa
Barono». La francoj estis la unuaj kiuj forlasis la indi-
viduismon kaj organizis formaciojn de ĉas-aviadiloj
nomitaj Cigognes. La germanoj sekvis la ekzemplon
per siaj formacioj nomitaj Jagdstaffeln kaj la britoj per
la siaj, nomitaj Flights.
Laŭ la disvolviĝo de la milito la aviad-armilo fariĝis
pli kaj pli esenca elemento de la armeoj. Krom por
bombardi la militajn frontojn, ĝi estis uzita ankaŭ por
detrui la industriajn instalaĵojn de la malamiko kaj te-
rurigi la civilan loĝantaron bobardante urbojn. En tiu
epoko la flugantaj aparatoj ne estis nur aviadiloj; ekzis-
tis ankaŭ la t. n. «zepelinoj», kiuj poste ĉesis esti uzataj
kiam plu kaj pli perfektiĝis la aviadiloj. Komence de la
milito la germanoj disponis jam de 30 el tiuj zepelinoj,
mezurantaj inter 150 kaj 250 metrojn.
Simila disvolviĝo al tiu de la aviad-armilo estis tiu de
aliaj armiloj, kiuj aperis unuafoje en la historio por esti
aplikataj en ĉi tiu milito. Tia estis, ekzemple, la kazo
de la tankoj; en septembro de 1916 en la fronto de la
Somne-rivero, kiam la britaj trupoj atakis la germanajn
liniojn, aperis unuafoje la tankoj en la milito. Temis pri
la modelo Mark I. Sed ĉi tiu novaĵo ne estis tuj imitita
tiam de la germanoj. Dum la unua Mond-milito la ger-
manoj konstruis nur 30 el tiuj aparatoj; ili preferis de-
diĉi siajn jam malabundajn rimedojn al aliaj malpli-
kostaj armiloj, kiel la venenaj gasoj. La unuaj britaj
tankoj uzitaj en la Somne pezis 28 tunojn kaj enportis
ok homojn. Ĝia rapideco estis 6 kilometroj hore. Bal-
daŭ la francoj entreprenis sian propran programon de
tanko-konstruado. Sed komence ne estis klara ideo pri
la utilo de tiujn aparatoj, kaj oni uzis ilin kiel apogo
por la infanterio. Nur poste oni konstatis ke, pro sia
naturo kaj karakteraĵoj, tiu armilo estis pli taŭga por
roloj de kavalerio, t.e. uzi koncentritajn amasojn da
tankoj por surprizaj atakoj enŝovante ilin malantaŭ la
infanterion kaj artilerion de la malamiko. Sed la rolo de
la tankoj en la Unua Mondmilito ne estis grava. La
unua atako per koncentriĝo de tankoj ne okazis ĝis no-
vembro de 1917, en Cambrai, kaj la ĉefa uzado de tiu
armilo devis atendi ĝis la Dua Mond-Milito.
