27
La batalo de Neuve Chapelle, okazinta komence de la prin-
tempo de 1915 far la Unua Armeo, komandata de Douglas
Haig, kaj la Kvina Armeo, komandata de Henry Rawlison,
kontraŭ la germanoj, evidentigis la malfacilecon konkeri teri-
torion en la okcidenta fronto pere de ofensivo. Multaspekte, ĉi
tiu estis ofensivo enkondukanta novaĵojn: aera traserĉo de la
germanaj tranĉeoj, artileria kunordigo por alĝustigi la ka-
nonadon al la planita avanc-linio… La 10an de marto, post in-
tensa artileria atako daŭrinta 35 minutojn kontraŭ la germanaj
tranĉeoj, la brita kaj hindia infanterioj atakis laŭlonge de kelk-
kilometra fronto. Oni sukcesis provizore kapti la detruitan ur-
bon Neuve-Chapelle-n kaj kvar germanajn liniojn en la centro
de la fronto. Tamen, en la norda sektoro de la fronto ĉiuj atan-
kantaj fortoj, preskaŭ milo da homoj, estis ekstermitaj intenc-
ante trairi la antaŭfrontan terenon aŭ tranĉi la pik-dratajn bari-
erojn. Haig, komforte instalita en sia stabejo distance 60 kilo-
metroj de la fronto, insistis ke la batalo devos daŭri «spit’ al la
perdoj». La 13an de marto, post germana kontraŭatako, ĉi tiuj
estis konkerintaj unu-kilometran spacon koste de 13.000 per-
doj. Por la britoj, la batalo komence difinita kiel «brila ven-
ko», iĝis poste «sanga fiasko». La ofensivo pruvis ion kion
poste estus kutima en la okcidenta fronto: per zorge preparita
ofensivo oni povus atingi iajn avancojn, sed estis ankaŭ averto
pri kiel rapidmaniere la sukceso povas degeneri en fiaskon. Iu
oficiro de Haig konkludis ke «Anglujo devos alkutimiĝi al pli
grandaj perdoj ol tiuj de Neuve Chapelle antaŭ ol ĝi sukcesus
venki la germanan armeon». Li estis prava, ĉar la sekvintaj ba-
taloj estis eĉ pli sangaj kaj mortigaj. Sed kiel diris la generalo
Allenby kiam, unu jaron poste, oni avertis lin ke estos pliaj
perdoj se li atakus: «Kaj kion diable gravas tio? Estas multe
pli da homoj en Anglujo!».
Kiam komenciĝis la milito, subite la soldat-servo fariĝis tre
populara. La homoj alkuris al la kazernoj motivitaj de roman-
tikismo kaj ia ebriiga sento ke ili estis necesaj al sia lando; tre
malmultaj dezertis en aŭgusto de 1914. En Britio, kie la milit-
servo daŭre estis laŭvola, oni prezentis pli da rekrutoj ol nece-
se tiumomente en la lando. La inter-klasaj distingoj estis esen-
caj por la funkciado de la armeo. La militista vivo estis nur
kroma formo je interrilato mastro-laboristo, io speciale videbla
dum la milito kie la brutala vivo de la tranĉeoj tre kongruis
kun la malhumana mizero en la fabrikoj kaj en la laborist-
kvartaloj. Por multaj mezklasaj oficiroj, la soldatoj apartenis al
malsupera raso, ili estis nuraj duonhomoj. En la tranĉeoj, la
oficiroj manĝadis aparte el sia soldatoj kaj ricevadis pli bonan
mangaĵon kun libera alireco al alkoholaj trinkaĵoj kaj cigare-
doj. Pli supre en la rang-skalo, la komandantoj kultivis ian
misteron kaj pompon, ĉar se la soldatoj estis duonhomaj, ili
sin taksis duondiaj. La videblaj signoj plifortigadis la aŭtorita-
ton kaj ju pli distancaj ili ŝajnis, des pli respektataj ili estis.
Estis kondutoj de iuj armeestroj kiuj ne liveras bonan bildon
pri ili: la ĉiutagaj duhoraj tagmanĝoj de Foch, la dek-hora
dormado de Hindenburg, la ĉiutaga sporta rajdado de Haig tra
padoj preparitaj kun sablo se okaze li falus, aŭ la abundo de
ĉampano kaj kaviaro en la manĝoj de la rusaj oficiroj.
La statoj jam estis kapablaj mobilizi enormajn armeojn kaj, ta-
men, al la generaloj mankis la kapablo kontroli kaj gvidi tiajn
enormajn formaciojn. Tiel la telefono kiel la radio, du novecaj
komunikiloj, estis ne multe fidindaj kaj ne ebligis efektivan
28
kontrolon de la trupoj de la fronto dum plenbatalo laŭ povis
konstati Moltke komandante la germanajn trupojn dum la bata-
lo de la Marne-rivero. La generaloj devis sin teni malproksime
de la artilerio, kunordigante la movojn de la trupoj. Malmultaj
generaloj povis konfidi konservi siajn postenojn dumlonge se
ili persistus apogi defensivan militon. La civitanoj esperadis de
siaj oficiroj ke ili trovu solvon al la paraliziĝo de la frontoj kaj
liberigu la okupitajn regionojn.
La britaj soldatoj portadis pezan dorso-sakon kaj ekipaĵon vari-
antan laŭsezone kaj dependante ĉu ili marŝadis aŭ ne. Ĝenerale,
ili devis surporti trionon el ilia pezo, proksimume tridek kvin
kilogramojn. Poste oni pliigis tiun pezon per aldono de ŝtala
kasko kaj gaso-masko. La plej rimarkinda karakteraĵo de la
germanaj soldatoj estis ilia pickelhaube aŭ kasko kun iu orna-
ma pikilo. En la jaro 1916 tiu kapŝirmilo estis modifita al iu
Stahlhelm por protekti la malantaŭon de la kolo. Ili portadis la
fusilon «Mauser 98», fidinda armilo kiu utilis al la germanaj
trupoj dum duon-jarcento. Plejmulte el la soldatoj estis ŝarĝo-
bestoj, homoj alkutimigitaj al peza laboro, mizero kaj limigitaj
ŝancoj. Tiutipaj homoj estis la modelo de la perfekta soldato de
infanterio.
La milito estis enorma, ne nur pro la implikitaj trupoj, sed an-
kaŭ pro la komplikeco efektivigi la provizadon al grandaj ar-
meoj. En unu fronto de nur 1.800 metroj, la 42-a brigado de
Lankaŝiro uzadis kvin mil sakojn da betono, 20.000 da ŝtonoj
kaj 10.000 da sablo por konstrui nur unu rezervo-tranĉeon. La
materialo pezis 900 tunojn kaj devis esti transportita al la
fronto tra malfacila tereno en kies lasta parto oni ne povis uzi
motorajn transportilojn. Ju pli la defensivaj instalaĵoj fariĝis pli
kompleksaj des pli fariĝis necesa la uzado de pli peza maŝinaro
por atingi la celon rompi la malamikan fronton. Ekzemple, unu
brita divizio bezonis 27 vagonojn por supervivi unu solan se-
majnon. Ĉirkaŭ 1916, tiu sama divizio bezonis 20 vagonojn da
nutraĵoj kaj furaĝo kaj 27 vagonojn da milit-materialo. Post la
malŝarĝado de la provizaĵoj, krome estus necese transporti ilin
al la fronto portate de soldatoj. En la batalo de Verduno, unu
sola germana divizio je infanterio konsistanta el 16.000 ho-
mojn kaj 7.000 ĉevaloj disponis je 17 kanonoj, al kiuj estis
necesaj 36 trajnoj da municioj. Ĉiu trajno transportadis 2.000
pezajn obusojn kaj 26.880 pecojn da leĝera artilerio. La neceso
de grand-kvanto da armilaro signifis ke la strategiaj planoj estis
kondiĉitaj de la transportado. La disponebleco de trajnoj kiu ti-
el multe kondiĉis la komenciĝon de la milito influis ankaŭ sur
ĝia karaktero. Efektivigi amasan atakon signifis konstrui
vojojn, fervojajn liniojn, kampadejojn, hospitalojn kaj municio-
magazenojn. Estis necese trovi akvo-fontojn kaj instalaĵoj por
la akvo-purigado. Oni devis akumuli grand-kvanton da nutraĵoj
kaj konstrui militajn kuirejojn. Oni devis kolekti milionojn da
pecoj de artilerio el kelkaj tipoj proksime al la batal-kampo kaj
poste transporti ilin al la diversaj baterioj. Kiam ĉi tuta procezo
de ofensivo-preparado estis finita, estis jam tute ne eble surpri-
zi la malamikon, sed la surprizo sen tia preparado ne eblis.
La Unua Mond-Milito elvokas kotajn tranĉeojn, senvenkajn ba-
talojn kaj trivo-celan strategion. La tranĉeoj de la okcidenta
fronto detruis la mitojn de la glora milito kiu estis inspirinta la
junajn soldatojn de 1914. Ĉiuj militantaj armeoj disvolvis ian
enorman kapablon por alveni al nenia rimarkinda rezulto. Por
iu soldato, fosi tranĉeon estas normala defensiva procedo, sed
restadi en unu tranĉeo dum pluraj jaroj estis iu karakteraĵo de ĉi
tiu konflikto, kiu postulis konsiderindan adaptiĝon, tiel fizika
kiel mensa. Komence, la tranĉeoj estis nuraj kotaj fosaĵoj en la
tereno, sed laŭ la pasado de la tempo la tranĉeo-sistemo fariĝis
pli kaj pli kompleksa. Fine ili estis veraj labirintoj en kiuj estis
necesaj gvidistoj por ke la militistaj unuoj ne perdiĝu. Oni
konstruis en la ariergardo komunik-tranĉeojn kaj etendis milojn
da kilometroj je pik-drataj barieroj por protekti la tutan
sistemon. Oni disponis ankaŭ je barakoj por dormado, kvan-
29
kam ĝenerale ĉi tiuj estis rezervitaj por la oficiroj, kaj la solda-
toj devis kontentiĝi dormante ie ajn. Enkalkulante la tutan
apog-sistemon, komunikaĵoj kaj tranĉeoj en la fronta unua li-
nio, la francoj estis okupantaj 10.000 kilometrojn da tranĉeoj
en la plej intensa epoko de la milito, la germanoj 19.000. Por
konservi la sistemon en bona stato, oni transportadis ĉiu-
semajne 7.112 tunojn da pik-drato ekde Germanio. La situacio
de senvenka ekvilibro generis la tranĉeo-sistemon kaj la tran-
ĉeoj persistigis la situacion de ekvilibro.
Tial ke la aliancanoj estis plendeciditaj forpeli la germanojn el
Francio, ili havis nenian intereson konstrui tro «komfortajn»
tranĉeojn. Ili ankaŭ ne estis pretaj cedi terenon por atingi pli fa-
cile defendeblajn liniojn. Ekzemple, en 1917 la germanoj plen-
umis strategian retiriĝon al la t. n. «Hindenburg-linio» zorge
planita por mallongigi la fronton kaj liberigi 10 diviziojn cele
utiligi ilin en aliaj lokoj. Tute male, la aliancanoj defendadis
ĉiun metron da tereno; cedi pecon de Francio estis bato al la
moralo, teniĝo kiu signifis enorman foroferon da homaj vivoj
por defendi en iuj okazoj areojn sen ia ajn strategia valoro.
La homoj kunloĝadis en la tranĉeoj kun la ratoj, la pedikoj kaj
la postrestaĵoj de la mortintaj kamaradoj; la vivantoj estis en-
terigataj en la tranĉeoj kaj la mortintoj kuŝadis en la ekstera
supraĵo. La varmigitajn manĝaĵojn oni transportadis al la fronto
per konteneroj, kvankam kiam oni ne batalis oni kuiradis en la
frontaj linioj mem. La komunikado inter la fronto kaj la arier-
gardo estis efektivigata pere de telefona drato, kiu meze de la
konflikto-daŭro estis enterigata por ĝin protekti el la artilerio.
Ofte la soldatoj sentis ian solidaran martiro-senton kun la mal-
amiko ĉar la fakto ke la batalantoj de ambaŭ armeoj suferadis
similajn penojn, ili sin sentis fratoj apartenantaj al komuna ho-
maro. Pri tio estis notinda ekzemplo en la okcidenta fronto dum
la Kristnasko-nokto de 1914. En kelkaj fronto-sektoroj en
Francio kaj nordo de Belgio, la soldatoj de la tranĉeoj komen-
cis kanti, en siaj respektivaj lingvoj, tradiciajn kristnaskajn
kanzonojn. Ekde ĉiu tranĉeo oni povis aŭdi la kantadon de la
malamikoj. Matene de la Kristnasko-festo germanoj kaj britoj
kaj, malplikvante, ankaŭ francoj kaj belgoj, iom-post-iom el-
iradis el la tranĉeoj kaj renkontiĝis en la nenies-tereno meze de
ambaŭ malamikaj linioj kaj mampremis unuj la aliajn. Dum la
tago, grupoj da soldatoj de la kontraŭfrontitaj armeoj futbal-
ludis, fotis kaj intencis venki la barieron de la lingvo dum orga-
nizis enterigon de la mortintaj kamaradoj. Iu brita soldato de-
klaris ke li neniam forgesos la vidon de du germanaj soldatoj
mamprene salutante iujn hindiajn soldatojn. Iu ebla ekspliko de
tiu stranga okazaĵo estas ke tiujare la papo estis proponinta
kristnaskan milit-paŭzon kaj multaj germanaj soldatoj kiuj par-
toprenis en tiu okazaĵo devenis el Bavario, la plej katolika re-
giono de Germanio. Iomete poste, la soldatoj revenis en siajn
tranĉeojn kaj la mortigado daŭris. Sed en iuj el la zonoj kie
okazis tiu kristnaska interfratiĝo la trupoj devis esti retiritaj kaj
anstataŭitaj de aliaj ĉar ili ne plu estis pretaj batali kiel antaŭe.
La komandantoj donis ordonojn por ke tiutipa kunfratiĝo ne
plu okazu dum la milito.
La teknologio modlis la militon kaj la milito modlis la tekno-
logion. La nekredebla senvenka ekvilibro inspiris la disvolv-on
de novaj armiloj pligrandigante la ating-kapablon de la
kanonoj. Laŭgrade ke pliboniĝis la traf-lerto de la artilerio, oni
povis sinkronigi la artileriajn barierojn kun la avancoj de la in-
fanterio tra la t. n. «nenies-teritorio». La fusiloj estis nepre ne-
cesaj antaŭ la milito, sed en malmultaj modernaj konfliktoj ili
tiel malmulte gravis. Estis tre malfacile vidi la malamikojn kaj,
kiam ili aperis, ili estis jam tro proksimaj por ke oni povu efek-
tive pafi kontraŭ ili. La grenadoj evidentiĝis pli efikaj. La ger-
manoj pioniris ĝian desegnon kaj produktadon, sed estis la bri-
toj tiuj kiuj sukcesis amase fabriki ilin. La mitralo estis la plej
efika defensiva armilo kaj kontribuis al la forto-ekvilibro pro
ĝia kapablo elimini tiom da atankantaj trupoj, sed kvankam pro
30
ĝia naturo kaj desegno ĝi ne estis tre taŭga por la atako poste ĝi
pruvis sian utilon ankaŭ tiucele. La flam-ĵetilo estis uzita unua-
foje de la germanoj. Komence, la Flammenwerfers estis primi-
tivaj, ili uzis benzinon kaj estis malmulte fidindaj. La plej frap-
anta armo estis la gaso. Biologoj, fizikistoj kaj ĥemiistoj el la
plej bonaj eŭropaj universitatoj entuziasme dediĉiĝis al la es-
ploro de ĥemiaj armiloj cele rompi la forto-ekvilibron. La ger-
manoj antaŭiĝis uzante gason komence de 1915, kvankam la
sukceso estis relativa ĉar oni dependis de la direkto de la vento.
La fundamenta principo de la gaso estis ke estante ĝi pli peza
ol la aero, ĝi fiksiĝas en la plej malaltaj zonoj de la tereno dev-
igante la malamikojn forlasi la tranĉeojn kaj tiele detrui ilin per
la artilerio. Siatemepe la gaso estis ĵetita ene de misiloj kaj oni
disvolvis pli damaĝajn tipojn kiel la fosgena gaso kaj la mus-
tarda gaso. La efiko de ĉi lasta estis terura, ĉar la viktimoj mor-
tis post dolorplena agonio. Kiam oni perfektigis la gaso-mas-
kojn estis nuligita la povo de tiu armo. La germanoj estis kiuj
plej uzis la gason, 68.000 tunojn da ĝi; la francoj uzis 36.000
tunojn kaj la britoj 25.000.
La soldatoj devis alfronti grand-kvanton da riskoj. Ili povis esti
trafitaj de pafantoj, dispecigitaj de mitralo, sufokitaj en gaso,
bombarditaj de avidiloj aŭ mutilitaj de haŭbizoj aŭ grenadoj.
La kugloj kaj pafaĵoj de la kunuloj mortigis multajn soldatojn.
La artilerio estis la plej letala kaj demoraliza formo de la mili-
to. Tre malmultaj homoj mortis pro simpla kuglo en la koro,
plejparto dissaltiĝis en la aeron aŭ estis dispremitaj de la eks-
pansia ondo de la eksplodoj. La bonsortuloj vaporiĝis ĉesante
ekzisti subite, dum la malpli bonŝancaj agoniis kun deŝiritaj
kruroj kaj brakoj. Pro la pliboniĝo de la artilerio, la bombard-
adoj iĝis pli pezaj kaj longdaŭraj. Post iu bombardado ne mal-
ofte oni povis vidi pecojn de korpoj pendantaj el arboj aŭ sol-
datojn kiuj mortis trafitaj de membroj deŝiritaj de iuj kunuloj.
Tiuj kiuj ne mortis aŭ estis vunditaj devis suferadi la enorman
traŭmon de la bombardado.
Iu rusa flegistino priskribis sian sperton kiam ŝi iris post unu
grupo de rusaj soldatoj kiuj kaptis iun germanan tranĉeon. Ĝia
priskribo estas vere ŝoka, danteska spektaklo: iu urbo de
mortintoj, kun ĝiaj loĝantoj paralizitaj en la plej strangaj po-
zicioj kvazaŭ brutala huragano estus blovinta sur la zono. Iuj
kuŝantis surdorse, aliaj surbruste. Ĉiuj estis interplektitaj kaj
rezultis neeble scii kies estas la kruroj kaj la brakoj. Multaj
sidantis en pozicioj kiuj igis ilin ŝajni vivantaj, aliaj estis apo-
gitaj sur la parapeto aŭ sur la malantaŭa muro de la tranĉeo.
Plej terure estis vidi tiujn kiujn ne estis falintaj, sed restis sta-
re plutenante siajn fusilojn, kun malfermitaj okuloj kaj la
trankvila rigardo de la morto, kvazaŭ ili estus aŭskultante la
korvojn super ili ĉirkaŭflugantaj. Ekzistas iu limo pri tio kio
homa estaĵo povas vidi, preter kio oni ne povas percepti pliajn
teruraĵojn, iu saturita spongo ne povas sorbi pli da akvo.
Multaj flegistinoj devis sin helpi per alkoholo kaj drogoj kiel la
morfino por rezisti la sperton de la konflikto. La klimato estis
la komuna malamiko de ĉiuj soldatoj. En la okcidenta fronto, la
senĉesaj bombardadoj kaj la torenta pluvo konvertis la kam-
pojn en fetorajn marĉojn. En la easto la malvarmo estis kruela.
La soldatoj estis enterigitaj aŭ dronis en la neĝon. La trupoj
mortantis pro malsato ĉar estis neeble alporti al ili nutraĵojn. En
antaŭaj militoj mortis pro malsano po kvin soldatoj por ĉiu
mortinto en la baltalkampo. Tamen inter 1914 kaj 1918, la
averaĝo estis unu mortinto pro malsano por 15 en la batal-
kampo. Spit’ al enorma penado, multaj homoj pereis pro vun-
doj trakteblaj. La malfacileco alveni ĝis la vunditoj kaj trakti
ilin en la batalkampo aŭ en proksimaj hospitaloj okazigis ke eĉ
malgravaj vundoj rezultis letalaj. Ĉi tio estis kaŭzo ke miloj da
homoj suferis lantan kaj doloran morton. La soldatoj de ĉiuj
militantaj landoj koincidis pri tio ke unu el la plej malbonaj
spertoj estis aŭskulti la kriadon de siaj kamaradoj dum ili estis
agoniantaj en la nenies-teritorio.
