18
La germanaj planoj por la milito estis ellaboritaj de la
Grafo Alfred von Schlieffen, estro de la plejalta stabo
ekde 1891 al 1906 kaj forpasinta en 1913. Laŭ tiuj pla-
noj, Germanio ne kapablus militi samtempe en du fron-
toj dumlonge, do, estus necese venki rapide kaj draste
unu malamikon cele koncentri la fortojn kontraŭ la
alia. Schlieffen alprenis la politik-militistan doktrinon
de Clausewitz, laŭ kiu la koro de Francio situas inter
Bruselo kaj Parizo. Malfacila milit-celo ĉar en la irejo
estas la obstaklo de Belgujo, kies neŭtraleco estis ga-
rantiita de ĉiuj landoj, inkluzive Germanio. Kaze de
neevitebla milito, laŭ Schlieffen, Germanio devus atin-
gi la plej konvenajn kondiĉojn por certigi al si la ven-
kon nuligante la belgian problemon. La alternativo ata-
ki tra la sudo, trairante Svision, estus neebla ĉar tiuka-
ze la germana armeo devus kontraŭfronti la svisan ar-
meon kaj poste la francajn fortresojn de Besançon,
Sangres kaj Dijon.
La franca generalo Raymond-Adolphe Serè de Rivières
estis elpensinte duon-subteran fortik-linion, sed lia sis-
temo baziĝis sur la fido pri la belga neŭtraleco; la limo
kun tiu lando apenaŭ estis fortikigita. Tamen la germa-
na plano ne kontemplis la eblecon kontraŭfronti la
francan fortik-linion sed ataki Francion tra Belgio. La
celo estis la konkero de Parizo kaj tute detrui la milit-
istajn fortojn de Francio en la daŭro de ses semajnoj,
kaj al ĝi oni asignis 7/8 el la milit-fortoj destinante ce-
teran okonon por haltigi dumtempe la rusoj en Orienta
Prusio. La plano estis sufiĉe riska ĉar dependis de rapi-
da venko en Francio kaj la necerteco pri kion fari se
oni ne atingus tiun celon.
La sukcedinto de Schlieffen, Helmut von Moltke, estis
tute diferenca. Li timis lasi malfortan la maldekstran
flankon kio permesus al la francoj invadi Germanion,
io kion la aŭdaca Schlieffen kuraĝus akcepti provizore,
kaj decidis meti ok el siaj naŭ divizioj en la maldekstra
flanko kaj nur unu en la dekstra, ĝuste la malo el tio
programita de Schlieffen. La plano por la invado de
Belgio estis simpla: detrui la fortresojn de Lieĝo kaj
Namuro kaj rapidi konkeri Antverpenon kiel kroman
havenon kun alireco al la Norda Maro. Oni ne prikon-
sideris la eblecon ke armita rezistado de la belgoj ĝe-
nus la rapidan iradon de la germanoj al Parizo.
La franca plejsupera stabo ne kapablis interpreti la stra-
tegian situacion. Subinflue de la malvenko en 1870, la
francaj strategiistoj konceptis militajn planojn bazitajn
sur defensiva skemo en kiu grave rolis la landlimaj for-
tresoj. Sed tiu strategio estis tiam diskutita de la kolo-
nelo Louis Loyzeau de Grandmaison, direktoro de Mi-
litaj Operacioj. Lia plano postulis ofensivan strategion
cele rekuperi la regionojn Alzacon kaj Lorenon, el kie
la germanoj eltiradis trionon el sia produktado je
fermineralo. Tiu-ĉi franca plano subtaksis la germanajn
fortojn, ĉar baziĝis sur la kalkulo ke Germanio dispo-
nis je 45 diviziojn kiam, reale, estis jam 83 batalpretaj
divizioj. Reciproke, ankaŭ la germanoj mistaksis la
malamikajn fortojn. La sperto indikas ke iu ofensiva
atako eblas sukcesi nur se oni disponas je trioblo ol la
malamikaj fortoj kaj, en tiu epoko, la proporcio favora
al Germanio estis nur tri kontraŭ du, do la fortoj estis
relative ekvilibritaj.
La germana plejalta stabo mobilizis 3.822.450 solda-
tojn kaj 119.754 oficirojn, samkiel 600.000 ĉevalojn.
Tiu kolosa forto estis transportita al la fronto dum 312
horoj per 11.000 trajnoj. Pli ol 2.150 trajnoj trairis la
ponton sur la Rejno-rivero en Kolonjo ĉiu dekan minu-
ton inter la 2-a kaj la 18-a de aŭgusto. La ŭesta armeo,
konstituita de 1.600.000 homoj organizitaj en 23 ar-
meaj korpusoj kaj 11 kiel rezervo, krucis la Rejnon per
560 trajnoj ĉiutage. Tamen estis egaj limigoj por la
germana rapideco ĉar Belgio estis la lando kun plej
densa loĝantaro en la mondo. Preskaŭ 600.000 homoj,
kun siaj ĉevaloj kaj ekipaĵoj devis trairi Lieĝon ĝuste
en la sudo de la urbo, iu malgranda kaj tre loĝata zono.
Kavaleri-patroloj kaj unu skolta-grupo alvenis al Luk-
semburgo la 3an de aŭgusto. Poste, la armeoj situantaj
pli norde sin ĵetis kontraŭ Belgujon la 4an de aŭgusto.
La Unua Armeo, subgvide de Alexander von Kluck,
kun 320.000 homoj, estis la plej granda el la sep ar-
meoj atakantaj en la ŭesto. Tiele, iu el la unuaj landoj
kiuj suferis la militon estis Belgio, kies neŭtraleco estis
rompita je la komenciĝo mem de la milito. Germanio
prezentis al la belga registaro ultimaton, kiun oni devus
respondi en la sekvaj dekdu horoj, postulante la cedon
de ĉiuj fortresoj, fervojoj kaj trupoj, subminace je bom-
bardado de la fortikigitaj urboj. La reĝo de Belgio de-
klaris ke la ultimato estis neakceptebla kaj ĉiuj ĵurnaloj
de la lando informis pri la afero. La belgoj respondis
indigne kaj patriotisme, kaj okazis ĝenerala mobilizado
meze de granda popola entuziasmo.
Le germanoj, kiuj esperis konkeri Lieĝon post tri tagoj,
devis batali dum dek tagoj pro la rezisto de la fortreso
de tiu urbo. Lieĝo estis la unua eŭropa urbo kiu estis
aerbombardita. La belgoj okazigis grandajn perdojn al
la invadintoj kaj ĉi tiuj efektivigadis sangajn repreza-
liojn. Post la kapto de la fortreso Loncin, la Dua kaj
Tria armeoj komencis sian avancadon tra Belgujo.
Jam en tiuj unuaj tagoj de la milito okazis iuj neatend-
itaĵoj. La eksterlandaj potencoj ne atendis la furiozon
per kiu Belgio sin defendis el la germana invado. Kaj
la germanoj ne atendis la koleron kiun vekis en la brita
loĝantaro la perforto kontraŭ Belgio. Ja, la krueleco de
la germanoj estis enorma pro la fuŝiĝo de siaj planoj:
oni detruis konstruaĵojn kaj masakradis civilulojn. La
kajzero ne atendis tian rezistadon de la belgoj kaj lia
kolero esprimiĝis postulante ke parto el la belga te-
ritorio estu aneksata al la Germana Imperio kaj ke la tie
loĝantaj homoj estu forigitaj.
La germana Unua Armeo, kiu avancadis tra la dekstra
flanko de la fronto, ne povis trairi pli ol 23 kilometrojn
ĉiutage. La fervojoj estis senutiligitaj pro la sabotado
de la belgoj, kaj la ŝoseoj estis kolapsitaj pro la fluo de
19
rifuĝintoj. La transportado pere de kamionoj ne estis
sufiĉe disvolvigita en tiu epoko, do la provizado al la
armeo devis esti farata per ĉevaloj. La armeo de Kluck
utiligis 84.000 ĉevalojn, kaj granda parto el la proviz-
aĵoj estis destinita al la ĉevaloj mem. La soldatoj, post
la laciga tuttaga marŝado kaj foje ankaŭ batalado, devis
okupiĝi pri la serĉado de nutraĵoj ĉar la belgaj civiluloj
ne pretis kunlabori tiurilate. La murdo de civiluloj estis
konsentita kaj eĉ stimulita de la superuloj. Konsciantaj
pri la neceso rapidi kaj timante insurekcion en la arier-
gardo, la komandantoj konsentis kaj gvidis la sufok-
igon de la civila rezistado. En Dinant, 612 viroj, virinoj
kaj geinfanoj mortis per fusil-pafado en la urba placo.
La belgaj rezistantoj eksplodigis la fervojajn tunelojn
por limigi la fluon de la provizaĵoj kaj la helpo-trupoj.
En la sufokado de la rezistantoj estis ekzekutitaj alme-
naŭ kvin mil personoj kaj pli ol dekok mil loĝejoj estis
detruitaj. La 25an de aŭgusto unu germana kolono al-
venis al Loveno kaj bruligis per fosforo la stacidomon
kaj la universitatan bibliotekon kun ĝia altvalora kole-
kto de antikvaj libroj.
Moltke estis dubanta ĉu li devus plifortigi la atakon en
la flanko de Loreno. Li disponis la translokigon de kel-
kaj divizioj de rezervo al tiu zono kaj ordonis al la Sesa
Armeo, subgvide de la princo Rupprecht de Bavario,
defendi ĝin ĉiurimede. Tamen Rupprecht, kiu estis ag-
emulo kaj gvidkapabla, decidis ke la ordonoj defendi
ne ekskludas ataki. La 20an de aŭgusto liaj trupoj igis
retroiri la francojn en Loreno. La franca ĉefkomandan-
to, Joseph Joffre, venis al la konkludo ke se la germa-
noj tiel estis fortaj en la nordo kaj en la sudo estis pro
tio ke ili estis malfortaj en aliaj sektoroj. Do, kiam mal-
sukcesis sia avanco en Loreno li pensis ke la centro de
la germana fronto estis pli febla ol ĝi ŝajnis, kaj tien li
sendis siajn Trian kaj Kvaran Armeojn. Kiam la fran-
caj soldatoj avancis la rezulto estis iu masakro; ili estis
devigitaj retroiri ĝis la Mozo-rivero, suferante 300.000
perdojn. La germanoj avancadis nehaltigeblaj.
La 5an de aŭgusto, la brita ĉefministro Asquith decidis
kun siaj kunlaborantoj ke la Brita Ekspedicia Forto de-
vus sin turni al la nord-easto de la franca fronto. La bri-
ta komandanto estis Siro John French kiu estis priskri-
bita kiel fanfaronema kaj venĝema homo. Plejparto el
liaj kolegoj pensis ke li estas nekapabla por tiu poste-
no. La 23an de aŭgusto la britaj fortoj koliziis kun la
trupoj de Von Kluck en Mons: 200.000 germanoj kon-
traŭ 75.000 britoj. La germanoj mistaksadis la britan
armeon kaj disdegnis sinkigi la ŝipojn transportantajn
la britajn trupojn al la kontinento. Ili konsideris ke estis
prefere tutvenki ilin post ilia alveno al la fronto. Mons
estis unu el la unuaj bataloj okazintaj en industria urbo
kaj la unua kun konsiderinda interveno de la aer-forto.
La britaj soldatoj rapide fosis defendajn poziciojn dum
la germanoj, kun senpacienco malaperigi tiun neatend-
itan ĝenon, falis en la eraron de la frontaj atakoj. La
britaj fuzilieroj, trejnitaj por pafi al iu celo ĉiun kvaran
sekundon haltigis la germanojn dum tuta tago.
La 23an de aŭgusto, French sciis ke la franca Kvina
Armeo, subgvide de la generalo Charles Lanzerac, ne
nur ne kapablis bremsi la germanan avancon, sed kro-
me haste retiriĝis sen averti la britojn. Ĉi tiuj ne povis
fari alion ol akompani la francojn en ties longa retroiro
suden antaŭ la nerezistebla germana avanco. Ili trairis
321 kilometrojn dum du semajnoj, vera prodaĵo por in-
fanterio kiu marŝadis sub sufokanta varmo kun lanaj
uniformoj dum dudek horoj ĉiutage. Unu el la britaj
batalionoj retroiris 88 kilometrojn dum 36 horoj. Cen-
toj da homoj el ĉiuj armeoj falis plenlacigitaj, pro la
varmo, tifo, malsato aŭ soifo. La lasta semajno de aŭ-
gusto kaj la unua de septembro estis por ambaŭ armeoj
senĉesa maratono de lacigaj marŝadoj komenciĝantaj
frumatene kaj daŭrantaj ĝis plennokto.
Komence de septembro, longaj kolonoj de infanterio
adresiĝis norden, al la milito, aŭ suden, malproksimiĝ-
ante el ĝi. La kampoj plenis je restaĵoj de militista eki-
paĵo kiun la soldatoj forlasis por iri pli rapide, agoni-
antaj ĉevaloj kaj forlasitaj kamionoj. Esceptante la lo-
kojn kie la armeoj estis koliziintaj kaj kie restis la mor-
tintoj, ankoraŭ ne estis tro da detruaĵoj. En Parizo la
ĵurnaloj esprimadis pesimismon laŭ la germanoj al-
proksimiĝis al la ĉefurbo. Oni konstatis ke la situacio
komencis simili al tiu de la franca-prusia milito de
1870. En la ŝoseoj, la civiluloj konkuradis por spaco
kun la francaj vunditoj kaj la germanaj kaptitoj.
Tamen, ne estis 1870. La germana plejalta stabo estis
apartiĝanta el la Schlieffen-Plano. Ne nur estis okaz-
ante ke Kluck perdadis homojn por sieĝi la fokusojn de
belga rezistado, sed samtempe Moltke estis fortigante
sian maldekstran alon en Loreno. La 25-an de aŭgusto
Moltke sendis du armeajn korpusojn al Orienta Prusio
por alfronti la rusan minacon. Tio estis grava eraro, ĉar
ambaŭ korpoj vojaĝis ĝis la fino de aŭgusto por iri de
la ŭesto al la easto kaj tial oni povis kalkuli kun ili nek
por la Batalo de la Marno nek por la batalo kiun oni es-
tis preparante kontraŭ la rusoj. Tiuj translokigoj kaj la
neceso sieĝi Antverpenon signifis la depreno de
270.000 homojn el la dekstra alo de la okcidenta fron-
to. La “martelo” sur kiu la la Schieffen-plano bazis
sian konfidon malgrandiĝis al triono. Ju malpli da ho-
moj havis la germanaj Unua kaj la Dua Armeoj, des pli
ili apartiĝis unu de la alia dum ilia trairado sur la
franca teritorio. La 27an de aŭgusto, Moltke permesis
mov-liberecon al Kluck, kiu moviĝis sendepende de la
Dua Armeo kiu akompanis lin. Konvinkita ke la britoj
estis sin retirantaj al la Manika Kanalo, Kluck deziris
moviĝi norden por bari al ili la retroiron. Tamen la Bri-
ta Ekspedicia Forto retiriĝadis suden, ne ŭesten, kaj
troviĝis multe pli proksima al Kluck ol ĉi tiu imagis.
La brita Dua Korpuso toviĝis tro laca por daŭrigi la
marŝadon kaj decidis starigi defendajn poziciojn en Le
Cateau la 26an de aŭgusto. Sekve okazis tie la plej gra-
va batalo en kiu intervenis la angloj post Vaterlo. Te-
mis pri operacio de retroiro kontraŭ 140.000 germanoj.
La britoj perdis 8.000 homojn, kio ne estis granda
kvanto kompare al aliaj masakroj de tiu milito, sed
estis troa por armeo konsistanta el 100.000 homoj. La
brita artilerio estis tre efika kaj mortiga por la germa-
noj, kiuj ripetis la eraron de la frontaj atakoj.
Pro lia obsedo persekuti la britojn kaj la francojn, Von
Kluck estis perdinta la kontakton kun la Dua Armeo de
Von Bülow. Supertaksante sian venkon sur la britoj, li
decidis iri ne al la nordo kaj easto de Parizo, laŭ la ori-
gina plano, sed al la sudo kaj ŭesto de la ĉefurbo. Tiele
li tre subriske enmetis sin ene de la malamikaj linioj,
ĉar maldekstre de li, Bülow troviĝis tre malantaŭe. Ju
pli la germanaj armeoj alproksimiĝadis al Parizo, des
pli estis necesa ilia kunordigado. Tamen, ia konfuza
silento falis sur la germana Alta Komando. Ĝia Ĉef-
20
Stabejo en Luksemburgo ricevis eĉ ne unu solan komu-
nikaĵon el la Unua kaj Dua armeoj la 1-an de septem-
bro. En tiu momento de la kampanjo, kun armeoj de
milionoj da homoj en retroiro aŭ en persekuto, la rolo
de la komunik-servo estis esenca. La germana koman-
do tute ne sciis tiam kie troviĝis la malamiko kaj kio-
maj estis ĝiaj fortoj. La britoj penetris tra la breĉo kiu
estis malfermiĝinta inter la du germanaj armeoj. Ili es-
tus povintaj profiti tiun okazon por doni detruan baton
al la germanoj. Tamen, French ne sciis agi laŭ la postu-
lo de la cirkonstancoj. Timeme, li ordonis prepari la re-
venon al Britio cele restariĝi. Estis necese ke la brita
registaro haste sendu la novan sekretarion pri Milito, la
kampo-marŝalon Lordon Kitchener-n, kun instrukcioj
ke la Brita Ekspedicia Korpo adaptiĝu al la movoj de la
franca armeo. Kvankam ofendita pro la ĉeesto de Kit-
chener, French fine ŝanĝis sian teniĝon kaj la brita ar-
meo alprenis defensivajn poziciojn easte de Parizo.
La 2an de septembro, troviĝante Kluck 50 kilometrojn
proksime al Parizo, la franca registaro retiriĝis al Bor-
dozo, alprenante la defendadon de la ĉefurbo la milit-
ista guberniestro de Parizo, Generalo Joseph-Simon
Gallieni. Inter la germanaj trupoj estis granda espero
pri venko; iuj kavaleri-patroloj estis alvenintaj ĝis nur
dek kilometroj de Pari-
zo. Tamen multaj afe-
roj ne estis rezultantaj
laŭ estis antaŭplanite.
La malbona komunik-
ado estis ruinigante la
germanan planon. En
la Ĉef-Stabejo de Mol-
tke komencis regi pe-
simismo. Evidentis ke
la malamiko libere mo-
viĝadis, kiel evident-
igis la fakto ke oni ne
kaptis homojn kaj ka-
nonojn. Krome la troa
moviĝo de Kluck metis
la tutan germanan flan-
kon subdanĝere de franca atako kaj malfermis breĉon
kun la Dua Armeo je sia maldekstro. La plano estis rom-
piĝanta per ĝia plej febla ĉenero: la loĝistiko. La germ-
anoj de la dekstra flanko de la fronto ne povus daŭrigi
sian avanco-ritmon por trairi 480 kilometrojn al la ŭesto
de Parizo dum 40 tagoj. Dum nur 40 tagoj, la artilerio
estis konsuminta la po mil kuglojn por ĉiu kanono kiujn
oni estis planinte. Ĉiu armea korpuso konsumadis 130
tunojn da manĝaĵoj kaj furaĵo ĉiutage, bezonante 1.168
trajnoj por ĝin provizi. La 84.000 ĉevaloj de la Unua
Armeo de Kluck konsumadis 900 kilogramojn da furaĝo
ĉiutage, kio postulis 400 vagonojn. Tiamaniere la ĉe-
valoj fariĝis esenca elemento por la rapideco de la
plenumado de la plano. Ju pli distance, des pli necesaj
estis pliaj transport-rimedoj por alporti pli da nutraĵoj,
por la ĉevaloj, ne por la homoj batalantaj en la fronto.
Ne eblis kalkuli kun la transporto tra la ŝoseoj: 60
procento el la germanaj kamionoj paneis antaŭ la alveno
de la armeo al la Marne-rivero. Ĉiukaze, estus necesaj
18.000 kamionoj por movi la dekstran germanan alon,
nepensebla nombro tiumomente. La Aliancanoj, male,
sin movadis al siaj proviz-linioj kaj povis efike uzadi la
fervojan sistemon centralizitan en la ĉefurbo.
La 4an de septembro Moltke limigis la moviĝon de la
Unua kaj Dua Armeoj kaj avertis ilin defendi sin el iu
ebla franca atako ekde Parizo. Kiam la ordono alvenis
al Kluck, ĉi tiu jam estis movinta plejparton el sia ar-
meo suden trans la Marne-rivero. La batalo estis alven-
ante al sia kulmina punkto. Por la germanoj, la tempo
estis elĉerpiĝinta. Antaŭsentante la egan danĝeron mi-
nacantan siajn armeojn, Moltke sendis Richard-
Hentsch-n, iun sub-kolonelon, por gvidi du veteranajn
komandantojn, krom la neoportunaĵo ke ĉi tiu estis
sakso en armeo en kiu plejabundis la prusoj. Trairante
la fronton, Hentsch renkontis Bülow-n kaj Kluck-n
kulpigante unu la alian pro la breĉo malfermiĝinta inter
ili. Li alvenis al la komandejo de Bülow je la 8-a horo
de la 8-a de septembro kaj ĉi tiu konfesis ke li sciis ne-
nion pri la situacio de la Unua Armeo de Kluck. Sekv-
inttage Hentsch alvenis al la komandejo de Kluck. Sur-
voje li estis vidinta grandkvanton da ekipaĵo forlasita
de la Alianculoj dum ĉi ties retroirado, aŭ de la germa-
noj por rapidigi la marŝadon. Li eksciis ke la britaj for-
toj sin ĵetis al la breĉo malfermita inter la du germanaj
armeoj, kiun Moltke estus povinta kovri per la du
korpusoj kiujn li sendis al Orienta Prusio. La Sesa
Armeo de Maunory sin ĵetis kontraŭ la rezerv-korpuso
kiun Kluck estis situig-
inta norde de la Marne-
rivero. Hentsch uzis si-
an povon por ordoni la
germanan retroiradon
dum la tuta franca ar-
meo kaj la britaj fortoj
sin ĵetis al atako. Ĉi ti-
uj ne sukcesis rompi la
germanan fronton kaj
la ofensivo estis haltig-
ata. Kiam Kluck igis
retroiri siajn du korpu-
sojn trans la Marne-
rivero kaj sendis ilin
kontraŭataki la trupojn
de Maunory, li malfer-
mis alian breĉon inter la du germanaj armeoj. Spit’ al
ĉio, la germanoj sukcesis repuŝi la francan Kvinan Ar-
meon kaj igis retroiri la naŭan Armeon. Tamen la pa-
niko kaptis la germanajn komandantojn. La 9an de sep-
tembro, Bülow ordonis al lia armeo retroiri. Kluck ne
povis fari alion ol agi same kaj ordonis retroiron al
Soissons. La tuta germana kampanjo troviĝis ĉe la ran-
do de katastrofo. Dum kvin tagoj post la 9-a de sep-
tembro, la germanoj retroiradis trans la riveroj Marne
kaj Aisne, al la linio Nojono-Verduno. La germanoj
preparis solidajn defensivajn poziciojn elektante la plej
altajn regionojn. La Aliancanoj devis rezignacii okupi
la malplej altajn zonojn kaj, do, plej kotaj kaj malsekaj
en la fronto.
Neniam oni informis al la germanoj pri la fiasko de la
Marne-batalo. Ĝi estis vera malvenko por la germanoj.
Vilhelmo la 2-a konfesis sin senti tre deprimita kaj
konsideris tiun batalon kiel la «decidan momenton» de
sia vivo. La plej grava aspekto de la afero estis ke la
Plano de Schlieffen estis la sola germana recepto por la
venko; ne ekzistis alternativa plano. La kampanjo de
1914 baziĝis sur iu rotunda kaj decida venko en la ŭes-
to en la 40-a tago post la mobilizo. Kiam ĉi tiu venko
La kajzero Vilhelmo la 2-a kaj siaj generaloj
21
ne okazis, la granda veto estis fiasko. La germanoj hal-
tis kaj la francoj haste sendis tri mil soldatojn de la Se-
pa Divizio de infanterio per 600 parizaj taksioj, iu el la
patriotaj simboloj de la milito. La germana revo pri ra-
pida venko vaporiĝis. Oni evitis la germanan hegemo-
nion kaj Britio konservis sian ponto-kapon en la konti-
nento. Long-perspektive la sekvoj de la Marne-batalo
estis tragikaj ĉar ebligis kromajn kvar jarojn da mono-
tona reciproka masakrado en la tranĉeoj.
La lideroj de la batalantaj landoj venis al la konkludo
ke ŝajnas konsilinde eviti frontajn atakojn. Joffre ak-
ceptis la britan peton ke la tiulanda armeo situiĝu pli
proksime al ĝia bazo en la Manika Kanalo. Fine de ok-
tobro la germanoj fine estis kaptinte Antverpenon. Eli-
minita tiu minaco en ĝia ariergardo, ili decidis uzi kvin
el siaj rezervo-korpusojn, kiuj estis blokitaj en Ant-
verpeno, por rompi la malamikan linion en Ipro. Ĉi tiu
urbo konstituis aliancanan angulon eniĝantan en la ger-
manajan liniojn.
Moltke estis anstataŭita de Erich von Falkenhayn, mi-
nistro pri Milito. Ĉi tiu malestimis plejparton el siaj ko-
legoj kaj konfidis je neniu; devigis siajn kunlaboran-
tojn kaj sin mem labori senĉese kaj sia strategia rigardo
ofte estis brila. La pla-
no por Ipro estis ataki la
elstaran angulon kaj pe-
netri ĝis la havenoj de la
Manika Kanalo, Dunkir-
ko, Kalezo kaj Bulonjo.
Ĉi lasta estis la ĉefa ha-
veno por la provizado de
la brita armeo. La kajze-
ro prezentiĝis en la fron-
to esperante konduki si-
ajn trupojn enen de Ipro.
Por plifortigi la atakon,
Falkenhayn uzis divizi-
ojn de rezervo konsti-
tuitaj de volontaj studen-
toj. Kiam la batalo fin-
iĝis, preskaŭ kvardek
mil viroj kaj junuloj estis mortintaj aŭ suferintaj te-
rurajn vundojn. Iu el la supervivantoj de tiu masakro
estis Adolf Hitler kiu, kvankam li estis aŭstro, estis
asignita al la 15-a Bavaria regimento kaj ĉeestis la te-
ruran buĉadon en kiu centoj da germanaj rekrutoj estis
ekstermitaj far la veteranaj anglaj soldatoj. Siaflanke,
triono el la Brita Ekspedicia Forto pereis en la batalo,
kio devigis la britajn regantojn rekrutadi hindiajn
trupojn.
La britoj, konservante Ipron, atingis elstaran angulon
kiun etendiĝis ekde la Manika Kanalo ĝis la Alpoj. Por
Francio la jaro finiĝis kun la germana okupacio de
plejparto el la industria zono de la nord-easto de la lan-
do. La regiono enhavis dekonon el la franca loĝantaro,
70 procenton el ĝiaj naftaj putoj kaj 90 procenton el
ĝiaj ferominejoj. Por meti finon al la okupacio estus
necese entrepreni ofensivon, io kio en la lastaj monatoj
montriĝis tre sango-postula.
Dum estis okazantaj en la okcidenta fronto la bataloj
ĵus priskribitaj, Germanio, kaj ankaŭ Aŭstrio-Hungario
estis batalante kontraŭ la rusoj kaj aliaj landoj en la
orienta fronto. Kiel dirite, Germanio mobilizis kolosajn
fortojn en 1914, sep el ĝiaj ok armeoj estis destinitaj
venki Francion antaŭ la reago de Rusujo. Tio signifis
ke Aŭstrio-Hungario devus kontraŭfronti la rusojn dum
ses semajnoj. Ĉiu malfruiĝo en Francio signifus risko
en la orienta landlimo. Aŭstrio-Hungario ne estis bone
ekipita por la tasko haltigi la rusan tajdon. Kvankam ĝi
havis 50 milionojn da geloĝantoj, ekonomie ĝi ne po-
vis subteni armeon de pli ol 480.000 homoj. La Im-
perio evidentiĝis nekapabla rekruti armeon: tri el ĉiu
kvar eblaj rekrutoj sukcesis eskapi el la ŝtataj planoj.
Nur malpli ol triono el la rekrutitaj homoj estis kom-
plete trejnitaj. La provizado de municioj kaj uniformoj
estis senefika. La etniaj problemoj kiujn suferadis la
Imperio perceptiĝis ankaŭ en ĝia armeo. La manko de
komuna lingvo igis tre komplika la fakton doni ordo-
nojn. Ekzistis ankaŭ etoso de malfido inter Germanio
kaj Aŭstrio-Hungario. La germanoj malestimis la mult-
etnian imperion kaj la aŭstroj ankoraŭ rankoris pro la
malvenko de 1866 kontraŭ Prusio.
Rusio havis grandan loĝantaron kaj, laŭteorie, ĝi kapa-
blis subteni armeon de unu miliono kaj duono da ho-
moj. La armeo respegulis la socian realaĵon: malriĉeco,
aŭtokratio, malevoluo… Grandparto el la rekrutoj ne
scipovis legi, tamen, la rusa soldato kompensis la trejn-
ado-mankon per kuraĝo
kaj obstino. Ĉar 80 pro-
cento el la soldataro es-
tis kamparanoj, ili estis
homoj alkutimigitaj al la
duraj kondiĉoj kaj al la
malfeliĉaj cirkonstancoj.
Ili estis soldatoj kiuj me-
ritis pli bonajn oficirojn.
Tamen, en la altrangaj
sferoj, la komandantoj
konkuradis celante gajni
la favoron de la caro. La
junaj oficiroj karakter-
iĝis pro ilia koruptado
kaj krueleco, kaj estis ri-
markinda manko je sub-
oficiroj. La provizad-sis-
temo estis fuŝa kaj la transport-sistemo rudimenta. Ta-
men la plej grava problemo de la rusa milit-maŝino
estis ĝia industrio, nekapabla respondi la enormajn
postulojn de granda armeo kaj longa kaj multekosta
milito. Sed rimarkindas ke la fervoja sistemo tre estis
modernigita dum la antaŭa jardeko kaj estis pli efika
kaj rapida ol supozite en la Schlieffen-plano. La fortik-
aĵoj posedis pezan artilerion sed la sinmovantaj trupoj
ne havis kanonojn. La diferenco inter la kavalerio kaj
la infanterio estis troa. La trupoj povis alveni baldaŭ al
la fronto, sed alveninte tien ili dependis de tre nestabila
transport-sistemo.
En ĉi tiu milito, helpi la francojn signifus ataki Orien-
tan Prusion. Tamen, Rusio ne deziris tiun teritorion kaj
ankaŭ ne havis malamikecon al Germanio sed al Aŭs-
trio-Hungario. La rusaj strategoj decidis dediĉi kvar ar-
meojn al la suda fronto kaj du al la fronto de Orienta
Prusio. Neniu el ambaŭ fortoj estis sufiĉe potenca por
atingi la strategiajn celojn. La milito en tiu orienta
fronto estis rasa kontraŭfrontiĝo, slavoj kontraŭ germa-
noj. Tie estis uzitaj unuafoje multaj el la hororoj de la
milito de la 20-a jarcento: la venenaj gasoj, la amasaj
forigoj de civiluloj, atakoj kontraŭ la judoj…
La generaloj Hindenburg kaj Lindendorff
22
Komence de aŭgusto, la germana fronto en Orienta
Prusio estis defendata de unu divizio de kavalerio kaj
dek-unu de infanterio, kiuj kune konstituis la Okan Ar-
meon de 135.000 homoj subgvide de Maximilian von
Prittwitz. Antaŭ ili estis avancanta grupo da rusaj ar-
meoj de 650.000 homoj subordone de la general Yakob
Zhilinsky kaj konstituitaj de du armeoj komandataj de
Rennenkampf kaj Samsonov. Multaj germanaj civiluloj
fuĝis el siaj loĝlokoj pro la rusa invado de tiu prusia
teritorio. La germana registaro troviĝis antaŭ dilemo:
ĉu daŭre koncentri siajn fortojn por venki Francion aŭ
devus endanĝerigi la Schlieffen-planon sendante tru-
pojn el la ŭesta fronto por haltigi la rusan avancon? La
19an de aŭgusto Prittwitz komunikis al Berlino ke li ne
kapablus rezisti la atakon de la rusaj armeoj avancantaj
kontraŭ la prusia fronto. La du rusaj armeoj avancadis
tre rapide portante nur la neprajn provizaĵojn kio signi-
fis ke al ili tre mankos ĉio necesa post ilia alveno al sia
destin-loko.
La Unua Armeo penetris en Orientan Prusion la 17an
de aŭgusto, kaj post du tagoj faris la samon la Dua. Ĉiu
el ili estis pli granda ol la germana Oka Armeo. La
unua batalo okazis en Gumbinnen la 20an de aŭgusto
kaj rezultis favora por la rusoj. La fronta alsalto de la
generalo August von Mackensen kontraŭ la rusaj tru-
poj estis facile repuŝita kaj la germanoj perdis 14.000
homojn. La sesdeksep-jara generalo Paul von Hinden-
burg, kiu estis kalkulinta travivi la militon en plaĉa
emeritiĝo, estis tuj sendita al la orienta fronto. Li
alvenis al tiu fronto samtempe kiel la generalo Erich
Ludenderoff, la heroo de Lieĝo, kiu fariĝis estro de lia
stabo. Ambaŭ konstituis kapablan kaj efikan militistan
asocion kiu atingis grandajn venkojn por Germanio.
Hindenburg kaj ties stabo konsciis ke la rusoj estis pli
superaj laŭnombre: 485.000 rusoj kontraŭ 173.000 ger-
manoj, do ĉi lastaj devus agadi ruze kaj aŭdace. Laŭ la
plano ellaborita de tiu stabo, iu eta kavaleria forto res-
tis antaŭ la avanco de Rennenkampf dum plejparto el
la Oka Armeo adresiĝis suden por kontraŭfronti Sam-
sonov-on. Estis granda risko, tamen la rusa Dua Armeo
troviĝis en bedaŭrinda stato, disetendita en 100-kilo-
metra fronto marŝadis blinde, sen la necesa esplorado.
Sin movanta tiel malrapide, Rennenkampf ne povus al-
iri helpe de Samsonov. La rusoj estis malobeante unu
el la fundamentaj reguloj de la militista doktrino: ne-
niam dividi la fortojn antaŭ pli febla malamiko ĉar ĉi
tiu povus koncentri siajn fortojn por venki unu post
alian la separitajn partojn. La germanoj profitis tiun
eraron altirante la rusajn fortojn norden. Ili lasis antaŭ
la rusa avanco fronton formantan renversitan «U», kun
malforta centro, kiu kuraĝigis la rusojn plu iradi nor-
den, kaj du fortaj flankoj kiuj sin ĵetis poste kontraŭ la
rusa armeo fermante tiele la ariergardon de Samsonov
inter la lagoj kaj la densaj arbaroj de Orienta Prusio.
Fine la rusoj restis tute sieĝitaj proksime al Grünfliess;
la 30an de aŭgusto, la ruino de la rusa armeo estis tota-
la. Tutaj du korpusoj, preskaŭ cent mil soldatoj, estis
kaptitaj, kromaj 50.000 mortis aŭ restis vunditaj kaj oni
perdis 500 kanonoj. Generalo Samsonov mortpafis al
si. La germanoj perdis 15.000 homojn. Al tiu batalo la
germanoj donis la nomon “Tannenberg” memore al iu
mezepoka batalo en la sama loko. Por la germanoj,
Hindenburg fariĝis la ĉefa heroo de ĉi tiu milito kaj lia
famo daŭris dum la cetero de sia vivo.
Post la Tannenber-batalo, Hindenburg marŝis kontraŭ
Rennenkampf plifortigita per la du korpusoj senditaj
ekde la francia fronto. Li intencis apliki similan mano-
vron sed la sukceso ne tiom estis granda. Ambaŭ ar-
meoj kontraŭbatalis proksime al la lagoj Masurianoj la
7an de septembro. Post tri tagoj ŝajnis neevitebla alia
katastrofo por la rusa armeo. Tamen Rennenkampf
sukcesis kontraŭataki kaj poste gvidis rapidan retroiron
trans la Nieven-riveron. La germanoj persekutis la ru-
sojn, sed kvankam ĉi tiuj sciis prepari relative solidan
defensivon, la trupoj de Hindenburg atingis plian gra-
van venkon kaptante 30.000 rusajn soldatojn kaj okaz-
igante al la rusa armeo perdon de 70.000 homoj. Ger-
manio estis savinta sin kaj ĉi ties orienta landlimo res-
tis provizore sekura.
Sude de ĉi tiu fronto, la fortoj de Aŭstrio-Hungario tro-
viĝis en malpli feliĉa situacio. La serboj, harditaj per la
antaŭaj balkanaj militoj, sukcesis repuŝi la aŭstrian ar-
meon al ĉi ties propra teritorio, sed poste la trupoj de la
Imperio reagis kaj preskaŭ atingis la konkeron de Bel-
grado. Jarfine, spite al la dura batalado, la atingoj estis
elrevigaj konsiderante la esperon de la aŭstri-hungaroj.
Ili estis perdintaj 200.000 homojn kaj grand-kvanton
da milita materialo, kiun la serboj sciis profiti.
En la norda flanko de tiu aŭstria fronto la situacio ne
estis pli bona. La 3an de aŭgusto Moltke komunikis al
Franz Konrad, estro de la plejsupera aŭstria stabo, ke
ne eblis apogi per germanaj trupoj la aŭstrian ofensi-
von kontraŭ la pola elstara angulo. Konrad decidis en-
trepreni la ofensivon kontraŭ la kvar rusaj armeoj de
tiu fronto en Galicio komanditaj de Nikolao Ivanov. Eĉ
translokiginte trupojn el la serba fronto, Konrad ne
atingis laŭnombran superon, kaj krome li ne disponis je
sufiĉa artileria apogo. La situacio estus povinta rezulti
katastrofa por la aŭstria armeo se, siavice, la stato de la
rusaj armeoj ne estus simile bedaŭrinda. La mankoj de
tiu armearo rilate al komunikado kaj esplorado estis si-
milaj al de la prusia fronto; dank’ al tio Konrad povis
venki la rusojn en la Krasnik-batalo kaj avanci al Lu-
blin. En la unua semajno de septembro, la rusaj fortoj
plintensigis sian premon. Kun du armeoj alproksimiĝ-
antaj de-easte, kromaj du de-norde kaj komanditaj de
Aleksei Brusilov, iu el la plej kapablaj rusaj generaloj,
Konrad estis devigita retroiri. Komence de oktobro, la
aŭstro-hungaraj fortoj estis retiriĝintaj ĝis la Dunajec-
rivero post la perdo de 400.000 homoj dum nur ses-
semajna batalado. La soldatoj supervivintaj la batalon
devis alfronti krome ĥolero-epidemion. La rusoj evi-
dentiĝis nekapablaj profiti sian sukceson kaj dediĉiĝis
al la sieĝado de la fortreso de Przemśyl, defendita de
100.000 aŭstroj. La sieĝo daŭrus ekde la tria semajno
de septembro-1914 ĝis la 22-a de marto de la sek-
vinta jaro, kaj post ties konkero far la rusoj, ĝi estis
baldaŭ rekonkerita poste.
La enorma kosto de la milito kaj la manko je sukceso
efikis malfavore sur la aŭstri-hungara armeo. La slavaj
soldatoj de la Imperio emis ŝanĝi partion. Alie, dum la
unuaj monatoj de la milito tre kreskis la rankoro kaj la
malfido de la aŭstro-hungaroj al la germanoj. La de-
pendeco de la Habsburgoj vekis la germanan malesti-
mon al ilia ne-kompetenta aliancano. Germanio ko-
mencis pensi ke ĝi troviĝis «man-katenita al kadavro»,
dum Aŭstrio-Hungario komencis konsideri Germanion
«sian sekretan malamikon».
