35
3
5
Ni vidis, per la antaŭaj ĉapitroj de ĉi tiu raporto, ke
la Roman-Katolika Eklezio ne kapapablis dece al-
fronti dum la Dua Vatikana Koncilio la kontraŭ-
dirojn kiujn tiu institucio akumulis dum dek-sep jar-
centoj de sia historio. La plej gravaj, niaopinie, estas
la tri bedaŭrindaj –kaj ne-necesaj– aferoj kiuj karak-
terigas la Eklezion ekde la kvara jarcento kaj kiuj
estas samsubstancaj al la institucio mem tiamaniere
ke oni povas diri ke la Eklezio ekzistas ekde kiam
ĉiuj-ĉi tri pestoj kontaĝis la kristanismon. Mi temas
pri la dogmaro, la ritaro kaj la klerikaro.
Tamen, eĉ se la Koncilio ne sciis, ne povis aŭ ne vo-
lis entrepreni profundan prikonsideron de tiu proble-
maro kaj ties solvon, ĝi, ja, iome okupiĝis pri kelkaj
urĝaj kaj interesaj temoj: la maniero kompreni la fi-
don, la graveco de la historia Jesuo, la rolo de la
Eklezio, la rolo de la hierarĥio, la agado de la laikoj,
la ekumenismo, la graveco de la lokaj eklezioj, la ri-
latoj de la Eklezio kun la politikaj povoj…
Iuj el tiuj temoj estas timidaj kaj periferiaj alproksi-
miĝoj al la grava problemaro supre menciita. Ŝajnas
ke estis la papo Paŭlo la 6-a kiu ne permesis pli pro-
fundan okupiĝon pri la kerno de tiuj problemoj. Ver-
dire, kvankam la papoj Johano-Paŭlo la 2-a kaj Be-
nedikto la 16-a estas pritaksataj kiel la ĉefaj obsta-
kloj por la aplikado de la disponoj kaj la reformoj de
la Koncilio, niaopinie, la plej granda malamiko de la
spirito de la Koncilio estis la papo Paŭlo la 6-a. De-
komence li estis kontraŭa al la celebrado de tiu eku-
mena asembleo kunvokita de lia antaŭanto Johano la
23-a. Kiam ĉi lasta mortis kaj kardinalo Montini es-
tis elektita papo kun la nomo Paŭlo la 6-a, ĉi tiu po-
vus, laŭ la kanonika leĝaro, ne permesi la daŭriga-
don de la Koncilio. Sed li ne agis tiele; li sufiĉe ruze
komprenis ke la ekumena asembleo vekis egan sim-
pation kaj esperon ene kaj for de la Eklezio. Do, li
konsentis la daŭrigadon de la koncilia laborado, sed
la afero, tiam kaj poste, restis sub lia firma kontrolo.
Ja, li deprenis el la koncilia diskutado kelkajn te-
mojn, kiel tiu pri la ne-devigo de la fraŭleco de la
religiuloj. Sed ĉefe, li alprenis la interpretadon kaj la
aplikadon de la disponoj de la Koncilio.
Kiel sciate, oni aplikis de tiam la liturgiajn refor-
mojn aprobitajn de la Koncilio aŭ inspiritajn de ĉi-
ties doktrino. Estis aliaj signoj, kiel la forigo de la
vatikana pompo, kiel la kronado de la papoj, sed la
pontifiko daŭre konservadis sian tradician povon.
Paŭlo la 6-a entreprenis politikon de alproksimiĝo al
aliaj kristanaj eklezio, kio povis estis interpretita kiel
plenumado de la ekumenisma spirito de la Koncilio.
Tamen, la realo estas obstina; ne ŝanĝiĝinte la natu-
ron de la povo de la papo, ĉi tiu daŭre plu estis la ĉe-
fa obstaklo por la reunuiĝo de la kristanaj eklezioj.
Kaj kvankam la episkopaj sinodoj kaj la landaj epis-
kopaj konferencoj regule kunvenadas, la afero estas
organizita tiamaniere ke tiuj organoj restas sub la
kontrolo kaj la aŭtoritato de la vatikana kurio kiu ag-
adas nome de la papo. Cetere, la kulta ritaro daŭre
estas alienanta ceremoniaro. La postkoncilia Eklezio
daŭre estas tiel ritisma kiel la antaŭkoncilia. Antaŭe
ĝi havis ceremonian latinlingvan ritaron kaj nun-
tempe havas simile sensencan ritaron en la diversaj
naciaj lingvoj. Kaj por tiu institucio la ritismo estas
celo per si mem, ne simbolo de io kio devas estas
travivata en la reala ekzistado de la personoj.
Resume, la longdaŭra pap-regado de Paŭlo la 6-a es-
tis epoko de sufokado de la koncilia spirito sed sub-
maske de propagandeca emfazado de la Koncilio kaj
ĉi-ties atingaĵoj (fera mano ene de silka ganto). Dum
la regado de tiu pontifiko multaj presbiteroj forlasis
sian pastrecon. Evidentiĝis ke ili ne kapablis har-
moniigi la kontraŭdirajn ecojn de la sacerdoteco tia
kia ĝi estis difinita de la Koncilio, sed ĉefe, multaj el
ili ne plu eltenis sian fraŭlecon nek konsentis traviv-
adi kaŝante sian seksecon. Al ili oni permesis, dum
la regado de Paŭlo la 6-a, sakramente edziĝi laŭ la
Eklezio. Sed post la forpaso de tiu pontifiko, kaj ties
efemera sukcedinto Johano-Paŭlo la 1-a, la du sekv-
36
3
6
intaj papoj, Johano-Paŭlo la 2-a kaj Benedikto la 16-
a, ne plu permesis la eklezian sakramentan leĝigon
de la dizertintaj klerikoj.
Ambaŭ pontifikoj, la pola Karol Wojtyła kaj la ger-
mana Joseph Ratzinger, pli malkaŝe ol ilia antaŭinto
kondutis kontraŭ la Koncilio. Ja, ili ne hezitis kon-
damni la latinamerikan movadon de la Teologio pri
Liberigo, kiun Paŭlo la 6-a estis respektinta, alme-
naŭ formale. Okazis ke ili regadis la Eklezion en
epoko kiam jam ne plu ekzistis la t. n. “Malvarma
Milito”. La malapero de la socialista bloko de Orien-
ta Eŭropo kuraĝigis la tutmondan reakciularon agadi
malkaŝe kontraŭ la socialaj rajtoj de la civitanoj kaj
la popoloj. Tiu malprogresa fluo efikis ankaŭ ĉe la
Romkatolika Eklezio kies antaŭa progresista teniĝo
tre estis rezulto de oportunista volo adaptiĝi al mon-
do en kiu la povrilato dum preskaŭ du jarcentoj, post
la granda Franca Revolucio, estis evoluinta favore al
pli justa kaj egaleca sociordo. Dum tiu dujarcenta
periodo, kompreneble, ne mankis retroiroj kiel la
eŭropaj faŝismoj de la tridekaj jaroj de la 20-a jar-
cento kaj la dekstremaj diktaturoj en Latin-Ameriko
en la dua duono de la sama jarcento. Estas altsignifa
la fakto ke en tiuj kuntekstoj la Eklezio tre kun-
laboris kun tiuj reakciaj reĝimoj. Kaj estas altsignifa
ankaŭ la fakto ke la lasta el la t. n. “socialaj encikli-
koj” estis la Centesimus Annus publikigita en la ja-
ro 1991 memorante la unuan, la Rerun Novarum,
kiu estis aperinte ĝuste antaŭ unu jarcento. De tiam,
dum la lastaj du jardekoj kaj duono, tre malboniĝis
la situacio de la malaltaj klasoj de la socio, mal-
aperis multaj socialaj rajtoj (pri saneco, klerigado,
fiksa laboro…) kaj pligrandiĝis la ekonomiaj dife-
rencoj inter la riĉuloj kaj malriĉuloj. La longa regado
de Johano-Paŭlo la 2-a koincidis kun la epoko de la
nov-liberalismo kies ĉefaj politikaj referencoj estis
la usona prezidento Reagan kaj la brita ĉefministrino
Thatcher. Al la politiko de tiu gesinjoroj kontribuis
la papo Wojtyła per sia ofensivo kontraŭ la Teologio
pri Liberigo kaj kontraŭ la komunistaj reĝimoj.
Sed la ĉefa ofensivo de la pola papo estis kontraŭ la
internaj grupoj de la Eklezio kiuj daŭre persistis en
progresistaj pozicioj pri teologiaj kaj religiaj aferoj.
Estas konate ke li estis tre rigora kun Pedro Arrupe,
la Generalo de la jezuita kompanio, kaj la teologoj
Hans Küng, Bernhard Häring, Leonardo Boff kaj
aliaj pro ĉi ties reformistaj pozicioj rilate al pridog-
ma kaj morala teologio kaj opozicio al la papeca
instru-aŭtoritato. Krome tiu papo sin oponis al tio ke
povu ricevis komunion la divorcint(in)oj kiuj denove
edz(in)iĝis. Li kontraŭis ankaŭ la edziĝon de la eks-
pastroj kaj la ordinadon de la virinoj. Lia reakcia
doktrino estis kompilita en la nova kateĥismo pu-
blikigita en la jaro 1992, kiu havas pli grandan rila-
ton kun la Kodo de Kanonika Juro ol kun la Evan-
gelio de Jesuo de Nazaret.
Ĉar la papoj povas decidi en la nomumo de la epis-
kopoj de la tuta mondo, ili elektadis por tiuj poste-
noj, dum la postkoncilia periodo, homojn fidelajn al
la kontraŭkoncilia sento de la pontifikoj de Romo.
Tiuj homoj aplikadas, en la respektivaj diocezoj, la
reakcian politikon inspiritan de la vatikana povo. Ti-
on sufiĉe perceptis kaj suferis la gekatolikoj de la
progresistaj rondoj kaj grupoj kiaj “Kristanoj de Ba-
zo” k. s. Ankaŭ sur la ensemblo de la katolikaro efi-
kas la instrukcioj venintaj el Romo; post la Koncilio
kaj laŭ ĉi ties vidpunkto pri la sakramentoj disvast-
iĝis, en multaj parokoj, la kutimo celebri la pento-
sakramenton kolektive, ne laŭ la tradicia maniero de
persona konfesado; nu, laŭ premoj kaj ordonoj el
Romo la episkopoj devis meti barojn kaj eĉ formale
malpermesi tiutipan praktikadon.
Rezulte de tiu reakcia politiko kreskis malkontento
inter ampleksaj sektoroj de la eklezia membraro;
iom-post-iom malgrandiĝas la nombro da ĉeestantoj
en la katolika kulto. Temante pri tiuj kultaj ceremo-
nioj ni devas paroli pri “ĉeestantoj” kaj ne pri “par-
toprenantoj” ĉar en tiu liturgio estas unu sola parto-
prenanto: la celebranto. La pastro estas la sola kiu
intervenas en la eŭkaristia konsekrado, nur li paro-
las en la homilio, li recitas plejparton el la ceremo-
niaj preĝoj. Al la ĉeestantaro oni asignas la rolon nur
aŭdi kaj aŭskulti, kaj deklami “amen” kvar- aŭ kvin-
foje dum la daŭro de la ceremonio. Pli kaj pli da per-
sonoj vidas neniun sencon ĉeesti tiajn solenaĵojn.
La pap-regado de Benedikto la 16-a estis pludaŭro
de la politiko de lia antaŭinto. Tiu homo estis tipa
produkto de la eklezia sistemo en kiu li formiĝis.
Dum la Koncilio li apartenis al la aro da progresis-
taj teologoj kiuj antaŭenpuŝis la reformojn, sed lia
teniĝo draste ŝanĝiĝis ekde la revolucio de Majo-
1968. De tiam, kiel teologo, kiel episkopo, kardinalo
kaj prefekto de la Kongregacio pri la Fido (nuntem-
pa Inkvizicio) li kunlaboris en la reakcia regado de
Wojtyła kaj helpis ĉi tiun en la subpremado de la Te-
ologio pri Liberigo. Lia elektado kiel papo generis
malkontenton en ampleksaj sektoroj de la katolikaro
pro lia nov-konservema teniĝo. Oni identigis lin kun
la reveno al la plej fiaj aspektoj de la organizado kaj
doktrino de la antaŭkoncilia Eklezio. Estis altsignife
ke dum la regado de la papo Ratzinger oni kanonizis
en Hispanio amason da novaj sanktuloj kiuj estis,
ĉiuj ili, mortigitaj dum la hispana civil-milito, vikti-
moj de la reprezalioj de la respublikanoj pro la pu-
blika apogo de la hispana episkoparo al la faŝismaj
ribelintoj. Nu, tiaspecaj kanonizoj daŭre okazas nun-
tempe en Hispanio dum la pap-regado de Francisko
la Unua kiam ankoraŭ, en ĉi tiu lando, oni ne agnos-
kas oficiale la masakradon de multaj ruĝuloj sub la
povo de la diktatoro Franko.
Tiu papo Francisko regas la Eklezion de antaŭ mal-
multaj monatoj; en monato februaro de ĉi tiu jaro,
2013, Benedikto la 16-a abdikis el sia pontifika pos-
teno. Malmultfoje en la historio de la Eklezio okazis
tio ke iu papo rezignis sian altan seĝon, kaj la antaŭa
el tiaj eventoj estis okazinte jam antaŭ kelkaj jar-
centoj. Kompreneble, ĉiam, kiam tio okazis, la afero
estis ligita al iutipa krizo aŭ problemaro. Foje la pro-
blemo estis de la eklezia institucio, sed plej ofte te-
mis pri afero ne rilate al la Eklezio sed nur al la per-
37
3
7
sono de la papo kaj ĉi ties maniero demarŝi la gvid-
adon de la institucio. En la nuna kazo ŝajnas ke estis
iom el ĉio-ĉi. Ĉefe, estis du problemoj kiuj maldolĉ-
igis la pap-regadon de Ratzingero kaj pretersuperis
ĉi-ties forton kaj kapablon.
La unua el tiuj aferoj estis la publika ekscio pri mul-
taj kazoj de pederastio fare de sacerdotoj kaj aliaj re-
ligiuloj. Verdire, la ekzistado de tiaj faroj ne estis
novaĵo en la Eklezio, samkiel ĝi ne estas novaĵo an-
kaŭ en aliaj institucioj kaj sociaj medioj. Sed okazis
ke la Romkatolika Eklezio, subgvide de ĝia hierar-
kio, ĉiam klopodis kaŝi tiajn okazaĵojn por konservi
la prestiĝon de la institucio. Foje oni eĉ efektivigis
premon sur la viktimoj de tiuj ekscesoj por ke ili ne
faru leĝan denuncon. Pli malpli efike, la afero funk-
ciis dumtempe, sed subite granda skandalo eksplodis
mondskale. En kelkaj landoj aperis publikaj denun-
coj kaj informoj pri pederastiaj kazoj fare de katoli-
kaj religiuloj, kaj tio provokis ke sekve oni publik-
igis multajn aliajn similajn farojn okazintajn en mul-
taj lokoj dum la lastaj jardekoj. Pli grave estis tio ke,
kiam oni entreprenis leĝajn esplorojn pri la afero oni
malkovris ke la sekretigo de tiuj kazoj estis realig-
ataj laŭ ekspresaj ordonoj de la ekleziaj altranguloj:
la episkopoj kaj eĉ la papoj mem, inter ili la tiama
papo Benedikto la 16-a. Tio estas, la silento estis
normo kaj regulo de la institucio, kiu, ĝi mem, punis
la okazintajn en sia sino seksperfortojn, sed foje eĉ
oni kaŝis la aferon por ne apliki punon. Kompren-
eble, la publika skandalo estis enorma kaj la afero
generis grandan informo-fluon pri ĝi en la tuta mon-
do dum plue oni eksciis pri novaj kazoj, nuntempaj
kaj antikvaj. La papo devis alfronti tiun situacion
ĉiel ajn. Li publike petis pardonon pro la ĝistiama
teniĝo de la Eklezio pri ĉi tiu temo kaj promesis pli
severe puni kaj denunci tiutipajn estontajn kazojn.
Eĉ se tiu promeso kaj intenco estis sinceraj, ni vidas
ke per ili oni intencas solvi ne la problemon en ĉi
ties radiko sed nur ĉi-ties simptomojn aŭ eksterajn
aspektojn. Ja, la ĉefa kaŭzo de tiutipaj kaj aliaj seks-
aferoj de la pastroj ne estis tuŝita. Ni temas pri la
eklezia devigo de la fraŭleco de la religiuloj. Estas
problemo kiun la Katolika Eklezio trenas de antaŭ
pli ol jarmilo. Aliaj kristanaj eklezioj, kiel la Ordok-
sa, Luterana, Anglikana… ne altrudas tiun kontraŭ-
naturan devigon al siaj respektivaj pastraroj. La sek-
seco estas intima kaj esenca homa neceso kiun oni
ne povas subpremadi senkoste. La Dua Vatikana
Koncilio intencis revizii ĉi tiun eklezian normon de
la deviga fraŭleco de la klerikoj sed la papo Paŭlo la
6-a, uzante sian kanonikan rajton limigi la koncilian
temaron, demetis ĉi tiun aferon el la diskutado de la
Asembleo kaj disponis ke la fraŭlec-devigo en la
Eklezio restu same kiel ĝi estis dum multaj jarcentoj.
Defendante la malpermesigon de la fraŭleco de la re-
ligiuloj, li asertis ke la fraŭleco estas altvalora karis-
mo kiun indas konservi. Verdire, la seksumeco de la
pastroj de aliaj kristanaj eklezioj kaj tiu de la judaj
rabenoj kaj alireligiaj ranguloj ne igas ilin malpli
prestiĝaj kaj karismaj, antaŭ siaj respektivaj sam-
religianoj, ol la katolikaj pastroj antaŭ la sia. La vera
kialo de la fraŭleco de la katolika pastraro estas la
celo provizi al la Eklezio malaltekostajn funkciulojn,
sen familiaj devoj. Ĉi tiu estas alia el la internaj pro-
blemoj kiujn la Rom-Katolika Eklezio ne kapablas
alfronti de antaŭlonge.
La dua afero kiu komplikis la pap-regadon de Rat-
zingero estis la prifinancaj aferoj de la Vatikano.
Jam dum la epoko de lia antaŭinto, la papo Wojtila,
eksplodis skandaloj pro kontraŭleĝa agado de la pri-
financaj responsuloj de la Vatikano. Tiaj aferoj far-
iĝis pli gravaj kaj oftaj dum la lastaj jaroj, kaj spite
al la sekretemo en la vatikanaj aferoj oni publike ek-
sciis pri granda malakordo ene de la pov-strukturo
de la Eklezio. Iu sekretario de la papo estis arestita
kaj juĝita subakuze de spionado al la pontifiko favo-
re al oni ne scias kiu(j) aŭ kio. Antaŭ kaj post la de-
misio de la papo Benedikto estis ŝanĝoj en la respon-
sularo de la ekonomiaj aferoj de la vatikana ŝtato.
Sed ŝajnas ke en la kerno de tiu problemaro estas
malakordo inter la papo kaj la vatikana kurio. Para-
dokse, la rolo de la kurio estas helpi kaj servi la
papon, kaj el ĉi tiu ĝi prenas sian rajton agadi, sed en
la realo ĝi funkcias kiel aŭtonoma ento kiu povas
agadi eĉ kontraŭ la pontifiko spite al ĉi ties laŭteorie
absoluta povo en la Eklezio. Kiel dirite, la vatikana
sekretismo malpermesas koni pli detale tiun internan
konflikton, sed la abdiko de la papo Benedikto evi-
dentigas ke li malvenkis en tiu interna batalo kontraŭ
sia propra ministraro. En la daŭrigo de tiu batalo, la
nova papo Francisko nomumis komisionon de ok
kardinaloj fidelaj al li por reorganizi la kurion. Ĉi tiu
ento evidentiĝis tre potenca fakta povo malfacile
kontrolebla. Oni diras ke la nova papo survestas, sub
sia religia kostumo, kugl-imunan veston, kaj ke li ne
loĝas en la laŭkutima papa ĉambraro de la vatikana
rezidejo sed en alia malpli danĝera loko, kaj ke ĉiu-
tage li manĝas en malsama, neatendita loko. Eble
tiuj sekurec-disponoj ne estas realaj, sed la fakto
mem ke ili disvastiĝas montras ke la publiko kons-
cias pri la graveco de la interfrontiĝo ene de la va-
tikana kaj eklezia pov-aparato.
Tiu kontraŭfrontiĝo estas problemo ne nur de la vati-
kana ŝtato sed ankaŭ de la eklezia institucio ĉar papo
kaj kurio estas elementoj de la eklezia organizo kiuj
influas en la regado de la institucio. Sed la singular-
eco de la nuntempa situacio en la Eklezio estas tio
ke Francisko la 1-a havas reformistajn celojn –kies
amplekson nun ne eblas pritaksi– kiuj koncernas al
aliaj aspektoj de la eklezia realaĵo. Ĉu ni troviĝas an-
taŭ vera fino de la stagnado kiu jam daŭras duonjar-
centon ekde la lasta Koncilio? Eble…, kaj dubinde.
Eble, ĉar la estontecaj okazaĵoj estas skribitaj neniu-
loke. Kaj dubinde, ĉar la historio montras al ni la
feblecon de la reformistaj kaj revoluciaj procezoj
entreprenitaj desupre, sen la popola interveno. Kaj
ĉio ĝis nun farita de la nova papo estas desupraj agoj
kaj disponoj, sen la interveno nek eĉ la kompreno de
la popolo kiu devas esti protagonisto kaj demarŝanto
de sia propra destino.
