27
Por pli bone kompreni kial duonjarcenton post la
Koncilio la organizo de la Eklezio plu estas same
kiel ĝi estis antaŭ tiu evento oni devas prikonsi-
deri ke la problemo kuŝas sur la maniero kiel
devas esti konceptata la eklezia “strukturo”. Klar-
igendas la diferenco inter “strukturo” kaj “organi-
zo”. La strukturo de iu ajn organizo estas la ele-
mentoj kiuj garantias la konsiston de la ensemblo.
En la kazo de la Eklezio la teologoj asertas ke ĝia
strukturo estas la hierarkio, t. e. la episkopoj kiel
sekvantoj de la apostoloj. Dume la organizo estas
la konkreta formo de funkciado de la institucio,
kiu povas ŝanĝi laŭ la okazo kaj la situacio. La
episkopa strukturo de la Eklezio povas esti orga-
nizata laŭ diversaj, malsamaj manieroj, kaj ĝuste
tio okazis dum la historio de la eklezia institucio.
Dum la unua jarmilo de nia erao ĉiu episkopo es-
tris iun komunumon aŭ lokan eklezion, kiu estis
elektinta lin. Ekde la 11-a jarcento plifortiĝis en la
Eklezio la povo de la papo kaj liaj konsilantoj. La
eklezia strukturo estas la sama kiel ĉiam sed la
organizo tre ŝanĝiĝis.
Sed la ĉefa problemo de la Eklezio ne estas la ma-
niero kiel funkcias ĝia organizo sed kiel oni devas
koncepti ĝian strukturon. Ĉar se la organizo ŝan-
ĝiĝas laŭ la interesoj de la centra “strukturo”, tio
okazas tial ke tiu strukturo povas aranĝi la aferoj
laŭ sia plaĉo kaj intereso. Tiurilate oni povas for-
muli jenan demandon: La eklezia strukturo, t. e. la
episkoparo, havas ĉu sakramentan aŭ juran bazon?
Laŭ la dokumentoj de la lasta Koncilio la episkop-
aro havas sakramenta bazon, ne nur juran. Tamen
multaj aferoj demarŝitaj en la Eklezio funkcias
kvazaŭ la fundamenta bazo de la episkoparo estus
nur jura, kaj tute ne sakramenta. Por la teologoj
studintaj ĉi tiun realaĵon, ĉi tio havas sufiĉe gra-
vajn sekvojn. Kiel sciate, en la komencaj kristanaj
komunumoj ekzistis iaj responsuloj kiuj, iamanie-
re, povas esti konsiderataj la tiama esprimo de la
posta kaj nuna episkoparo. Verdire, oni ne konas
la realan karakteron kaj la diferencojn inter la
episkopoj kaj la presbiteroj menciitaj en la mal-
fruaj skribaĵoj de la Nova Testamento. Fine de la
dua jarcento p. K. la episkopoj estis konsideritaj
sukcedantoj de la apostoloj kaj lideroj de la lokaj
komunumoj. Tiele restis la afero dum kelkaj jar-
centoj, sed oni ne ellaboris ian teorion aŭ teolo-
gion pri la episkopeco. Kaj okazas ke ankoraŭ
nuntempe ne estas ellaborita tia teologio.
Tiu manko klarigas la historian procezon de la
eklezio. Nur en la 12-a jarcento komencis la teolo-
gio pristudi la ordinan sakramenton, kaj ĉi tiu estis
albordita ne ekde la flanko de la episkopeco sed de
la pastreco (sacerdoteco). Laŭ tiu vidpunkto la
episkopo estus nura pastro kun hierarĥia jurisdik-
cio sur aliaj pastroj. Tiu skemo nutras la ideon de
nura jura karaktero de la episkopeco. Kaj en tiu
hierarkia skemo la papo estus plejsupera episkopo
kun jura hierarĥia jurisdikcio super la tutmonda
episkoparo kaj pere de ĉi tiu ankaŭ sur la tuta
pastraro kaj eklezia membraro. Tiun skemon
apogis la grandaj teologoj de Mezepoko: Petro
Lombardo, Aleksandro de Haleso, Tomaso de
Akino, Alberto Magno… sed oni devas preciz-
28
igi ke la teorio estis ellaborita de la papo Gregorio
la 7-a kaj ĉi ties teologoj. La argumentado por
subteni tiun teologian doktrinon baziĝis sur faktoj
kiuj poste evidentiĝis falsaj, t. e. iuj supozitaj de-
kretoj de la jaro 313 (jaro de la fama Edikto de
Milano far la imperiestro Konstantino) malkovritaj
en la jaro 850. La dokumentoj rezultis esti falsaĵo
kaj tamen sur ili baziĝas la tradicia aserto ke “la
tuta povo en la Eklezio devenas de la papo”.
Nu, rilate al la afero ĉu la episkopeco havas
sakramentan bazon aŭ nur juran, oni devas klarigi
ke la respondo ĝis nun neniam estis klara en la
Eklezio. Kaj la 2-a Vatikana Koncilio pludaŭrigis
la ambiguecon ĉar en ĝia
dokumentaro estas kon-
fuziga kontraŭdiro pri la
temo: Unuflanke, en la
dokumento Lumen Gen-
tium 21,3 oni rotunde
asertas ke la episkopeco
plene asignas la ordinan
sakramenton, sed tuj sek-
ve, la sama dokumento,
en la sama paragrafo, al-
donas ke la oficoj regi
kaj instrui kiujn la epis-
kopoj ricevas “ne povas
esti praktikataj se ne es-
tas en konsento inter la
kapo kaj la membraro de
la episkopa kolegio”. Tio
estas, la episkopoj povas
regi kaj instrui nur akor-
de kun la papo. La para-
grafo 22,3 de la sama do-
kumento plu insistas pri
la neceso de la papa kon-
sento por ke la agado de
la episkopoj estu valida.
Kompreneble, ĉi tio pri-
dubigas la sakramentan
karakteron de la episkop-
eco kaj plifirmigas la ju-
ran karakteron de hierarkia submetiĝo al la Ponti-
fiko de Romo. Laŭ tiu teksto, la ensemblo de la
episkopoj de la mondo devas kunagadi kun la pa-
po de Romo, sed, ekstartas la demando: kiamanie-
re konkretiĝas la praktikado de tia kunagado? Jen
ĉi tie estas vera problemo ĉar en la funkciadma-
niero de la Romkatolika Eklezio la kunagado ne
konkretiĝas en la eklezia strukturo sed en la ekle-
zia organizo, t. e. la tutmonda episkopara kolegio
kunvenas nur okaze de ekumena koncilio, do, dum
la interkoncilia tempo-daŭro, kiu povas esti tre
longa, la reale funkcianta povo kuŝas nur sur la
papa sidejo, kiu realigas ĝin pere de sia funkci-
ularo: la vatikana kurio. En tiu kunteksto la sa-
kramenta karaktero de la episkopeco estas nura
senenhava deklaro dum la reala praktiko estas la
jura aspekto de la hierarkia submetiĝo de la tut-
monda episkoparo al la disponoj de la papo kon-
kretigitaj kaj demarŝitaj de la kurio. La Eklezio,
laŭ la 1-a ĉapitro de la Lumen Gentium, konsi-
deras sin mem “sakramento aŭ signo kaj instru-
mento de la intima unio kun Dio”, sed en la prak-
tiko ĝi daŭre funkcias kiel jura socio, submetita al
la papo kaj reguligita de la Kodo de Kanonika
Juro. Tio eksplikas la nunan streĉitecon kaj kon-
traŭdirojn interne de la
institucio. La eklezia pro-
pagando emfazas la sa-
kramentan strukturon kaj
la komunan senton sed
fakte ĉio funkcias per
normoj, dekretoj, kano-
noj kaj leĝaj malpermes-
igoj. Je dioceza nivelo la
submetiĝo al la koncerna
episkopo estas same kiel
la episkopa submetiĝo al
la vatikana aŭtoritato.
La Koncilio difinis la
Eklezion kiel ia hac so-
cietate hierarchie ordi-
nata, (iu socio hierarĥie
organizita). Rimarkinde,
la tria ĉapitro de la Do-
gma Konstitucio pri la
Eklezio jam ne plu taksas
la institucion kiel “Popo-
lo de Dio” sed kiel “so-
cio”, kaj krome kiel “so-
cio hierarkie organizita”.
Se ni konsideras ke la
sama Koncilio deklaras
la Eklezion kiel “komun-
umo de egaluloj”, “popo-
lo unuigita kaj egaligita
pere de la sakramentoj”, decas pridemandi la kia-
lon de tia kontraŭdiro. Ĉu ambaŭ difinoj de la
Eklezio estis formulitaj en la Koncilio far mal-
samaj personoj? Nu, ni ne forgesu la manieron
kiel estis ellaboritaj la dokumentoj de la Koncilio,
de ĉiuj koncilioj: la fina rezulto de la konciliaj de-
klaroj, kutime, estas frukto de interakordoj, aran-
ĝoj kaj kompromisoj inter la defendantoj de kon-
traŭstaraj kaj kontraŭdiraj pozicioj. La rezulto po-
vas esti iu ajn afero, kaj oni devas ne atribui al ĝi
pli da graveco ol ĝi vere havas. Do, restas klare ke
la Dua Vatikana Koncilio ne donis respondon
Gregorio la 7-a (1073-1085). Li iniciatis la el-
laboradon de teologio kiu atribuas al la papoj
la plejsuperan povon en la Eklezio. Poste, la
teologoj de la 12-a jarcento donis formon al tiu
doktrino, kiu plu validas ankoraŭ nuntempe.
29
al la demandoj: kiu havas la plejsuperan povon en
la Eklezio?, el kie venas tiu povo?
Temante pri la karaktero kaj naturo de la episkop-
eco, la rolo kaj funkcioj de la episkoparo, la rilatoj
de ĉi tiu kun la papo kaj la posedanto kaj deveno
de la plejsupera povo en la Eklezio, la sinsekvaj
koncilioj laŭlonge de la historio de la Eklezio, pro-
vizas pli kaj pli da konfuzo kaj kontraŭdiroj… la
fakto mem ke tiuj aferoj estis nepre pritraktataj
koncilio post koncilio montras ĝis kioma grado la
temo estas komplika kaj malfacila. Kurioze kaj
paradokse, post la precizigoj de ĉiu nova koncilio
la afero restas tiel malklara kiel antaŭe, aŭ eĉ pli
pridubinda. Ni vidu, ekzemple, tion kio okazis
dum la procezo de la koncilioj okazintaj post la t.
n. “Skismo de Okcidento”, t. e. la Koncilioj de
Konstanco, Bazelo kaj Florenco. La unua el tiuj
koncilioj, okazinta dum la jaroj 1414 al 1418, fik-
sis doktrinon deklarantan ke “ĝenerala koncilio,
reprezentante la aktivan Katolikan Eklezion, pose-
das la tujan povon de Kristo, al kiu ĉiu homa est-
aĵo, kiu ajn estus ties rango, eĉ la papo mem, de-
vas obei”. En la jaro 1431 la Konzilio de Bazelo
konfirmis, eĉ pli draste, tiun saman kriterion. Ja,
por la tiamaj telogoj, la koncilio reprezentadis la
Eklezion kaj, tiusence, eĉ la papo estis submetita
al la aŭtoritato de la ensemblo de la episkopoj par-
toprenantaj en la koncilio. Kaj tamen, ankaŭ ne
tiam restis klara la afero, ĉar kiam la problemo de
la ekzistado de tri samtempaj papoj, rezulte de la
Skismo de Okcidento, estis finsolvita, oni revenis
al la ideo de tio ke la papo havas pli da povo ol la
episkoparo. Kaj tiel do, en la jaro 1439, en la Kon-
cilio de Florenco oni dekretis: “La Sankta Aposto-
la Sidejo de la Pontifiko de Romo posedas la
unuarangan aŭtoritaton sur la Universala Eklezio”.
Ĉu de tiam restis definitive solvita la problemo?
Tute ne. Verdire, de tiam la problemo restis park-
ita kaj blokita en la Eklezio. La tri sekvintaj konci-
lioj: 5-a Laterana (jarojn 1512 al 1517), Trento
(jarojn 1545 al 1563) kaj Unua Vatikana (jarojn
1869-1870) estis kvazaŭ memdefenda reago de la
Eklezio. Memdefendo, kontraŭ kio? Kontraŭ la
propra kristana civilizacio kiun ĝi, la Eklezio, estis
gvidinta dum tuta jarmilo. La kristana socio nask-
iĝinta post la krizo de la Romia Imperio de Okci-
dento atingis ian maturecon (Renesanco) post kiu
la gvida rolo de la Eklezio iom-post-iom malfort-
iĝis kaj defaladis. Protestanta Reformacio, Kler-
ismo, Liberalismo, Laikismo, Modernismo… estis
paŝoj kaj aspektoj de iu procezo en kiu la Rom-
katolika Eklezio jam ne plu estis la mastro kaj ins-
piranto kiun ĝi estis dum la longa Mezepoko. De
tiam, la Eklezio kiu ankoraŭ ne estis solvinta siajn
proprajn internajn kontraŭdirojn devis alfronti ali-
tipajn eksterajn problemojn kies naturon la institu-
cio neniam komprenis kaj kies solvon neniam ĝis
nun ĝi trovis. De tiam la Eklezio gvidata de la pa-
poj de Romo troviĝis ne-adaptita en mondo kiun
ĝi mem estis kreinta. Tiurilate la Dua Vatikana
Koncilio troviĝis en la sama linio de konfrontado
kun la moderna socio, sed kontraŭe al la tri an-
taŭaj koncilioj, kiuj sin tenis agrese kaj kondamne
kontraŭ la evoluinta socio, la koncilio kunvokita
de Johano la 23-a volis sin teni optimisme kaj pre-
ta lerni el tiu nova mondo. Oni emfazis tiam pri la
eklezia volo dialogi kun la mondo kaj moderniĝi
ĝi mem. Kaj por serioze entrepreni tiun procezon
estus necese ke la organizo de la institucio estu
preta agadi laŭ la spirito kaj la teologio de tiu kon-
cilio. Sed la problemo de la eklezia organizo restis
kiel antaŭe, kaj post la finiĝo de la ekumena asem-
bleo la institucio restis gvidata de la samaj fortoj
kiuj estis balastintaj ĝin dum la kvin ataŭaj jar-
centoj kaj regata laŭ la samaj kriterioj de papa kaj
kuria aŭtoritato. Spite al la Dua Vatikana Koncilio
kaj ĉi ties progresista doktrino, la duonjarcento
pasinta de tiam estis en la Eklezio similaj al la
kvin antaŭaj jarcentoj. La Romkatolika Eklezio
daŭre estas socio hierarkie organizita en epoko
kiam la situacio postulas alitipan organizon, kaj tia
neeltenebla situacio fine eksplodas nuntempe.
La tri koncilioj antaŭ la Dua Vatikana estis kvazaŭ memdefenda reago de la Eklezio kontraŭ la
propra kristana civilizacio kiun tiu institucio estis gvidinta dum tuta jarmilo. Protestanta
Reformacio, Klerismo, Liberalismo, Laikismo, Modernismo… estis paŝoj de procezo en kiu la
Romkatolika Eklezio jam ne plu estis la mastro kaj inspiranto kiun ĝi estis dum la longa
Mezepoko. De tiam la Eklezio gvidata de la papoj de Romo troviĝis ne-adaptita en mondo kiun ĝi
mem estis kreinta.
