La specialistoj esplorintaj la fiaskon de la Koncilio

reformi kaj renovigi la Eklezion atribuas egan grav-

econ al la fakto ke la episkopoj partoprenintaj la

Asembleon kaj aprobintaj ĉi ties dokumentojn estis

plenkonvikitaj ke se ili renovigus la teologion de la

Eklezio, tio, kaj pro tio, okazigos la renovigon de la

eklezia institucio. Ja, plejparto el la konciliaj episko-

poj kaj teologoj pensis ke, sendube, tiu institucio

estus pli kohera kun ties origina inspiro, kun la Dia

plano kaj la ideo de Jesuo, se la teorio pri la Eklezio,

t. e. la prieklezia teologio estus ŝanĝita laŭ la Evan-

gelia spirito.

Vere estas ke la pridoktrina debatado dauris plejpar-

ton el la konciliaj sesioj, ĉar la episkopoj plendediĉ-

iĝis al la disputado de teologiaj doktrinoj. Ili pensis

ke la estonteco de la Eklezio dependus de tio. Ta-

men, oni konstatas nun, post la pasado de duonjar-

cento, ke tiutipa diskutado estis senutila, ĉar la ŝan-

ĝo-ebleco tute ne dependis de teorioj pri la naturo

kaj karaktero de la institucio. La esenco de la Ekle-

zio ne estas ĝia teoria aŭ teologia rilato kun la Evan-

gelio, sed ĝia organiza formo. La institucio, ĉiuj ho-

maj institucioj, kvankam ili naskiĝas por la plenum-

ado aŭ atingo de iu celo, ne estas difinataj kaj karak-

terizataj laŭ tiu celo, sed laŭ la organiza funkciado

kiun ili asignas al si men. En la Katolika Eklezio,

sendepende de la ekleziologia teologio kiun ĝi ha-

vus, ties funkciad-maniero daŭre kaj plu restas difi-

nita de la tradicia kaj konservativa Kanonika Juro,

kiu estis ellaborita jam en la 11-a jarcento kaj vali-

das ankoraŭ nuntempe.

Tiu Kanonika Juro, kiel sciate, koncentris la tutan

povon de la institucio en la figuron kaj la personon

de la Papo de Romo. Jen la problemo. Kaj tiu pro-

blemo ne estis alfrontita, eĉ ne konsiderita, de la

Koncilio. Resume, la ekleziologio estas parto de la

teologio kiu devus ne esti esprimata per nuraj ideoj,

eĉ se tre pravaj kaj ortodoksaj. Se krome ĝi ne kon-

kretigas la normojn kaj funkciad-manieron de la ins-

titucia organizo, la ekleziologio restas ne-kompleta

kaj subdanĝere de devojiĝoj direkte al nedeziritaj re-

zultoj. Ĝuste tio eksplikas tion kio okazis post la

koncilio. En la praktiko de la eklezia funkciado la

reg-povo daŭre estas koncentrita en la papo mond-

skale kaj en la episkoparo je loka nivelo.

Sed la problemo de la maniero kiel efektiviĝas la re-

gado de la Eklezio estas pli grava ol tiu de la monar-

kisma povo de la papo kaj la episkopoj ĉar inter la

Pontifiko de Romo kaj la tutmonda episkoparo trov-

iĝas la stranga elemento de la kurio, la dikasterioj,

kiuj estas kvazaŭ la ekleziaj ministroj, t. e. la ensem-

blo de la veraj demarŝantoj de la aferoj de la institu-

cio kaj veraj kontrolantoj de la povo en la Vatikano.

Menciindas ke la Lumen Gentium, unu el la du ĉe-

faj konciliaj dokumentoj kaj kiu estas tiu kiu teolo-

gie teoriumas pri la institucio, mencias eĉ ne unufoje

tiun gravan reg-organismon de la kurio. Nur alia

malpli grava dokumento, la dekreto Christus Domi-

nus, kiu pliklarigas la duarangan rolon de la episko-

paro, iomete mencias la kurian ministraron kaj faras

tion, en la 9-a kaj 10-a paragrafoj, nur por malaprobi

ĝin kaj indiki ke tiu ento devas esti reorganizata.

Tamen, kvankam oni atribuas al la Papo Paŭlo la 6-a

sinceran volon kaj intencon apliki la disponojn de la

Koncilio, dum la longdaŭra pap-regado de tiu Ponti-

fiko la afero tute ne pliboniĝis, sed tute male: ansta-

taŭ malpliiĝi la nombro da dikasterioj, ĝia nombro

plialtiĝis kaj ĝia povo fariĝis pli granda super la tuta

Eklezio, eĉ super la episkoparo kaj la kardinaloj. Eĉ

pli grave: la povo de la kurio kaj la maniero efektiv-

igi ĝin preterpasis eĉ tion kion disponas la reakcia

Kodo de Kanonika Juro kiu, ja, apenaŭ mencias

tiun organismon. Ja, oni povas diri ke la kurio kaj eĉ

ĉio rilate al ĝi estas kontraŭ-konstitucia, kvazaŭ in-

terna konstanta puĉo en la Eklezio. Ĝia nura mem-

pravigo estas roli kiel demarŝanta ento de la totala

kaj absolutisma povo de la papo, sed en la realo tiu

regado efektiviĝas marĝene, dorse, de la papo kaj fo-

je eĉ kontraŭ la scio kaj la volo de la Plejsupera Pon-

tifiko. Resume: tiu kuria burokrataro agadas nome

de la papo sed tute sendepende de ĉi tiu. Atestas pri

tio la prifinancaj skandaloj okazintaj en la Vatikano

dum la pap-regadoj de Johano-Karlo la 2-a kaj Be-

nedikto la 16-a, kaj eble ankaŭ la tiea rezisto esplori

kaj puni la pedofilajn deliktojn de la religiuloj. Sed

ne nur tiuj specialaj kazoj de deliktoj kaj skandaloj

klamas kontraŭ la agado de la kurio, sed eĉ –kaj ĉe-

fe– la normala funkciado de tiu organismo argumen-

tas kontraŭ la ekzistado mem de tiu reg-aparato. Ĉar,

anstataŭ la laŭdogma strukturo: –papo kaj episkop-

ara kolegio– aperas nova, fakta kaj nenormala struk-

turo: papo, kurio kaj episkoparo. Tiele la kurio re-

zultas kiel kontrolanto de la episkopara kolegio kaj

kun aŭtoritato super ĉi tiu. Ja, ĉiuj episkopoj en la

mondo konscias pri tia realaĵo, ĉar, fakte, estas la

kurio tiu kiu decidas la nomumon de la episkopoj,

tiu kiu kontrolas ilin kaj atentigas ilin kiam ĝi tion

konsideras oportune laŭ ĝia kriterio, kaj eĉ eksigas

kaj translokigas ilin se necese. Kaj, laŭteorie, la ku-

rio povas fari ĉi-ĉion laŭleĝe ĉar la sola kanono rila-

te al tiu organismo en la Kodo de Eklezia Juro, t. e.

la kanono 360, diras ke la kurio “efiktivigas sian

funkcion nome de la Pontifiko de Romo kaj kun ĉi

ties aŭtoritato”. Evidentas ke la funkciuloj de tiu reg-

organismo povas facile fali, kaj fakte falas ofte, en la

tenton preni decidojn kaj disponojn sur la tuta ekle-

zia membraro (eĉ la episkoparo) tiamaniere ke la

destinitoj de tiuj disponoj ricevu ilin kvazaŭ temus

pri pontifikaj ordonoj, t. e. disponoj kies ŝanĝo ne

eblas kaj eĉ estas ne-apelacieblaj.

Oni devas insisti pri tio ke tiu nenormala ento de la

kurio, eĉ se ĝi agadas, laŭteorie, nome de la papo,

fakte ĝi estas aŭtonoma povo kiu povas funkcii kaj

fakte funkcias kontraŭ la planoj kaj la volo de la

pontifiko mem. Dum la procezo de verkado de ĉi tiu

eseo, laŭlonge de la jaro 2013, okazis la demisio de

la papo Benedikto la 16-a kaj estis elektita nova pa-

po. Pri ĉi tiuj eventoj ni temos en la lasta ĉapitro, sed

nun decas ke ni atentigu pri la fakto ke inter la eblaj

kialoj de la demisio de la papo, ne malmultaj spe-

cialistoj pri vatikanaj aferoj menciis ke la pontifiko,

kun sia tuta absolutisma povo, ne povis batali kon-

traŭ la ĉio-pova kurio kaj rezignis sian taskon por ke

pli vigla homo alfrontu tiun problemon. Iuj el tiuj

spertuloj pri ekleziaj aferoj eĉ sugestis ke la vivo

mem de la papo estis subdanĝere en tiu batalo kon-

traŭ la aparato de la reala povo en la Vatikano. Ne

eblas certe scii kiom da vero estas en tiutipaj speku-

lacioj, sed ni devas ne forgesi ke, kun kurio aŭ sen

kurio, la pov-ekzercado en la Eklezio estas absolut-

isma. Ĉu tiu povo kuŝus en la manoj de la papo aŭ

ĉu la kurio kontrolas ĝin nome de la pontifiko, la tu-

ta membraro de la Eklezio havas nenian rajton kon-

traŭ tiu povo. Kaj ĉi tiu realaĵo, kaj ne la Evangelio

de Jesuo Kristo estas la vera esenco de la eklezia

institucio kaj, ŝajne, fakta kialo de ĝia ekzistado.

Eble interesas pripensi ĉu por plenumi la aferon de

Kristo, proklami lian evangelian mesaĝon kaj labori

por la konstruado de la Dia Regno en la mondo estas

necesaj organizaĵoj kiaj la nun konataj eklezioj kun

ĉi ties hierarkioj. Sed tiu studo, eĉ se tre interesa, ne

estas la celo de ĉi tiu raporto. Ni ekstartu el la su-

pozo ke la sekvantoj de Jesuo, ja, volas agadi por la

menciitaj celoj, organizitaj en sociaj strukturoj de iu

ajn tipo, se ili, ni, ne trovas alian manieron aranĝi la

aferon. Tiu deziro povus pravigi la ekzistadon de la

eklezioj, la Rom-Katolika kaj aliaj. Sed, tion supoz-

ite, ĉu nepre devas esti, tia kia ĝi estas, la organiza

strukturo de la katolikoj? Daŭre ekzamenante la Ko-

don de Kanonika Juro ni trovas ke la 331-a kanono

diras ke la povo de la papo en la Eklezio estas “plej-

supera, plena, tuja kaj universala”, krome, “li povas

ekzerci ĝin ĉiam laŭvole”. Kaj la kanono 333-a al-

donas en ties Tria paragrafo, ke “ne eblas apelacii

kontraŭ iu sentenco aŭ iu dekreto de la Pontifiko de

Romo”. Krome la kanono 1404-a deklaras ke “la pa-

pa sidejo povas esti juĝita de neniu”. Do, evidentas

ke la rajtoj de la eklezianoj valoras nenion antaŭ tia-

speca aŭtoritato: iu ajn sentenco aŭ dekreto de la pa-

po, aŭ de la kurio lianome, nuligas ĉiun ajn rajton.

Nu, ĉu tiutipa aŭtoritato ne estas tio, kio tradicie es-

tas konata kiel “absolutisma monarĥio”?

Sed ĉi tio, kio estas tre klara en la tereno de la juro,

ne estas tia en la teologia tereno. Jen la kerno de la

kontraŭdiro delonge nesolvita en la Eklezio: ne estas

kongruo inter la eklezia juro kaj la eklezia teologio.

Kaj tio fariĝis pli grava kiam la Koncilio renovigis la

teologion pri la Eklezio kaj ne renovigis la eklezian

organiz-manieron. En kio rilatas al la funkciado de

la institucio, la Koncilio lasis ĉion same kiel ĝi estis

antaŭe. Konkrete, la Koncilio lasis netuŝitaj du afe-

rojn: la povon de la papo kaj la ekzistadon de la ku-

rio tia kia ĝi estis antaŭe.

El ĉio-ĉi rezultas ke la Katolika Eklezio estas socia

ento en kiu la ideoj iras tra iu vojo kaj la realo tra

alia vojo. En la tereno de la ideoj oni senĉese men-

cias altajn idealojn: sindonemo, servemo, solidareco,

amo… Sed en la realo altrudiĝas la volo de homoj

kiuj agadas laŭ iliaj interesoj kaj ambicioj. La teolo-

gio ellaborita de la Koncilio metis la Dian Popolon

super la hierarĥio kaj ĉi ties povo, sed la organiza

sistemo de la Eklezio restis, fakte, samkiel antaŭ la

Koncilio. En la teologiaj ideoj plejrangas la Dia Po-

polo, sed en la reala vivo daŭre plejrangas la hierar-

ĥia povo kontrolita kaj demarŝata de la vatikana ku-

rio. Evidentas ke la Koncilio, fakte, havas nenian

realan influon sur la Eklezio kaj ĉi ties funkciado.

En la ekleziaj skribaĵoj kaj priteologiaj libroj oni

multe citadas la konciliajn dokumentojn. Ĉi-jare,

memorante la 50-jaran jubileon de la 2-a Vatikana

Koncilio oni organizas, en la parokejoj kaj aliaj

ekleziaj medioj, multajn aktojn, prelegojn… pri

tiu evento kaj citante la konciliajn dokumentojn

Lumen Gentium, Gaudium et Spes… Sed en la

realo de la funkciado de la eklezia institucio ĉio-ĉi

utilas nenion, ĉar la Eklezio en ĝia interna struktu-

ro ŝanĝiĝis neniom. Restis iuj eksteraj ŝanĝoj rela-

tive gravaj (en la liturgio k. a.): la meso jam ne plu

estas celebrata en la latina lingvo, la sacerdoto jam

ne plu celebradas ĝin dorse al la popolo, plejparto

el la klerikaro survestas laikajn kostumojn… Sed,

verdire, ĉio-ĉi influas malmulte sur la funkciado

de la Eklezio, sur la teologia penso de la institucio,

sur la maniero preni disponojn vere decidajn por

organizi la eklezian agadon en la socio kaj la nun-

tempa kulturo.

Kaj tamen, multaj kristanoj perceptas ke la kulturo

kaj la socio rapide ŝanĝiĝas dum la Eklezio stagn-

iĝas. Eĉ se la publikaj aperoj de la papoj vekas

amasan atenton kaj ĉeeston, la realo estas ke

multaj personoj silente forlasas la Eklezion. La 2-a

Vatikana Koncilio, la ĉefa evento de la Eklezio en

la 20-a jarcento estas ne-konata kaj ne-komprenata

de multaj personoj. La Eklezio troviĝas en la plej

profunda krizo de ĝia historio. Ĉiu juĝu pri la gra-

veco de tiu fakto, sed la afero gravas malmulte por

tiuj kiuj komencas kompreni kaj percepti la dife-

rencon inter Kristanismo kaj Eklezio, inter la vera

influo de la Spirito de Kristo en la mondo kaj la

institucio kiu pretendas esti esprimo de tiu influo.

Johano la 23a

Angelo Giuseppe Roncalli, papo in-

ter 1958 kaj 1963.

Deveninta el humila familio. Li nas-

kiĝis en 1881 kaj estis ordenita pas-

tro en la jaro 1904. Li rolis kiel dele-

gito de la papo en Bulgario (ekde la

jaro 1931) kaj en Turkio kaj Grekujo

dum la Dua Mondmilito. Fine ankaŭ

en Francio de 1944 al 1953. Tiujare

li estis nomumita kardinalo kaj poste

Patriarko de Venecio.

Lia aĝo eble favoris lian elekton

kiam la kardinaloj, malakorde pri la

elektoto voĉdonis kolegon pri kiu

oni opiniis ke ne vivus dumlonge kaj

restos kiel transira papo kiu decidos

nenion gravan. Tamen li surprizis

ĉiujn kunvokante koncilion por la

aktualigo aŭ modernigo de la Ekle-

zio. Lia reformemo igis lin subpole-

mika en la Eklezio; kelkaj laŭdegas

lin kaj aliaj abomenas pri li.

Li famiĝis pro lia rompo kun la cere-

moniemo de lia antaŭulo; ĉiam li

montriĝis afabla kaj familiara kun

ĉiuj personoj.

Li mortis, en 1963, antaŭ la finiĝo de

la Koncilio.

Paŭlo la 6a

Giovanni Battista Enrico Antonio

Maria Montini, papo ekde 1963 al

1978. Li naskiĝis en 1897 en familio

de kampara nobelaro de Lombardio.

Sacerdoto ekde 1920, doktoriĝis tiu-

jare pri Kanonika Juro.

Lia sola sperto kiel peranto de la pa-

po eksterlande estis lia nuncieco en

Polujo en 1923. Li laboris dum iom

da tempo en la vatikana Ŝtata Sekre-

tarieco. En 1931 li rolis kiel profe-

soro pri historio en la Pontifika Aka-

demio por diplomatoj. En 1954 li es-

tis nomumita ĉefepiskopo de Milano.

En 1958 li estis unu el la unuaj kar-

dinaloj nomumitaj de Johano la 23a.

Post la morto de tiu papo Montini es-

tis elektita papa kaj alprenis la no-

mon Paŭlo la 6a.

Li decidis daŭrigi la Koncilion kun-

vokitan de lia antaŭulo, kaj aplikante

la disponojn de tiu Asembleo li sti-

mulis la ekumenajn rilatojn kun la

eklezioj ortodoksaj, anglikana kaj lu-

terana. Tamen dum lia longa pap-

regado komencis esti bremsata la

aplikado de la disponoj kaj reformoj

de la Koncilio.

Johano Paŭlo la 1a

Albino Luciani. Lia pap-regado daŭ-

ris nur 33 tagojn, ekde la 26a de aŭ-

gusto al la 28a de septembro de 1978.

Li estis, ĝis la nuntempo, la lasta pa-

po el Italio.

Li devenis el humila familio. Pastro

ekde 1935, de 1937 ĝis al 1947 li ro-

lis kiel vicrektoro de la Gregoria Se-

minario de Belluno. Tie li gvidis ins-

truadon, interalie, pri dogma kaj mo-

rala teologio, Kanonika Juro kaj reli-

gia arto.

En 1958 li estis nomumita episkopo

de Vittorio Veneto. En la jaro 1962 li

partoprenis en kvar sesioj de la 2a

Vatikana Koncilio. En 1969 Paŭlo la

6a nomumis lin Patriako de Venecio,

kaj kvar jarojn poste oni ordinis lin

kardinalo.

Elektita papo post la morto de Monti-

ni lia pontifika etapo estis la maplej

longa el la 20a jarcento kaj unu el la

plej mallongdaŭraj el la historio de la

Eklezio. En tiel kurta tempo li donis

signojn voli ŝanĝi la rigoran proto-

kolon ligitan al la figuro kaj la per-

sono de la papo, sed ĉio fuŝiĝis pro

lia frua forpaso.