60
La Socialista Partio atingis en la balotado de decembro
1982 dek milionojn da voĉdonoj. Dua partio laŭ tiu
balot-procezo estis Popola Alianco, estrita de Manuel
Fraga. Ĉi tiu pensis kaj publike deklaris ke lia opozicia
batalado igos ke baldaŭ la Socpartio devos rezigni la
povon kaj kunvoki novan balotadon. Sed pri tio li tre
eraris. Lia dekstrara partio, ja, estos de tiam la alterna-
tivo de la socialistoj en la du-partiisma sistemo kiu,
fakte, komenciĝis tiam, sed por alveni al la povo, lia
partio, jam subgvide de alia lidero, devos atendi anko-
raŭ ne malpli ol 14 jarojn.
Kie, jes ja, okazigis vera ŝoko kaj krizo la balotaj re-
zulto de 1982 estis en la Komunista Partio. La ega fi-
asko de tiu organizaĵo en la tiama balotado pliakrigis la
malkontenton kaj interfrontiĝon en la K.P. Santiago
Carrillo sin vidis devigita demisii kiel Ĝenerala Sekre-
tario sed li manovris por konservi la povon en la partio.
Tiucele li promociis kiel sekvanton lian homon kiu tre
estis apoginta lin ĝis tiam en ĉiuj konfliktoj de la par-
tio. La nova Ĝenerala Sekretario estis la juna asturiano
Gerardo Iglesias. Pere de ĉi tiu, Carrillo volis daŭre
kontroli la aferojn de la Kompartio. Tamen Gerardo ne
alĝustiĝis al tia du-kapeco kiun Carrillo pretendis.
Dum la sekvintaj du jaroj pli kaj pli evidentiĝis la mal-
akordo inter ambaŭ komunistaj lideroj, ĝis la definitiva
rompiĝo en 1985. Tiam Carrillo forlasis la Kompartion
kune kun liaj sekvantoj, kio plidamaĝis la organizaĵon
kiu jam estis suferinta antaŭen aliajn du skismojn.
Dum kvar parlamentaj periodoj, ekde 1982 al 1996
Hispanio estis regita de la Socialista Partio pere de reg-
istaroj ĉiam prezidataj de Felipe González, Ĝenerala
Sekretario de tiu partio. Ĉar tiu etapo estis karakterizita
de tiu realaĵo, ĝi estis konata sub la nomo “Felipismo”.
Dum tiuj jaroj Hispanio spertis alian gravan ŝanĝon ĉe-
fe en la tereno de la internaciaj rilatoj: eniro en la Eŭ-
ropan Ekonomian Komunumon, integriĝo en la
NATO-n... Tiu epoko karakteriziĝis ankaŭ pro eko-
nomia pliboniĝo, la altiĝo de la vivnivelo de la loĝant-
aro, iomgrada enkonduko en la komfort-socion kaj
konsum-socion, politika stabileco, leĝigo de socialaj
plibonigoj… kaj koruptado.
La unua jardeko de la socialista regado estis nomata de
la oficiala propagando «jardeko de la ŝanĝo». Sed
krom la evidentaj ŝanĝoj kaj progresado estis ankaŭ
aferoj pri kiuj apenaŭ oni progresis: en la reformo de la
centra Administracio de la ŝtato kaj la efiko de la pu-
blikaj servoj, la ĉiama problemo de la senlaboreco kaj
la diferencoj inter la regionoj. Kiam finiĝis, en 1996, la
felipista epoko, oni povis aserti ke Hispanio trairis dum
tiuj jaroj longan vojon de «modernigado». Tiu procezo
implikis ampleksan leĝigadon por adapti al la konstitu-
cio multajn aferojn de la landa realaĵo. Sendube oni
multe progresis sed eble malpli ol necese kaj eble, sed
la lastaj jaroj de la socialista regado, ekde 1989, la ko-
ruptado estis speciale grava.
En 1982, la Socpartio atingis la povon dank’ al la slo-
gano “POR EL CAMBIO” (Ŝanĝo-cele). Sed, dek-kvar
jaroj de «socialista regado», aŭ de iu socialista partio
tute ne signifas dek-kvar jaroj de socialismo. Verdire,
la socialistoj celis konkeri la politikan spacon de la
centrismo, do ilia agado tute ne estis socialista. Tiu
regantaro neniel transformis la socian ordon nek la he-
reditajn sociekonomiajn strukturojn. Sed oni praktikis
ian socian, kulturan kaj edukan reformismon kiuj kon-
kretiĝis en terenoj kiel la eduk-sistemo, laboraĵoj de
substrukturoj… kaj alproksimigis nian landon al la eŭ-
ropa modelo kaj kiun oni povas esprimi per la termino
“modernigado”.
La felipista etapo povas esti dividita laŭ tri periodoj de
regado klare diferencigitaj. La unuaj du koncernas al la
unua jardeko de tiu regado, kaj la lasta, al ties kvar fi-
naj jaroj. Unue disvolviĝis periodo de forta reformista
impulso (1982-1986); sekvita de periodo de pli konser-
vativa soci-liberala orientiĝo (1987-1992), kaj fine ve-
nis etapo de dekadenco, stagniĝo kaj koruptado (1993-
1996), kiu kulminis per la eliro de la socialistoj el la
landa regado post la balotado de 1996.
La ministroj de F. González povas esti klasifikitaj en
tri grupoj. Unue, la ĉefaj ekonomiaj ministrejoj estis
ĉiam okupitaj de specialistoj ligitaj de antaŭe al la Ad-
ministracio. Tiurilate estis kontinueco kun la regado de
la centrisma partio de Suárez kaj Calvo-Sotelo. Dua
61
grupo de ministroj estis personoj ligitaj al la organiza
strukturo de la Socpartio aŭ de la socialista sindikato
UGT. Ĉi tiuj ministroj havis la taskon demarŝi la so-
cialan helpon de la ŝtato. Fine, estis la ministrejoj asig-
nitaj al la plej kompetentaj personoj laŭ la naturo de la
demarŝendaj taskoj. Tia estis la kazo de la ministrejoj
pri Justico, Kulturo… Krome, dum preskaŭ la tuta reg-
ado de Felipe González rolis kiel Vicprezidento lia
amiko Alfonso Guerra, polemika kaj polemikema ho-
mo kun radikala kaj akrmaniera parol-stilo.
Dum la felipista periodo pludaŭre estis problemo en la
lando la terorismo de la eŭska organizaĵo ETA. Por al-
fronti ĝin la regantaro sekrete organizis eksterleĝan
kontraŭterorisman (fakte ankaŭ ĝi terorisman) organiz-
aĵon kiun poste oni konis per la nomo GAL kiam ĝi
estis malkovrita kaj publike konata. Eĉ kontraŭ la volo
de la Regantara Povo, la Jura Povo devis procesi la
arestitajn kulpantojn de la teroristaj atencoj de la GAL.
La ĉefa kulpulo de tiu ŝtata terorismo, Rafael Vera,
persistis en sia strategio ne denoci la kunkulpecon de la
politikaj regantoj kvankam li devis suferi enkarcer-
iĝon. Ĉi tiu estis unu el la multaj skandaloj kaj korupt-
ad-kazoj de la felipista epoko.
Ekde la 1a de januaro de 1986 Hispanio apartenis al la
Ekonomia Eŭropa Komunumo kaj la enkonduko en tiu
granda merkato okazigis la eniron de multe da mono el
la aliaj membroj de la komunumo en formo de subven-
cioj kaj ankaŭ, kaj ĉefe, ĉar multaj fremdaj investantoj
akiris akciojn de hispanaj entreprenoj. Tio generis si-
tuacion –ŝajna aŭ reala– de ekonomia disvolviĝo, kiu,
tamen, daŭris dum malmultaj jaroj kaj estis kaŭzo de
multaj priekonomiaj skandaloj kaj eksterleĝaj negocoj.
Ne bonvole, la regantaro de la Socpartio devis organizi
popolan referendumon pri la aparteno de Hispanio al la
milititista kontrakto NATO. Kiel antaŭe raportite, la
hispana enkondukiĝo en tiu bloko estis dispono de la
antaŭa Ĉefministro Leopoldo Calvo-Sotelo. La landa
Maldekstraro plendis pro tio ke tiu ago estis farita sen
la konsento de la popolo. La Socialista Partio, tiam en
la opozicio estis sin aldoninta al tiu plendo kaj tio estis
farita tiamaniere ke ŝajnis indiki ke la partio gvidata de
Felipe González malaprobis tiun decidon kaj volis mal-
fari ĝin. Sed post la alveno de tiu Socpartio al la regado
de la lando, dum pli ol tri jaroj ties gvidantaro montris
neniun intereson pri tiu afero; mankis eĉ mencioj pri la
temo. Dume pliiĝis en la lando la protestoj pri tiu afero
ĉefe far la Komunista Partio tiam gvidata de Gerardo
Iglesias. Fine Felipe González ne plu povis prokrasti la
aferon kaj fiksis la daton de la 12a de marto de 1986
por la okazado de Referendumo per kiu la hispana po-
polo devus decidi pri la aparteno al la NATO. Sed,
kontraŭesperite, en la propagand-kampamjo antaŭ la
referenduma balotado la regantaro de F. González pos-
tulis la apogon al la hispana plurestado en tiu militista
kontrakto. Kompreneble, al la desktraro tre plaĉis tiu
disvolviĝo de la afero kvankam la ĉefa dekstrara par-
tio, gvidata de Fraga, por ne apogi eksplicite la Soc-
partion, petis sindetenon de la voĉdonantoj sciante ke
la membroj kaj apogantoj de tiu partio scios ke ili de-
vos voĉdoni jese kune kun la membroj kaj sekvantoj de
la Soc.Partio. El la fortoj kun parlamenta reprezento
nur la Komunista Partio petis nean voĉdonon pri la
aparteno de Hispanio al la imperiista arme-bloko. Sed
aldoniĝis al la nefavora voĉdonado aliaj grupoj de mal-
dekstraro kaj aliaj fortoj pro diversaj kialoj.
En la popola konsulto voĉdonis favore al la plurestado
en la NATO 52,49 procento el la voĉdonintaro, kaj ri-
fuzis tiun apartenon 39,8 procento. La vera Maldekstr-
aro perdis tiun referendumon, sed la fakto ke politika
teniĝo de la Komunista Partio ricevis voĉdonan apogon
pli grandan ol ties de la antaŭaj politikaj balotadoj igis
la gvidantaron de la K.P. pensi ke eble en estontaj ba-
lotoj por la Parlamento tiu partio povus atingi bonan
rezulton se ĝi unuigas ĉirkaŭ si ĉiujn kiuj rifuzis la
apartenon de Hispanio al la NATO. Do, rezulte de tiu
konvinko la kompartia estraro prenis iun decidon kies
sekvoj ankoraŭ nuntempe (en 2012) estas malsame
interpretataj tiel ene kiel for de tiu partio. Gerardo
Iglesias elpensis la kreadon de koalicio, nomata Unu-
iĝinta Maldekstro, celanta arigi ĉirkaŭ la Komunista
Partio aliajn fortojn sin oponintajn al la politiko de
Felipe González. Tiu koalicio konkuris jam en la balo-
tado de la 22a de junio 1986. Ĝia rezulto estis multe pli
bona ol tiu de la jaro 1982 sed ne pravigis la esperon
de la iniciatintoj de tiu politika elpaŝo. La partietoj de
Adolfo Suárez kaj Santiago Carrillo, kiuj deziris reveni
al la politika vivo, atingis sensignifan voĉdon-kvanton,
kio konvinkis ilin definitive retiriĝi el la politiko.
Sed apartan atenton meritas la efiko de ĉi tiu balotado
sur Popola Alianco, la dekstrara partio de Manuel Fra-
ga. Kvankam ĝi daŭre estis la dua partio en la lando
(25,97 procento el la voĉdonoj kontraŭ 44,06 procento
de la Socialista Partio), tiu rezulto konstituis veran
politikan malsukceson por la lidero, Fraga, kiu decidis
retiriĝi, ankaŭ li, el la politika vivo, almenaŭ je tut-
landa nivelo. En la sekva kongreso de tiu partio estis
konkurado por la lidereco inter Herrero de Miñón kaj
Antonio Hernández Mancha. Venkis en la konkurado
ĉi lasta, pli juna ol la alia.
La Socialista Partio konservis sian absolutan parlamen-
tan plimulton kaj ĝia politiko estis vera perfido kontraŭ
la socialistaj principoj. Eĉ gravaj personoj de tiu partio,
kiel Nicolás Redondo, Ĝenerala Sekretario de la social-
ista sindikato UGT, forlasis la Parlamenton malakorde
kun la politiko de Felipe González kaj partoprenis en
kunvokado de ĝenerala striko kunsente kun la komun-
ista sindikato estrita de Marcelino Camacho. La erodo
de la prestiĝo de la Socpartio evidentiĝis en la sekvinta
balot-procezo, tiu de oktobro de 1989, kiam ĝi perdis
4,4 procenton el la voĉdonoj kaj 9 deputitoj. La ĉefa
Dekstrara Partio daŭre restis kiel dua en la Parlamento
sed ankoraŭ tre malproksime el la Socpartio. Tiam ĝi
jam ne estis estrita de Hernández Mancha. Ĉi tiu estis
fiaskinta en cenzur-debato kontra la registaro kaj per-
dis apogon ene de la partio. Fraga revenis sed por
apogi novan lideron, José María Aznar, kaj ŝanĝis la
nomon de la organizaĵo, kiu de tiam nomiĝas Popola
Partio anstataŭ Popola Alianco. Ankaŭ estis ŝanĝo en
la lidereco de Unuiĝinta Maldekstro. En kongreso de la
Komunista partio en 1988 Gerardo Iglesias estis
62
anstataŭita de Julio Anguita kaj tiu ŝanĝo en la estreco
de la K.P. en tiu epoko signifis ankaŭ lidereco-ŝanĝo
en la koalicio Unuigita Maldekstro. Anguita estis pres-
tiĝa komunista figuro kiu dum kelkaj jaroj estis rolinta
kiel urbestro de Kordovo. En 1989 la balotaj rezultoj
de la koalicio estis sufiĉe bonaj, ĝi preskaŭ reakiris la
parlamentan forton de la kompartio en la du unuaj
balotadoj de la demokratia etapo: 9,7 procentoj el la
voĉdonoj kaj 17 deputitoj.
Ĝis la sekva ĝenerala balotado, tiu de junio de 1993
daŭre kaj plu malpliiĝis la prestiĝo kaj la popola apogo
de la reganta Socialista Partio tiel ke en tiu balotado ĝi
jam ne plu atingis parlamentan plimulton (ĝi perdis 16
parlamentanojn) kaj por daŭre regadi ĝi devis negoci
kaj koalicii kun alia(j) politika(j) forto(j). Unuiĝinta
Maldekstro –kiu iomete plifortiĝis en tiu baloto– estis
preta provizi la koncernan politikan apogon sed nur
kondiĉe ke la farota politiko de Felipe González fariĝu
pli maldekstrema, vere socialista. Ĉar la Socpartia lide-
ro volis daŭre regadi centrisme aŭ eĉ dekstreme kiel
ĝis tiam, li preferis koalicii kaj interakordi kun poli-
tika(j) forto(j) kiu(j) ne postulus tian politikan ŝanĝon,
kaj sukcesis trovi tiun apogon en la naciismaj partioj
de la separatismaj regionoj Katalunio kaj Eŭskio. Sed
por atingi tiun apogon li ja devis pagi per politikaj
ŝanĝoj sed ne en la sociekonomia tereno sed en tiu de
la postuloj kiujn oni faris al li pri pliigo de la suveren-
eco aŭ memregado de tiuj aŭtonomaj regionoj. Tiutipa
politiko plu pliakriĝis la elreviĝon de multaj voĉdon-
intoj de la Socialista Partio.
Krome dum tiuj lastaj jaroj de la Socpartia regado far-
iĝis pli oftaj la priekonomiaj skandaloj kaj koruptiĝ-
aferoj. Preskaŭ ĉiutage aperadis presaraj informoj pri
novaj eksterleĝaj operacioj pri kiuj foje kunkulpis
membroj de la reganta partio kaj eĉ iu ministro. Inter
tiuj kazoj estis aferoj en kiuj estis implikita iu frato de
la Vicprezidento Alfonso Guerra. Ĉi tiu eraris intenc-
ante nei kaj kaŝi la aferojn kaj tio malbonigis lian situ-
acion en la partio kaj en la ĝis tiam bonaj rilatoj kun la
Prezidento. Fine Guerra devis demisii kiel Vicprezi-
dento, sed lia sekvinto en tiu posteno, Narcís Serra,
baldaŭ devis demisii, ankaŭ li, kune kun la ministro pri
Defendo, kiam oni malkovris ke ili estis organizintaj
operacion de spionado (pertelefona interveno) al kelkaj
hispanaj altranguloj, inter ili la reĝo mem.
Fine, en la ĝenerala balotado de marto 1996 la Popola
Partio subgvide de José María Aznar atingis parlamen-
tan plimuton, 156 deputitoj, kontraŭ 141 de la Social-
ista Partio. Ĉi tiu ne estus povinta regi eĉ se ĝi kalkulus
kun la apogo de Unuiĝinta Maldekstro, kiu atingis 21
parlamentanojn (la plej alta el ĝia ĝisnuna historio), ĉar
ĉi-foje la kataluna naciisma partio, kaj ankaŭ iu koali-
cio de Kanaria Insularo, post dumonata negocado kun
José María Aznar, apogis ĉi-ties parlamentan aprobon
kiel Registar-Prezidenton, kompreneble ŝanĝe de poli-
tikaj avantaĝoj.
Alfonso Guerra
Gerardo Iglesias Antonio H. Mancha José María Aznar
Nicolás Redondo
Marcelino Camacho Julio Anguita Narc
í
s Serra
