53
La fakta memmortigo de la frankisma Korteso ebenigis
la vojon –de leĝa vidpunkto– por la elektado de nova
Parlamento cele studi kaj aprobi novan Konstitucion.
Se al tio oni aldonas ke la polico sukcesis liberigi la
laste sekvestritajn altrangajn personojn, ĉio ĉi konsti-
tuis konsiderindan politikan sukceson por la registaro
de Adolfo Suárez kiam aliaj problemoj de la hispana
socio restadis ankoraŭ sensolvaj. Fakte, la surpriziga
kaj neatendita maniero kiel oni efektivigis la politikan
transiron en Hispanio utilis poste kiel modelo por pace
alfronti la politikajn ŝanĝojn en aliaj lokoj.
Sed la problemoj de la hispana regantaro por la transiro
al demokratio ne finiĝis per la parlamenta aprobo de la
projekto de Politika Reformo. De tiam
oni povis leĝigi la politikajn partiojn,
nun jam malkaŝe nomataj “partioj” sen
la eŭfemismo “asocioj”. Kaj tiam la
leĝigo de la partioj ne estis subkondiĉe
de fideleco al la frankismaj Bazaj Prin-
cipoj de la Movado ĉar ĉio ĉi estis for-
pelita al la rubujo de la Historio far la
fama parlamenta sesio en kiu oni apro-
bis la projekton de Politika Reformo.
Tio signifis ke povis esti leĝigita ankaŭ
la Socialista Partio kaj ĉi ties sindikato
UGT. Sed la problemo estis la Kom-
unista Partio kaj ĉi ties sindikato “La-
boristaj Komisionoj”.
Rilate al la sindikatoj menciindas ke la
situacio en Hispanio tre estis ŝanĝinte
ekde la civil-milito. Tiam la du ĉefaj
sindikatoj estis la UGT (socialista) kaj la CNT (anarki-
ista). La komunistoj estis kune kun la socialistoj en la
UGT. Sed en 1976 la anarkiismo tre estis malgrand-
iĝinta kaj preskaŭ tute malaperinta en Hispanio. Alie,
dum la 50-aj jaroj naskiĝis nova sindikato, “Laboristaj
Komisionoj” de forta komunista influo. Tiu sindikato
gvidis plejparton el la okazintaj strikoj dum la frank-
isma diktaturo. Kompreneble, dum la diktaturo ĉiuj
sindikatoj, same kiel la komunista kaj socialista partioj
estis eksterleĝaj.
Kadre de la normala leĝigo de ĉiuj partioj, sindikatoj
kaj alitipaj asocioj ĝis tiam malpersataj, la registaro de
Adolfo Suárez ankoraŭ ne kuraĝis leĝigi la komun-
istajn organizaĵojn timante la reagon de la armeo. La
Komunista Partio volis trudi sian agnoskon kaj tiucele
transdonis al ĉiuj siaj membroj insignon por ĉi ties pu-
blika surportado kaj organizis publikajn aktojn. Laŭ la
valida leĝo tiuj faroj devus provoki la areston kaj en-
prizonigon de la farantoj. Sed ĉar ĉi tiuj estis tiel mul-
tenombraj la plenumado de la leĝo fariĝis neebla. Kro-
me la registaro de Suárez ne emis efektivigi la plenum-
adon de tiel amasa persekutado ĉar tiamaniere rezultus
nekredebla ĝia deziro pri demokratio. En la realo oka-
zadis strangaj faroj: en lokoj, kiel nia urbo, Gijón, kie
la komunistoj estis multenombraj, ĉi tiuj organizis pu-
blikajn aktojn por, ekzemple, transdoni
al la partianoj la komunistajn membro-
kartojn, kaj anoncis tiun ceremonion
per la presaro. Dume, la sama presaro
kiu anoncis tiun eventon informadis ke
en tiu aŭ tiu urbeto de tiu aŭ tiu hisp-
ana provinco estis arestitaj dek-unu aŭ
dek-ok komunistoj kunvenintaj por la
transdonado de la partiaj membro-
kartoj. La kontraŭdiroj de la aŭtoritato
pri tiu temo povas esti atribuitaj al la
persona teniĝo de la koncernaj pro-
vincestroj, sed la ĉefa kialo estis la
grandnombro de la gekomunistoj en iuj
lokoj kaj ties malabundo en aliaj lokoj.
Tie, kie abundis la komunistaj aktiv-
uloj estis tute ne eble apliki la leĝon
kontraŭ ili, kaj male, tie kie ili estis
malfortaj, ili devis suferi la tutan pezon de la leĝo. Ĉi
tio pravigas la diraĵon ke la homaj leĝoj estas same
kiel la aranea reto: la malgrandaj kuloj restas kapt-
itaj en ĝi sed la fortaj kuloj trarompas ĝin.
En tiu kunteksto, fine de la jaro 1976, la tiama Ĝene-
rala Sekretario de la Komunista Partio, Santiago Carri-
llo, kiu estis ekzilita ekde la fino de la civil-milito, en-
iris eksterleĝe en Hispanion kaj post kelkaj semajnoj li
estis arestita de la polico. Eble li mem provokis la ares-
ton por meti la registaron en situacion pri kiu ĝi devus
preni iun decidon pri la kompartio. Malmultajn horojn
post la arestado de Carrillo kelkmilo da junaj komun-
Adolfo Suárez
54
istoj perturbis la ordon en Madrido per brua manifes-
tacio kun perforta rezisto antaŭ la polico. Dum la sek-
vaj tagoj la registaro ricevis amason da plendoj kaj pe-
toj pri la liberigo de Carrillo. Plejparto el la kompartia
membraro sin dediĉis kolekti subskribojn de skribaĵoj
postulante la liberigon de ilia Ĝenerala Sekretario, kaj
la regionaj kaj lokaj komitatoj de la K.P. en la tuta
lando publikigis en la presaro subskribitajn plendojn en
la sama senco. Per tiuj agoj la komunistoj deklaris sian
intencon ne plu resti silentaj en lando kie ili estis per-
sekutitaj dum kvardek jaroj.
Santiago Carrillo estis liberigita post malmultaj tagoj
kaj de tiam li dediĉiĝis prezidi publikajn amasajn mi-
tingojn postulante la leĝigon de la K.P. La registaro
daŭre faris nenion tiurilate; ŝajnis ke ili ne sciis kiel
procedi pri tiu ĉi afero. Ĝenerale la komunistaj mitin-
goj kaj koncentriĝoj estis dissolvitaj de la polico sed
sen perforto nek arestitoj. Tiam komencis okazi en la
lando iu stranga fenomeno: multaj personoj, inter ili
ankaŭ altrangaj uloj kiuj estis okupintaj postenojn kaj
oficojn en la ampleksa burokrataro de la frankisma
ŝtat-aparato, komencis publike postuli la leĝigon de la
Komunista Partio. Kompreneble, aliaj personoj de la
samaj sociaj kaj politikaj tavoloj rifuzadis tiun leĝigon.
La rezulto estis ke la teniĝo rilate al tiu afero fariĝis la
mezurilo por taksi la demokratiecon de la homoj. Ne-
vole, la kompartio fariĝis la ne-rekta sed fakta proviz-
anto de atestiloj pri demokratieco. Tiuj eksfrankistoj
kiuj volis aperi kiel demokratoj antaŭ la socio kaj antaŭ
la nova politika situacio, rapidis laŭte postuli la leĝan
agnoskon de la Komunista Partio, dum iliaj ekskunuloj
de la faŝista bunkro taksadis ilin kiel perfiduloj.
Tiuj reakciuloj de la ekstrema dekstraro konsternite
perceptis ke estis eskapante el iliaj manoj la situacio
kiun ili kontroladis dum kvardek jaroj. Iu ekstremista
grupo de tiu sektoro de la bunkro plenumis tiam per-
fortan atencon kontraŭ komunistoj, konkrete kontraŭ iu
sindikata oficejo de la madrida kvartalo Atocha. En
alsalto kontraŭ tiu loko, la 24an de januaro de 1977,
estis murditaj kvin advokatoj de la sindikato “Labor-
istaj Komisionoj” kaj de la Komunista Partio. Tiu per-
forta kaj malsaĝa ago okazigis ĝuste la malon de tio
kion la alsaltintoj pretendis. Plejparto el la hispana
loĝantaro kondamnis tiun faron. En la funebra procesio
de la kvin ĉerkoj tra la stratoj de Madrido partoprenis
centoj de miloj da personoj kiuj volis, per tiu gesto,
montri sian apogon al la komunistoj kaj postuli ĉi-ties
leĝigon. Dum tiu funebra marŝado superflugis ĝin iu
helikoptero per kiu partoprenis en la funebraĵo la reĝo
Johano Karlo.
De tiam pli oftis la petoj kaj postuloj de ĉiutipaj civit-
anoj pri la leĝa agnosko de la K.P. En monato aprilo la
registaro de Adolfo Suárez sin sentis sufiĉe forta por
alfronti la oponon de la armeestroj, kaj la 9an de tiu
monato, sabato de la Paska Semajno, la registaro de-
kretis la leĝigon de la Komunista Partio. Malkonsente
kun tiu decido demisiis la ministro pri Maraj Aferoj,
Admiralo Pita-da-Veiga, kaj kiam post kelkaj semajnoj
estis agnoskita ankaŭ la komunista sindikato “Labor-
istaj Komisionoj”, estrita de Marcelino Camacho, de-
misiis alia armeestro: Generalo De-Santiago. Sed la en-
semblo aŭ plejparto el la landa loĝantaro konsideris
normalaj tiuj faroj eĉ se oni ne simpatiis al la komun-
istaj organizaĵoj.
Do, la K.P. povis konkuri en la sekva balotado, kio est-
igis, ene kaj for de la lando, konfidon kaj kredeblecon
pri la demokratia karaktero de la balotado kaj de la
procezo de politika reformo ĝenerale. La balotado oka-
zis la 15an de junio kaj la pribalotaj rezultoj de la K.P.
ne estis grandaj: 9,33 procente da voĉdonoj, 19 deput-
itoj (estis la tria politika forto en la lando). Oni konsi-
deris ke multaj personoj ne kuraĝis voĉdoni favore al
ĝi timante perfortan reagon de la faŝistaj fortoj, sed la
rezultoj de postaj balotoj ne konfirmis tiun opinion.
Indas mencii ke en nia Asturia regiono la Komunista
Partio prezentis ĉekape en la kandidataro la Prezidant-
inon de la partio, Dolores Ibárriri (Pasionaria) kiu jam
estis parlamentanino de nia regiono post la balotado de
1936. Ŝi estis alveninta el ekzilo en 1977. La K.P.
gvidata de ŝi kaj Santiago Carrillo sin difinis tiam kiel
“eŭrokomista” samkiel la franca kaj la itala kompartioj.
Karakteraj trajtoj de la eŭrokomunismo estis la plur-
partia politiksistemo, la parlamenta vojo, kaj, ĉefe la
konvinko ke la demokratiaj liberecoj kaj la homaj
rajtoj konstituas nerifuzeblan historian atingon de la
homa progresado. Estas evidenta ke per tiu eŭroko-
munista movado la ĉefaj komunistaj partioj de Okci-
denta Eŭropo celis distanciĝi de la praktiko kaj la teo-
rio de la tiamaj komunistaj reĝimoj de Rusujo, Orienta
Eŭropo, Ĉinio kaj aliaj lokoj. Santiago Carrillo verkis,
post lia alveno al Hispanio, libron titolitan “Eŭro-
komunismo kaj ŝtato”
Funebra procesio de la viktimoj de la atenco kontra
ŭ la labor
-
aferaj advokatoj de Atocha
55
Sed ŝajnas ke, iamaniere, funkciis la skemo ke la
teniĝo rilate al tiu partio estis kvazaŭ mezurilo de
demokratieco. Fraga Iribarne, kiu dum la lasta etapo de
la frankismo troviĝis inter la postulantoj de demokratia
aperteco, kiam Adolfo Suárez lokiĝis en centrismaj po-
zicioj kaj leĝigis la kompartion eraris kontraŭstarante
tiun politikon kaj politike instaliĝis en la dekstraro. Li
kreis partion nomatan “Popola Alianco” en kiu estis
kelkaj eksministroj de frankistaj registaroj, inter ili
Arias Navarro mem. La voĉdonantaro punis tiun kandi-
dataron: ĝi atingis eĉ malpli da voĉdonoj ol la K.P.:
8,21 procente, kaj 16 deputitoj. Dume estis gajnintaj la
unuan kaj duan lokon la fortoj kiuj ne kontraŭstaris la
kompartion, t.e. la centrisma partio UCD fondita de
Adolfo Suárez kaj la Socialista Partio subgvide de la
juna lidero Felipe González. Estis alia socialista kan-
didataro prezidita de Profesoro Enrique Tierno Galván,
sed ĝia pribalota rezulto estis malgrava.
Aliaj fortoj konkurintaj en la balotado atingis nulan aŭ
sensignifan rezulton. La faŝistaj kandidataroj kiuj pre-
zentiĝis al la balotado atingis kompletan fiaskon. En
tiuj regionoj kie estis/as fortaj naciismaj movadoj, ĉi
ties kandidataroj atingis tiam, kaj
eĉ pli poste, komfortan rezulton.
Sed la ĉefa rezulto de la balotado
estis ke ĝi povis okazi, kaj okazis
pace. Krome oni devas atentigi pri
alia grava fakto: male ol en an-
taŭaj pribalotaj procezoj, en kiuj la
kacikismo, ĉefe en la kampara me-
dio, ludis tiel decidan rolon, ĉi-
foje tio ne eblis pro la nun ekzist-
anta sistemo de kontrolo de ident-
igo de ciu voĉdonanto (personaj
identkartoj, fidindaj censad-listoj)
kaj sekreta voĉdonil-preno.
La balota bonsukceso de la centr-
isma partio kreita de Adolfo Suá-
rez okazigis ke ne povis enradikiĝi –eĉ ne naskiĝi– en
Hispanio iu demokrat-kristana partio laŭ la tipo de tiuj
ekzistantaj en kelkaj landoj de Okcidenta Eŭropo.
Malaperis el la politika tereno ankaŭ la respublikistaj
organizaĵoj kiuj antaŭe estis fortaj en la lando. La
popola partopreno en la balotprocezo estis relative alta:
voĉdonis proksimume 78 procente el la hispana loĝ-
antaro kun voĉdon-rajto (ekde 18-jaraĝo).
Post la balotado de la 15a de junio de 1977 komenciĝis
la longa vojo al la nova konstitucio. La elektita Korteso
aŭ Parlamento (du-ĉambra, kun deputitaro kaj senatan-
aro) estis konstituantaj sed la afero de la studo de nova
konstitucio ne estis rapida. Estis jam novembro de tiu
jaro kiam oni aprobis iun leĝon kiu konkretigis la res-
pondecon de la regantaro antaŭ la Parlamento. La reg-
anta partio –Unio de la Demokrata Centro– reale estis
nur koalicio de kelkaj politikaj grupoj. Estis en monato
decembro kiam tiuj partietoj dissolviĝis por kune formi
la centrisman partion gvidatan de Adolfo Suárez. Ĉi ti-
es registaro devis alfronti la naciismojn de la landa pe-
riferio (Katalunio, Eŭskadio…) kaj fari al ili sufiĉe da
politikaj koncesioj eĉ antaŭ la studo de la konstitucio.
Tiuj koncesioj ne havis efikon kontraŭ la terorismo:
ETA daŭre efektivigadis krimajn atencojn. Dume, en
tiu jaro 1977 la ekonomia inflacio atingis 30 procen-
tojn kaj la senlaboreco trafis 6 procentojn el la laborist-
aro. Por alfronti la tutan problemaron de la lando la
registaro kaj la ĉefaj partioj de la opozicio subskribis
iun interakordon nomitan “Pakto de la Monkloa” kiu
dumtempe funkciis kvazaŭ regantaro de nacia koncen-
triĝo. La interakordo povas esti resumita dirante ke ĝi
estis plano de ekonomia aŭstero per kiu oni bremsis la
prisalajrajn depostulojn ŝanĝe de serio da kompensoj
de politika kaj socia karaktero, kiel, ekzemple, en la
eduksistemo kaj en la sociaj servoj. Sed daŭris la
problemoj pri publika (mal)ordo kiel iuj tumultoj
okazintaj en la festo de Pamplono en julio de 1978 kaj
la ribelo kaj detruo de kelkaj prizonoj. Dum la 11
monatoj post la balotado, la terorista bando ETA
murdis ne malpli ol 11 policistojn. Kaj la ekstrema
dekstraro profitadis ĉi-tiun malordon por malfortigi la
regantaron kaj la naskiĝantan demokration. En decem-
bro de tiu jaro 1978 estis malkovrita kaj sufokita iu
konspiro kiu ricevis la nomon “Operacio Galaksio” en
kiu estis partoprenintaj kelkaj ar-
meaj kaj policaj oficiroj.
La procezo de ellaborado de la
konstitucio daŭris tutan jaron. Pri-
laboris ĝin sep-persona grupo de
spertuloj: tri de la reganta partio
kaj kvar de la opozicio. En no-
vembro de la jaro 1977 estis kon-
ata la unua malnetaĵo kaj oni sciis
ke la ĉefaj punktoj de malakordo
inter la centristoj kaj la socialistoj
temis pri la konceptado de la
eduk-sistemo kaj diversaj aferoj
en la sociekonomia tereno. Sed la
negocado daŭris eĉ se ne publike
kaj oni alvenis al sufiĉe ampleksa
kaj firma interkonsento. En oktobro de la jaro 1978 la
konstitucio estis aprobita en la Parlamento kaj la 6an
de decembro ĝi estis aprobita far popola referendumo
kun tre granda apogo de jesaj voĉdonoj, multe pli
nombraj ol la neaj. La proceduro de ellaborado de la
konstitucio tre diferencigas ĉi tiun de 1978 de la an-
taŭaj hispanaj konstitucioj. Oni povas diri ke la hispana
konstituciismo karakteriĝis pro tre rapida ellaborado de
la tekstoj kaj, samtempe, la partiismo de ilia enhavo.
Tamen, tiu de 1978 estis ellaborita tra multflanka inter-
konsento kaj tre malrapide. La konstitucio de la jaro
1978 konsistas el 169 artikoloj kun aldono de kelkaj
disponoj ordigitaj en 11 ĉapitroj. La enkonduka titolo
prezentas ĝeneralan karakteron de aferoj kiuj poste
estas esprimataj pli amplekse en la cetero de la teksto.
La unua titolo pritemas aferojn rilate al la homaj rajtoj
kaj la civitanaj liberecoj de la gehispanoj. En la el-
laborado ne estis vera diskutado pri temoj kiel la reli-
gia konfesieco de la ŝtato. La teksto difinas Hispanion
kiel socian kaj demokratian ŝtaton, kaj estis aboliciita
la mort-puno. En terenoj kiel la eduk-sistemo k.a. la
teksto estas sufiĉe ambigua.
Dolores Ibárruri (Pasionaria)
kaj
antiago Carrillo
56
La dua titolo temas pri la monarkio kiel baza institucio
de la ŝtato, pri kio ne estis polemiko inter la konstitu-
antoj. La monarkio estas konceptita kiel modera, arbi-
tra kaj simbola, estante ĝia povo pli morala ol efek-
tiva. La tria kaj kvara titoloj temas pri la leĝdona kaj
reganta povoj. La rekta demokratio estas tre limigita
ĉar la meĥanismo de la referendumo estas nur konsulta
kaj rezultas malfacile realigebla. Tio konstituas veran
obstaklon por la popola partopreno en la politiko kaj
krome permesas al la regantaro agi laŭ la propra deziro
senkonsidere al la volo kaj la intereso de la popolo kaj
eĉ kontraŭe al la balotkampanjaj promesoj. Tamen
notindas tio ke ĉi tiu konstitucio estas la sola teorie tute
reformebla, eĉ en tio kio koncernas al la ŝtat-formo:
monarkio, respubliko,,,
Alia misaĵo de la balot-sistemo de tiu konstitucio estas
la maniero kalkuli la proporcion de la deputitoj asign-
ataj al ĉiu kandidataro rilate al la proporcio de la voĉ-
donoj, t.e. la sistemo estas proporcia sen korektaĵoj por
la prikonsidero de la distriburestaĵoj. Ĉi tio celas ebligi
klaran politikan avantaĝon de la gajninta partio, kaj en
la realo tio favoras ankaŭ la dupartiismon. La sistemo
sekvas la sistemon D’HONDT. Tio signifas ke, en Eŭ-
ropaj balotoj, en kiuj la tuta lando konsistigas unusolan
balot-distrikton, la rezulto prok-simas al la vera voĉ-
don-proporcio, sed en la enlandaj balotoj, kiam la dis-
triktoj estas regionaj, la proporcio restas damaĝata.
La konstitucia teksto pritemas ankaŭ aliajn aferojn de
la hispana politika vivo. La plej polemika el tiuj temoj
estis tiu rilate al la teritoria organiziĝo de la ŝtato. La
naciismo de iuj hispanaj regionoj celas sendependiĝon
kaj la centra povo devas fari, kun aŭ sen konstitucioj,
nekredeblajn ĵonglaĵojn por kontraŭstari la aferon. Foje
la respondo de la centra povo estis perforta; en ĉi tiu
nia historia raporto de la du lastaj jarcentoj ni jam vidis
la bombardadojn sur Barcelono okazintaj dum la reĝ-
ado de Izabela la 2a. Ankaŭ la respondo de la frank-
isma povo estis perforta rilate al ĉi tiu temo kiel,
cetere, rilate al ĉiu ajn opozicio. En la demokratia eta-
po, kies komenciĝo ni estas priskribante, la proponita –
kaj aplikita ĝis nun– solvo estis koncesii al ĉiuj regio-
noj (ne nur al la naciismaj) statutaron pri aŭtonoma
memregado. Tio funkciis de tiam pli malpli bone sed
ĉiam kun nepra reapero de konfliktoj.
Per la aprobo de la Konstitucio per la referendumo de
la 6a de decembro de 1978 kulminis la transicio kiu
metis finon al la frankisma reĝimo. La 27an de decem-
bro, en solena parlamenta sesio la reĝo subskribis la
Leĝon de Leĝoj kaj promesis obei kaj servi ĝin. Du ta-
gojn poste la leĝo estis publikita. La institucia ligaĵo de
la frankismo restis, ekde tiu momento, malligita kaj
bone malligita.
SUBSKRIBINTOJ DE LA
PAKTO DE LA MONKLOA
.
De maldekstre al desktre en la foto: Enrique Tierno Galván (Popola Socialista Partio), Santiago Carrillo
(Komunista Partio de Hispanio), Josep María Triginer (Socialista Partio de Katalunio), Joan Reventós (So-
cialista Konverĝeco de Katalunio), Felipe González Márquez (Socialista Laborista Partio de Hispanio),
Juan
Ajuriaguerra
(Naciista Eŭska Partio), Adolfo Suárez (Registar-Prezidento), Manuel Fraga Iribarne
(Popola
Alianco), Leopoldo Calvo-Sotelo (Unio de la Demokrata Centro), Miquel Roca (Konverĝeco kaj Unio).
La Pakto de la Moncloa estis la interakordo subskribita en la Palaco de la Monkloa (sidejo de la Registar-
Prezidenteco) dum la transiro al demokratio inter la registaro prezidita de Adolfo Suárez kaj la
ĉefaj partioj de
la opozicio kun parlamenta reprezento. La subskribo okazis la 25an de oktobre de 1977, kaj la pakto estis rati-
fita du tagojn poste en la Parlamento. La celo de tiu interakordo,
al kiu sin oponis tiel la partioj de ekstrema
maldekstraro kiel tiuj de la frankisma dekstraro, ĉiu kun apartaj projektoj sed koin
cidantaj en la celo perturbi
la pacan disvolviĝon de la procezo. La pakto ebligis ke la fortoj dezirantaj la pacan transiron al demokratio –
eĉ se politike tre diversaj– sukcesu ellabori la konstitucion de 1978 kiu signis la finon de la longdaŭra frank-
isma diktaturo.