50
Tuj post la dissaltigo de la blendita aŭtomobilo de la
admiralo Carrero Blanco fariĝis eventuala Registrar-
Prezidento, laŭ la kutimo kaj la leĝoj, la tiama Vic-
prezidento. Tiam okupis tiun politikan postenon Tor-
cuato Fernandez-Miranda Hevia. Li estis naskiĝinta en
nia urbo, Gijón, en 1915. Li estis Profesoro pri Politika
Rajto, kaj pri ĉi tiu temo li estis rolinta kiel instruisto
de la Princo Johano Karlo. Antaŭe, dum kelkaj jaroj, li
estis Rektoro de la Universitato de Oviedo. Li estis
konsiderata unu el la politikistoj de la frankismo pli
favoraj al pordemokratia evoluado de la reĝimo.
Sed lia regantar-prezidanteco estis nur provizora,
eventuala, kaj daŭris nur naŭ tagojn. Franko, eble
influita de siaj plej proksimaj geparenculoj, uzis sian
kapablon nomumi novan Prezidenton de la registaro
kaj la elektito estis Carlos Arias Navarro. La biografio
de ĉi lasta ne tiel estis promes-plena. Dum la civil-
milito oni aljuĝis al li la titolon de “la buĉisto de Ma-
lago” pro la kruelaj reprezalioj kiujn li organizis en tiu
provinco dum sia rolado kiel ĵur-akuzisto. Oni atribuas
al lia demarŝado la morton de pli ol 4.300 disidentoj.
Oni konsideris lian nomumon kiel iun venkon de la
plej reakcia sektoro de la frankismo, la t.n. “bunkro”.
Sed la emo pri politikaj ŝanĝoj tiel estis granda en la
hispana socio ke eĉ reakciulo kia Arias sin sentis dev-
igita promesi ian politikan aperturon. En diskurso kiun
li prononcis en la Frankisma Korteso la 12an de Febru-
aro de 1974, li, eĉ se sufiĉe ambigue, esprimis politi-
kan intencon liberaligi la reĝimon. Interalie, li parolis
pri la ebleco enkonduki en tiun sistemon. kiu ĝis tiam
estis unupartia, la ekzistadon kaj funkciadon de politi-
kaj asocioj. Oni komprenis ke sub la titolo “politikaj
asocioj” oni devis interpreti “politikaj partioj” sed la
esprimo “politikaj partioj” estis malpermesita ĉar la
kelkdekjara propagando de la reĝimo senĉese abome-
nis pri la plurpartiaj sistemoj”. Post tiu dato la landa
presaro tre ofte temadis dum multaj monatoj pri la t.n.
“Spirito de la 12a de Februaro”. Neniam oni sciis ĉu
per tiu mesaĝo la Prezidento Arias Navarro volis trom-
pi la hispanan demokrataron kiu emis politikajn ŝan-
ĝojn aŭ la bunkron kiu estis promociinta lin al lia reg-
istara posteno. Eble ĉi tiu afero ne estis klara eĉ por li
mem. Fakte, oni leĝigis kaj entreprenis poste la kons-
tituadon de politikaj asocioj; kompreneble, la politiko
de ĉi tiuj estis tute kongrua kun la “Bazaj Principoj de
la Movado”. Trompitaj aŭ ne la demokratiemuloj, la
bunkro neniam simpatiis al la sistemo de politikaj aso-
cioj kaj ĝenerale al la politika aperturo de Arias Na-
varro, pri kiu ili malkonfidis samtempe ke apogadis lin
kontraŭ aliaj pli apertemaj politikistoj (la ministroj
Fraga Iribarne kaj Areilza). Sed por kontraŭbatali la
Spiriton de la 12a de Februaro la reakciularo de la bun-
kro mem uzadis la eblecojn de la reformo kaj ili mem
kreis siajn proprajn politikajn asociojn ene de la leĝa
kadro de la sistemo. Tiele naskiĝis kelkaj faŝistoidaj
asocioj inter kiuj estis la plej fama kaj potenca la t.n.
“Nova Forto” estrita de la advokato Blas Piñar.
Sed oni devas ne pensi pri granda ebleco de ŝanĝo dum
la frankismo. Kelkaj okazaĵoj de 1974 mem montris ke
en la Hispanio de Franko ĉio restis ligita kaj bonligita.
Kiam iu eŭska episkopo, Añoveros, postulis verajn po-
litikajn liberecojn la Prezidento Arias volis ekzili lin
kaj tio preskaŭ provokis gravan konflikton kun la Ekle-
zio. Krome en tiu jaro oni efektivigis kelkajn mort-pu-
nojn. Plej grava ŝoko por la reĝimo estis ke la 25a de
aprilo de 1974 okazis en la najbara lando Portugalio
militista puĉo kiu metis finon al la tiea diktaturo simila
al la hispana. La situacio en Portugalio estis tre zorgiga
por la hispana frankismo ĉar ĝi poste evoluis al pli
radikalaj revoluciaj pozicioj. En septembro de 1974 kaj
marto de 1975 okazis en Portugalio politikaj ŝanĝoj
kiuj metis la landon sub la kontrolo de politikaj fortoj,
ĉefe armeaj, de ekstrema maldekstraro. En tiu konjunk-
turo la Prezidento Arias Navarro oferis al la usona reg-
antaro la kunlaboron de Hispanio en ebla milito kon-
traŭ Portugalio.
Sed ankoraŭ en 1974, en julio, Franko estis hospitalig-
ita pro grava malsano de flebito kiu okazigis al li inten-
san hemoragion. Dum la tempo kiam la diktatoro restis
hospitaligita kaj konvaleskanta, ĝis la 2a de septembro,
la Princo Johano Karlo rolis kiel Ŝtatestro. Sed de tiu
dato la diktatoro reprenis sian funkcion kaj estis el-
pelitaj el la registaro du ministroj, Pío Cabanillas kaj
Barrera-de-Irimo, kiuj estis publike manifestinte ke
Franko ne estis en bona farto por repreni la povon. La
reveno de la diktatoro signis la finon de la Spirito de la
12a de februaro kaj la venkon de la bunkro. Arias
Navarro minacis pli akre kontraŭbatali la opozicion.
51
Ekzistis la diversaj politikaj asocioj kreitaj laŭ la leĝaro
inspirita de la fama “12a de februaro” sed tiu ekzistado
havis nulan efikon ĉar kvankam tiujare oni devus fari
balotadon por elekti novan Parlamenton, la registaro
decidis pluvalidigi la antaŭan parlamentanaron por
eviti la balotadon. Do, la lando restis haltigita, sen-
mova, de politika vidpunkto dum kreskadis la strikado
de la laboristoj pro la tiam ekzistanta ekonomia krizo.
Kaj pli bedaŭrinde estis ke plu dauris la teroristaj aten-
coj, ne nur en Eŭskadio sed en aliaj punktoj en la lan-
do, fare de ETA kaj alia terorisma organizaĵo, la
FRAP, kiu fariĝis fama tiam. Arias igis aprobi ian
kontraŭterorisman leĝon kiu estis adresita pli kontraŭ
la presaro ol kontraŭ la teroristoj mem. La involucio de
la reĝimo estis kompleta. La dekadenco
de Franko estis evidenta; li jam preskaŭ
neniam aperis publike. La institucia
vakuo estis kvazaŭ pov-vakuo.
En monato septembro okazis en Madrido,
Barcelono kaj Burgos juĝ-procesoj kon-
traŭ membroj de ETA kaj FRAP. Dekunu
el ili estis kondamnitaj al mort-puno.
Franko indultis ses, sed la ekzekuto de la
ceteraj kvin provokis kelkajn manifesta-
ciojn kontraŭ la hispanaj ambasadoj en
multaj landoj. Tiu de Portugalio estis tute
detruita far iu kolerigita amaso. Iuj landoj
retiris siajn ambasadorojn el Hispanio. La
1an de oktobro tri policistoj estis murditaj
en Madrido far iu terorista atenco. La ku-
tima manifestacio de apogo de la parti-
anoj de Franko en la placo antaŭ la Reĝa
palaco de Oriento estis la lasta publika
apero de la diktatoro. Post la 12a de ok-
tobro la informmedioj ĉiutage pritemis la
sanstaton de la diktatoro, kiu pli kaj pli
komplikiĝis kaj malpliboniĝis dum la sek-
vintaj 39 tagoj kaj la operacioj kiujn oni
faris al li. Fine la 20an de novembro oni
publikigis la informon de lia forpaso.
Dum la lastaj semajnoj de la vivo de la
hispana diktatoro la regantaro de Maroko
entreprenis politikan operacion por la
aneksado de la OkcidentSahara teritorio
tiam sub la kontrolo de Hispanio. La ope-
racio, nomita “Verda Marŝo” konsistis el
iu granda, homamasa marŝado de prok-
simume 350.000 plejparte senarmilaj homoj el Maro-
ko, el la sudo de tiu lando al la kolonio de Hispanio. En
tiu teritorio Hispanio, laŭ postulo de la UNO estis
organizinta referendumo en kiu la tiea loĝantaro voĉ-
donis favore al sendependiĝo, tamen Hispanio cedis al
la premo de Maroko kaj forlasis tiun teritorion al la
avideco de la reĝo de tiu lando. De tiam ekzistas tie ne-
solvita konflikto pri kiu sufiĉe kulpas Hispanio, kaj pli
konkrete la frankisma reĝimo kiu daŭris ankoraŭ dum-
tempe post la morto de la diktatoro.
Ja, la transiro al demokratio estis malfacila procezo kaj
ĝi efektiviĝis laŭ neatendita maniero. Kelkaj faktoroj
helpis en la sukceso de tiu procezo: la granda ekono-
mia disvolviĝo atingita dum la lastaj jardekoj kaj la
ekzistado de monarkio legitimita de la antaŭa reĝimo
kaj kun alvokiĝo atingi legitimecon por la estonteco.
Samtempe estis malfavoraj faktoroj kiel la ekzistado de
la politikaj kaj sociaj fortoj kiuj gajnis la civil-militon
kaj apogis la frankismon dum preskaŭ kvardek jaroj.
La reĝo Johano Karlo celis impulsi la transiron al
demokratio sed ene de la valida leĝaro, eĉ kiam oni
devis ŝanĝi la leĝojn oni devis fari tion laŭ leĝa ma-
niero. Kompreneble, la ŝanĝoj celitaj de la reĝo kon-
cernis nur al la politika sistemo, ne al la ekonomia,
kapitalista karaktero de la sistemo.
En la transira vojo al la demokratio la unua reĝa
dispono estis la nomumo de Torcuato Fernández-Mi-
randa kiel Prezidento de la Parlamento.
Tiu nomumo kaj aliaj postaj necesaj paŝoj
trovis la opozicion de reakciaj fortoj de la
reĝimo instalitaj en la diversaj organoj,
kiel la Regna Konsilantaro, kies konsento
estis necesa laŭ la leĝaro desegnita de Ca-
rrero Blanco kaj per kiu Franko pretendis
lasi ĉion «ligita kaj bone ligita». Fine oni
povis venki la reziston de tiuj opozici-
antoj kaj Torcuato fariĝis Prezidento de la
Kortesoj kaj de tiu posteno li multe povis
influi por efektivigi kaj akceli la procezon
de demokratia transirado. Sed la procezo
devis esti malrapida. La sama Regna
Konsilantaro havis laŭleĝan povon por
aprobi aŭ malaprobi la nomumon de nova
Registrar-Prezidento. Tial, tiurilate la re-
ĝo devis toleri la pluregadon de Arias Na-
varro, kiu de tiam, kune kun la ceteraj
fortoj de la bunkro, kontraŭstaris kaj mal-
helpis ĉiun paŝon survoje al la demokra-
tio. Tamen oni sukcesis ke en la nova reg-
istaro estu sufiĉe granda nombro da apert-
emaj ministroj: Fraga, Solís, Adolfo Suá-
rez, Areilza, Martín Villa… Oni povas re-
sumi la situacion dirante ke la nova reg-
antaro –ĉiunivele, ne nur la Registaro– es-
tis kompromiso de fortoj ligitaj al la fran-
kisma reĝimo kaj reformistaj fortoj cel-
antaj la demokratiigon. Kompreneble, tia
situacio ne povis esti tre stabila, abundis
la streĉiĝo kaj la kontraŭdiroj inter ambaŭ
diverscelaj sektoroj. Dume la landa loĝ-
antaro ne restis kvieta; oftis la manifestacioj de la ama-
soj postulantaj liberecon kaj samtempe mobiliziĝis an-
kaŭ la bunkro aŭ ekstrema dekstraro per amasaj mani-
festacioj, kaj ne mankis perfortaj agoj el kiuj rezultis
vunditoj kaj mortintoj. Ŝajnis ke povis reviviĝi la mal-
amo kaj la perforto kiu signis la etapon antaŭ la civil-
milito… Krome, por pli kompliki la aferon, la teroristaj
organizaĵoj persistis en siaj atencoj kaj sekvestroj de
gravaj kaj aŭtoritataj personoj. La sesmonata daŭro de
la nova registaro estis periodo de politika senorientiĝo.
Arias Navarro eraris pensante ke li povus konservi la
substancon de la frankisma reĝimo ŝanĝante nur ĉi ties
plej aŭtoritatecajn aspektojn.
Tocuato Fernández
-
Miranda
Carlos Arias Navarro
52
Iom-post-iom sed tre malrapide la Parlamento, kiu ne
estis renovigita, subgvide de Torcuato Fernández-
Miranda, entreprenis la studon kaj aprobon de kelkaj
reformoj kiel la leĝo pri politika asociismo. Kiel dirite,
la Registar-Prezidento Arias Navarro uzadis sian poli-
tikan povon kaj la influon de sia posteno por bari ĉiun
entreprenitan reformon. Li malkonfidis je multaj el siaj
ministroj kaj ankaŭ je la reĝo. Sed dume li mem ne
havis difinitan kaj koheran planon por efektivigi sian
celon. Nek por entrepreni la ŝanĝon nek por eviti ĝin
estis Arias Navarro la homo kiun la situacio postuladis.
En kio rilatas al la leĝigo de la politikaj partioj, la
politikaj sektoroj ligitaj al la frankismo kaj eĉ multaj el
la reformistoj estis tute kontraŭaj al la permesigo de la
Komunista Partio. Ĉi tiu problemo estis destinita plu-
daŭri post la ĉeso de Arias Navarro kiel Prezidento de
la Registaro.
La laboristaj strikoj kaj la problemoj de publika
(mal)ordo estis la fono de la okazintaĵoj de tiuj mona-
toj, dum kiuj ne mankis ankaŭ la teroristaj atencoj.
Dume, en la unuaj monatoj de 1976,
kun aŭ sen la konsento de la aŭtorita-
toj, komencis okazi amasaj publikaj
aktoj de la diversaj politikaj fortoj.
Unue estis tiu de la demokrat-krist-
anoj, kaj poste tiuj de aliaj sektoroj pli
centristaj kaj de la socialistoj. La pro-
gramo de iuj el tiuj fortoj, ĉefe tiuj de
maldekstraro, estis la efektivigo de iu
politika rompo rilate al la antaŭa reĝi-
mo. En marto de 1976 kelkaj el tiuj
fortoj kunvenis kaj ellaboris komunan
planon aŭ platformon kiu kontemplis
la eblecon de paktita rompo de la
heredita situacio.
En la somero de 1976 la reformo ŝaj-
nis nerealigebla kaj la politika rompo,
eĉ se paktita, estis neebla. Arias ha-
vis neniun apogon en sia propra reg-
istaro kaj liaj rilatoj kun la reĝo estis
streĉaj kaj malfacilaj. La 1an de julio,
post iu kunsido kun la reĝo, en tre akra kaj streĉa eto-
so, la Prezidento Arias prezentis sian demision, aŭ li
estis ĉesigita de la reĝo, eĉ sen la aprobo de la Regna
Konsilantaro. Kun lia ĉeso malaperis iu el la gravaj
obstakloj por entrepreni la malligadon de la reto de la
leĝa teksaĵo de la frankismo.
La persono elektita por gvidi la sekvan registaron,
Adolfo Suárez, estis sufiĉe ne-konata en la lando.
Krom ministro en la antaŭa registaro de Arias Navarro,
la lasta politika ofico aŭ posteno kiun li plenumis estis
tiu de Ĝenerala Sekretario de la Movado, la unusola,
oficiala partio de la reĝimo de Franko. Tio ne akreditis
lin kiel personon pretan estri politikan ŝanĝon. Kaj ta-
men li rezultis esti la plej taŭga persono por plenumi
tiun taskon. Ŝajnas ke estis Torcuato Fernández-Miran-
da kiu sugestis al la reĝo la nomon de tiu juna membro
de la frankista medio. Same juna (44-jara meznombra
aĝo) estis la ministraro kiun li elektis kaj nur unu el ili
estis antaŭe ministro dum la frankismo. Jam dekomen-
ce, Adolfo Suárez montris nedubindan kapablon por al-
fronti la malfacilan taskon de la transiro al demokratio.
Sub lia regado, dum relative mallonga tempo-daŭro,
ekde julio al septembro de la jaro 1976, okazis grava
politika ŝanĝo en la politika tereno.
Suárez fiaskis en iuj terenoj kiel la publika ordo kaj la
ekonomia krizo, sed li plene sukcesis en la tiama plej
grava problemo, la politika transiro. En sia unua per-
televida diskurso li asertis ke la landa suvereneco kuŝis
en la popolo kaj ke oni devos fari ke tio kio estas nor-
mala surstrate estu normala ankaŭ en la politika tereno.
Nu, fine la gehispanoj vidis, post kvardek jaroj, alian
stilon regi la landon. Surbaze de iu dokumento, laŭ-
ŝajne ellaborita de Torcuato Fernández-Miranda, Adol-
fo Suárez entreprenis la procezon por la politika refor-
mo. Unue li prezentis la dokumenton, la 8an de sep-
tembro, al la militistaj estroj kaj du tagojn poste li pre-
zentis ĝin al la Parlamento. Kiel sciate, ambaŭ institu-
cioj estis fakte konstituitaj, ĉefe, el frankistaj malami-
koj de la politika reformo. La politika projekto kon-
templis la formadon de du parlamen-
taj ĉambroj: la Kongreso kaj la Sena-
to, kiuj devus ellabori novan konstitu-
cion. Fakte, tiu politika projekto sig-
nifis la nuligon de la frankisma leĝaro
kaj ĉi ties anstataŭo per vere demo-
kratia sistemo. Akcepti tiun projekton
fare de la frankismaj institucioj povus
esti konsiderata kiel la memmortigo
de tiuj institucioj. Kaj tamen oni atin-
gis tiun celon. Kiel? Nu, la okazint-
aĵoj de Portugalio, kie oni preskaŭ pa-
sis de faŝisma diktaturo al revolucia
reĝimo, montris la ne-eblecon persist-
igi tiutipajn diktatorecajn reĝimojn.
Krome, la bremsado al paca evoluo al
demokratio povus generi perfortan re-
agon de la postulantoj de la politika
rompo, kaj tio estus okaziginta repre-
zaliojn pro la krimoj kaj la subprem-
ado de la frankismo dum kvardek
jaroj. Por tiuj frankismaj sektoroj estis sendube prefere
akcepti la faktan amnestion kiun oni oferis al ili ŝanĝe
de paca procezo de politika transiro. Tio ebligis la
aprobon de la leĝaro por la Politika Reformo. En la
Parlamento tiu projekto atingis 435 favorajn voĉdonojn
kontraŭ 59 neaj kaj 13 sindetenoj. La fortoj postulantaj
la politikan rompon, ne tute fidantaj pri la celoj de la
registaro, petis nean voĉdonon en la posta popola refe-
rendumo, sed plejparto el la hispana loĝantaro aprobis
la procezon per 75 procento da jesaj voĉdonoj.
Dum la registaro kolektis tiujn politikajn sukcesojn, en
aliaj terenoj, la problemoj de la lando estis gravaj: la
ŝtato havis deficiton de 80.000 milionoj da pesetoj kaj
la senlaboreco estis ege kreskinta. Krome persistis la
terorista agado de ETA kaj GRAPO. Ĉi lasta organiz-
aĵo sekvestris la Prezidenton de la Ŝtata Konsilio,
Antonio Oriol, kaj la Generalo Villaescusa. Ankaŭ la
ekstrema dekstraro agadis perforte celante veki reagan
intervenon de la armeo favore al siaj postuloj.
Torcuato Fernández-Miranda
kaj Adolfo Suárez
