47
La nuntempa produktad-modelo, kiu sin altrudas kaj respondas al la interesoj de
la tiel nomataj landoj de la Centro, generas, en ties disvastiĝado tra la tuta plane-
do, iun laŭŝajnan ordon kiu pli kaj pli provokas pli grandan ekonomian, socian
kaj naturmedian malordon.
Ĉi tiu malordo estas jam plene perceptebla en la teritorioj de la Sudaj kaj Orientaj
Periferioj, kie, multkaze, rompiĝas la ŝtataj strukturoj de superregado kaj tre
altgrade plikreskiĝas la socia malregadebleco. Sed la “Norda” fortreso, kiu sin
defendas ĉiurimede antaŭ la amasa lavango de mizeruloj de la Periferio, ne restos
sendamaĝa. La ekonomia kreskado de la okdekaj jaroj disrompis siajn sociajn
strukturojn, pliakrigante ĝis neimagebla grado la malegalecon je rento kaj socia
marĝeniĝo.
Tiu ĝenerala malordo ĉefe manifestiĝas en la metropoloj, tiel en tius de la Centro
kiel en tius de la Periferio, eĉ se ĝi havas malsamajn karakteraĵojn en ambaŭ
kazoj. Kaj en tiuj metropoloj la malordo intensiĝos laŭmezure ke la modelo pli
kaj pli kolizios kun la diversaj limoj kiujn ĝi atingos dum la sekvaj jardekoj.
Nepras, do, intenci bremsi la katastrofon. Kaj por tio estas necese, laŭ la aŭtoro,
intenci transformi la neregadeblecon al antagonismo, kontraŭmetante propran
projekton al la projekto de la Povo, de la Sistemo. Sed sciante ke finiĝis la op-
timismo pri la pozitiva evoluo de la historio, kaj la fido en la industria proletaro
kiel sola subjekto de ebla tranformado, dotita de iu historia celo plenumenda. Nur
ekde profunda pesimismo pri la estonteco, ekde la akcepto de la multeco de la
eblaj subjektoj de rezistado kaj transformado, kaj ekde ia fronta opozicio al la
teorio de la kapitalisata moderniĝo kiu permesus aŭtonoman socian rekonstru-
adon, eblos ellabori novan antagonisman projekton kiu ebligos la modifon de la
konscienco, unika formo entrepreni la ŝanĝadon de la realaĵo kiu ĉirkaŭas nin.
Menciindas ke ĉi tiu libro estis eldonita jam en la jaro 1993, do pli ol unu jardeko
antaŭ la komenciĝo de la ekonomia krizo kiun ni travivas nun. Tamen, la aŭtoro
klare identigis kaj ĝust-taksis la elementojn, aŭ multajn el ili, kiuj rezultis decidaj
komponaĵoj de la krizo. Do, por tiuj kiuj volis lerni tiam la realan staton de la
socio en kiu ili vivis, la alveninta krizo tute ne estis surprizo.
En kio rilatas al la energi-fontoj la libro estas speciale pesimisma konsiderante la
nepran estontan elĉerpiĝon de la krud-materialoj. En la epoko, kiam la libro estis
verkita, la tekniko ne estis sufiĉe disvolvigita por prikonseri, kiel oni faras nun, la
alternativon de la hidrogeno ellaborata surbaze de suna energio.
L
L
A
A
E
E
K
K
S
S
P
P
L
L
O
O
D
D
O
O
D
D
E
E
L
L
A
A
M
M
A
A
L
L
O
O
R
R
D
D
O
O
La metropolo kiel scenejo de la tutmonda krizo
Aŭtoro: Ramón Fernández Durán
Eldonejo: Fundamentos
Jaro: 1993
Paĝoj: 444
Prezo: 17,90 €
Ramón Fdez. Durán,
Sperta fakulo pri eŭro-
paj temoj kaj de la tut-
monda kapitalismo, hi-
drokarbidoj, urb-plan-
ismo, ekologio, inter
aliaj movadoj, kaj aŭ-
toro de multenombraj
libroj kaj artikoloj, es-
tas Civila Inĝeniero,
membro de Ekologiis-
toj aktivistoj, profeso-
ro kunlaboranto de la
Universitato Karolo la
3a, sociala aktivisto de
antaŭ pli ol tri jarde-
koj. Lia verkaro pri-
traktas la problemaron
de la ekonomio, ekolo-
gio, elĉerpiĝo de krud-
materialoj…
48
La teksto de la libro estas konstituita de serio da artikoloj kiujn la aŭtoroj verkis por
la revuo Monthly Review ekde meze de 2006 ĝis la fino de 2008, t. e. dum la jaroj
kiam okazas la eksplodo kaj ekspansio de la krizo. Monthly Review estas monata
revuo lidera de Maldekstro en Usono ekde 1949.
La libro konsistas el du partoj: kialoj kaj sekvoj de la krizo. La analizo de la kialoj
komenciĝas per ĉapitro dediĉita al "La bobelo de la enŝuldiĝo”. Ĝi eksplikas kiel la
usona kapitalismo intencis solvi la kontraŭdiron kiun enhavas la stagnado de la
salajroj fronte al la neceso garantii la konsumon de amasoj kiel nutraĵon por la eko-
nomia kreskado kaj la investado. Tiun kontraŭdiron oni povis provizore moderigi per
la enŝuldiĝo de la familioj. Plejparto el tiu ŝuldo rilatis al la loĝejo. La malaltaj in-
teresoj post la krizo de la jaro 2000 tentis la laboristajn familiojn pli kaj pli
hipotekiĝi, kio permesis financi la elspezojn. La amasa plikreskiĝo de la ŝuldo de la
familioj estis, do, la plej grava faktoro de la usona ekonomio por provizore eviti la
merkata depresio.
La dua ĉapitro, "La eksplodo de la ŝuldo kaj la spekulado", intencas ligi kun la pri-
pensoj rilate al la ĝenerala tendenco de la matura kapitalismo al la “stagniĝo”.
Stagniĝo, laŭ la aŭtoroj, ne signifas ke ne ekzistas kreskado, sed ke la ekonomio
funkcias sube de sia eblo, kun produktiga kapablo nelabora kaj kun granda sen-
laboreco kaj sublaboreco. Tiamaniere la kapitalismo de la landoj de la Centro perdas
parton el ĝia komenca vigleco kiam finiĝas la periodo de konkurado. La stagniĝo
enportas malakceliĝo de la produktiga investado, kiu venas akompanata de la
kreskado de “rezidua” agado, kiel la produktado de armiloj. Ekde tiu vidpunkto la
aŭtoroj ekzamenas la historian malpliiĝon de la produktiga investado kaj la pli-
kreskado de le ekonomia spekulado en Usono. El tio ili konkludas ke konsiderinda
parto el la ŝuldo ne estis investita por la produktado sed por nutri la spekuladon kiu
ne utilas por stimuli la produktadon. Kaj tio ne garantias stabilan funkciadon de la
sistemo.
En la 3a kaj 4a ĉapitroj la aŭtoroj esploras la fenomenon de la amasa kreskado de la
financa kaj spekulanta kapitalo dum la lastaj 30 jaroj kaj konkludas ke tio konstituas
novan fazon, kiun oni povas nomi kiel de la "financa monopolista kapitalo”.
La dua parto, kiu pretendas priskribi la sekvojn de la krizo, reale dediĉiĝas al la
analizado de la fazoj de formado de la bobelo kiu okazigis la krizon. La aŭtoroj de la
libro faras la analizadon de la krizo startante de teorio nomata “tezo de la stagniĝo”
interpretante la krizon kiel manko de solventeco, ne kiel problemo de pagkapablo.
Eble la parto de la libro dediĉita al la proponoj estas la plej febla. Ĝiaj alternativoj
konsistas el nuraj ĝeneralaj pripensoj pri la neceso de la politika ekonomio kaj la
batalo por la socialismo.
L
L
A
A
G
G
R
R
A
A
N
N
D
D
A
A
F
F
I
I
N
N
A
A
N
N
C
C
A
A
K
K
R
R
I
I
Z
Z
O
O
Kialoj kaj sekvoj
Aŭtoroj: John Bellamy kaj Fred Magdoff
Eldonejo hispana traduko:
Fondo de Cultura Económica
Jaro: 2009
Paĝoj: 228
Prezo: 15 €
La aŭtoroj de ĉi tiu li-
bro estas usonaj univer-
sitataj profesoroj, mar-
ksistoj kaj verkistoj de
multenombraj artikoloj,
eseoj kaj libroj pri eko-
nomio, sociologio, eko-
logio,
politiko…
Grandparto el ilia ver-
karo estas dediĉata,
precize, al la studo de
la nuntempa ekonomia
krizo kaj la kaŭzoj kiuj
provokis ĝin.
49
«Dum la lastaj jaroj –diras la aŭtoro- la ekonomioj de sep landoj kiuj koncentras
kvaronparton el la tutmonda produktado spertis ekonomian recesion kiu tre similas al
la granda depresio de la tridekaj jaroj. Same kiel tiam, la krizo aperis subite meze de
serena ĉielo, dum plejparto el la spertuloj daŭre prognocadis senĉesan prosperon, eĉ
kiam la recesio akcentiĝis. Same kiel tiam, la konvenciaj ekonomikaj solvoj evident-
iĝis senefikaj, eĉ damaĝaj… La fakto mem ke io simila povus okazi nuntempe devus
timigi ĉiujn, kiujn estas konsciaj pri la historio». Paul Krugman, profesoro de la
Massachusetts Institute of Technology per tiu ĉi verko oferas al ni profundan
analizon de la krizo kiu komenciĝis en Japanio somere de la jaro 1997, etendiĝis
poste al Rusio kaj LatinAmeriko kaj restas ankaŭ kiel latenta minaco, por ekspliki al
ni tion, kio okazis, detekti la faritajn erarojn kaj montri ke, same kiel en la tridekaj
jaroj, la plej granda minaco, kiun ni devos alfronti estas la eraraj ideoj kaj la
eksvalidaj doktrinoj kiuj plenigas nian menson.
La libro estas klara kaj facile komprenebla, destinita al ĉiuj kiuj deziras koni la
evoluon de la tutmonda ekonomio dum la lasta jardeko kaj kompreni la kompleksajn
sekvojn de la tutmondiĝo. Tio, kio estis malproksima fenomeno, nun la ekonomia kaj
financa krizo tutmondiĝas kaj ĝia origino troviĝas en la ekonomia koro de la
planedo: Usono. Tio, kion ni pensis ke ne povus okazi, okazis. La epoko de prospero
malaperis kaj nun la dubo estas ĉu ni troviĝas antaŭ recesio aŭ antaŭ (ĉu granda?)
depresio.
La libro, efektive, estas analiza traktato. Ne tiel okupiĝas pri tio kio okazis kiel pro
kio ĝi okazis; tio, kio gravas kompreni estas kiel povis okazi ĉi tiu katastrofo, kiel ni
povos rekuperiĝi kaj kiel ni povos eviti ke ĝi ripetiĝu. Ankaŭ oni devas danki al
Krugman la lingvo-stilon uzita en la libro, kiu permesas ĝian legadon al ĉiu ajn
persono.
Komencas sian libron Krugman analizante tion kio okazis en la latinamerikaj krizoj
okazintaj ekde la fino de la okdekaj jaroj, en la krizo de Japanio (kiu daŭras ekde la
komenciĝo de la naŭdekaj jaroj) kaj en la azia bankroto en 1997.
Lecionoj el kiuj oni devus lerni, tiel la manieron eviti unu krizon, kiel ĉu la agadon
kiun oni faris (aŭ oni ne faris) estis ĝustaj por ĝin solvi. Sed tio estis okazanta en la
periferio kaj la ekonomia centro sin sentis imuna kaj sin taksis eksterdanĝera rilate al
tiutipaj pertutboj (bankrotoj, prezo de la terenoj kaj intereza procento…). Verdire,
oni estis generante multe pli grandan malĝustaĵon en la kerno de la sistemo.
Krugman analizas la originon de la problemo.
Estas necesaj financaj reformoj. Plej urĝas rekuperi la krediton kaj la konfidon por
reimpulsi la aĉetemon. Tiujn kaj aliajn solvojn, kiel ŝanĝojn en la funkciado de la
Tutmonda MonFonduso, rekomendas la aŭtoro.
.
L
L
A
A
R
R
E
E
V
V
E
E
N
N
O
O
D
D
E
E
L
L
A
A
E
E
K
K
O
O
N
N
O
O
M
M
I
I
O
O
D
D
E
E
L
L
A
A
D
D
E
E
P
P
R
R
E
E
S
S
I
I
O
O
K
K
A
A
J
J
L
L
A
A
N
N
U
U
N
N
A
A
K
K
R
R
I
I
Z
Z
O
O
Aŭtoro: Paŭl Robin Krugman
(NobelPremio pri Ekonomiko en 2008)
Eldonejo: Crítica
Jaro: 2009
Paĝoj: 204
Prezo: 19,50 €
Paul Robin Krugman,
naskiĝis en 1953. Li es-
tas usona ekomikisto kaj
ĵurnalisto proksima al la
novkejnsa teorio. Nun li
estas profesoro de Eko-
nomio kaj Internaciaj
Aferoj en la Universitato
de Princeton. En 2004 li
ricevis la Premion “Prin-
co de Asturio” de Sociaj
Sciencoj kaj en 2008 la
NobelPremion pri Eko-
nomiko.
Krugman estis tre kri-
tika kun la ekonomia
politiko la administracio
de G. W. Bush. Li ankaŭ
estas aŭtoro de gravaj
verkoj: 200 artikoloj kaj
21 libroj. Li sciis kom-
preni kiom multe la
ekonomio estas politika,
t. e. la interesoj kaj fortoj
kiuj moviĝas kaŝfone.
50
La libro ne estas plendediĉita al la ekonomia krizo kaj problemaro, kvankam ĝi su-
fiĉe pritraktas ankaŭ tiun temon. Sed la verko estas trarigardo al plej ampleksa pro-
blemaro de la homaro. Tiuj, kiuj atendis por la jarmil-ŝanĝo mondskalan naturan
katastrofon povis trakviliĝi konstatinte ke la vivo pludaŭris same. Dek jarojn poste,
ni povas fari bilancon kaj konstati ke la homo tre lertas por generi ĥaoson per si
mem. La planedo eniris en periodon de malkonfido inter kulturoj, trairas terurajn
ekonomiajn perturbojn, suferas mankon de intelekta lidereco kiu metu finon al situa-
cioj de ekskludado kaj, kiel rezulto de amaso de nekompetenteco kaj nerespondeco,
ĝi atingis erodo-punkton kaj eluzon de la naturmedio kiu povus este nerenversigebla.
La kompaso de la homaro ŝajnas senmagneta, ĝi montras neniun rumbon. La 21a
jarcento komenciĝis kun rimarkindaj simptomoj de suferado de seriozaj malĝustiĝoj.
Intelekta malĝustaĵo, konkretita en priidentecaj certigoj kiuj malfaciligas ĉiun harmo-
nian kunekzistadon kaj ĉiun veran debaton. Ekonomia kaj financa malĝustiĝo, kiu
trenas la tutan planedon al iu zono de perturboj kun neantaŭvideblaj sekvoj kaj kiu
estas per si mem simptomo de perturbo de nia sistemo de valoroj. Klimata mal-
ĝustiĝo, rezulte de amaso da eraroj.
La aŭtoro analizas historiajn eventojn sed li ne startas de antaŭlongaj inicoj de la
konfliktoj. Male, Maalouf komencas sian raportadon proksimume meze de la pasinta
jarcento. Li sin demandas ĉu la homaro atingis la pinton de sia morala nekompetent-
eco, kaj li intencas kompreni kaj ekspliki kiel oni alvenis al tiu situacio kaj kiel oni
povus eliri el ĝi. Laŭ li, la malĝustiĝo de la mondo ne tiel rilatas al la «kolizio de ci-
vilizacioj» kiel al la samtempa kadukiĝo de niaj sociaj modeloj. La civilizacioj pri
kiuj li ĉefe atentas estas la okcidenta kaj la araba-muzulmana. Al Okcidento, Ma-
alouf akuzas esti malmulte fidela al siaj propraj valoroj. Al la muzulmana mondo, li
kritikas esti enfermita en sia historia malsukceso. La kritikoj al Okcidento, do, ne
estas pri altrudo de ties valoroj, sed ĝuste male, pro tio ke ne faras tion. Valoroj kiel
la libereco aŭ la egaleco havas universalan karakteron kaj ne povas esti submetitaj al
kulturaj interpretoj aŭ especifaĵoj. En la rilatoj inter Okcidento kaj aliaj kulturoj, tiuj
valoroj ne estis uzitaj; uzis ilin la elitoj de tiuj landoj kontraŭ la okcidenta super-
reganto. Tamen la konduto de Okcidento ne permesas senkulpigi ĝin.
Spite al la ŝajna pesimismo de sia rezonado, la aŭtoro ne alvenas al totala malespero.
Laŭ li, la ĥaosa periodo kiun ni travivas povus alkonduki nin ellabori pli maturan
vidon de niaj identecoj, de niaj religiaj kredoj, de niaj diferencoj kaj de la destino de
la planedo kiun ĉiuj ni kunhavas.
L
L
A
A
M
M
A
A
L
L
Ĝ
Ĝ
U
U
S
S
T
T
I
I
Ĝ
Ĝ
O
O
D
D
E
E
L
L
A
A
M
M
O
O
N
N
D
D
O
O
Kiam niaj civilizacioj kadukas
Aŭtoro: Amin Maalouf
Tradukis al la hispana: María Teresa Gallego Urrutia
Eldonejo:
Alianza Editorial
Jaro: 2009
Paĝoj: 312
Prezo: 20 €
Amin Maalouf,
naskiĝis
en Libano, en 1949. Li
studis ekonomion, politi-
kon kaj sociologion. Li
laboris en la ĵurnalo
An
Nahar
kiel responsulo de
la internacia sekcio, kaj
kiel tia li vojaĝis al landoj
kiel Etiopio, Somalio,
Bangladeŝo kaj Vjetna-
mio. En 1975, kiam eks-
plodis la milito de Liba-
no, li ekziliĝis al Francio
kie li laboris kiel ĉef-
redaktoro de la revuo
Je-
une Afrique
. Nuntempe li
dediĉiĝas nur al la litera-
tura kreado. Li kultivas la
rakontado, eseo kaj la
opero. Inter la premioj ki-
ujn li ricevis, distingindas
la
Maison de Presse
, pro
lia novelo
Samarkand
o,
la
Goncour
t, pro
La roko
de Tanios kaj Princo de
Asturio al Beletro 2010
.