10
Tre ligata al la moderna industrio, la kapitalismo
suferis multajn krizojn ekde la mezo de la 18a
jarcento. Fakte, la kapitalismo havas tre konflik-
tan historion, plenan de krizoj, kaj tio ne estas
hazardo sed rezulto de la naturo de la kapitalismo
mem kaj de ties logika funkciado. Tiu ekonomia
sistemo baziĝis sur la privata proprieto de la pro-
duktiloj (fabrikoj, maŝinoj) kaj la posedo de la ka-
pitalo estas fonto de monprofito.
La baza kontraǔdiro de tiu sociekonomia sistemo
estas tiu ke la motoro aŭ instigilo de ĝia funkciado
estas la atingado de rento aŭ monprofito, kaj
tamen, ĝuste tiu funkciado iompostiom fuŝas,
damaĝas, la kondiĉojn kiuj ebligas la profit-ka-
pablon aŭ rentecon.
La kapitalo-posed-
antoj faras invest-
adon nur surbaze
de la ebleco atingi
konvenan profiton,
kaj oni daŭre in-
vestas kaj plu pro-
duktadas surbaze
de la renteco de
antaŭaj operacioj.
Tio signifas ke oni
produktadas ne la
necesajn varojn,
kaj la produktado
okazas ne kiam ĝi
estas necesa por la
socio. La orientilo por determini kiujn varojn
produktadi kaj kiam oni faru la produktadon estas
la ebleco de mongajno por la investanto(j).
La ĉefa mezur(il)o de la kapitalisma ekonomio
estas tiu datumo, la profito-takso aŭ intereza nor-
mo, tio estas, la proporcio inter la kapitalo invest-
ita en la produktado kaj la atingita rentumo aŭ
interezo. Tial ke tre gravas por la investantoj atin-
gi tiun profito-takson, ilia intereso ĉiam estas pli-
grandigi ĝin kiel eble plej multe. Sed por atingi
tion, la demarŝantoj de la interesoj de la kapitalo
elpensas kaj efektivigas strategiojn kiuj, kiam ili
estas efikaj, favoras iujn entreprenistojn domaĝe
al aliaj produktantoj de la samaj varoj, sed tio nur
dum la tempo-daŭro ĝis kiam la konkurantoj re-
agas kaj alprenas samajn disponojn. Tiu procezo
de interkapitalisma konkurado damaĝas la bazojn
de la produktad-procezo ĉar ĝi tendencas malpli-
igi la kapitalistan profiton. Tiu tendenco, eĉ se ne
konscie, estas memmortiga por la kapitalismo ĉar
igas ĝin detrui tion kio estas la ĉefa afero por tiu
sistemo: la renteco-takson. Kaj tio efektiviĝas su-
fiĉe regule en la tempo laŭ malsamaj formoj. Not-
indas ke la rimedoj aplikitaj en la diversaj krizoj
laŭlonge de pli ol du jarcentoj por restarigi la ren-
tecon de la investado estis kvazaŭ flikaĵoj en la
sistemo kiu siavice fine okazigas pluajn krizojn.
Tiu Leĝo de la
tendenca deklivo
de la profito-tak-
so, kiel titolis tiun
kontraŭdiron Kar-
lo Markso, funk-
cias kiel objektiva
realaĵo dependanta
de la naturo mem
de la kapitalismo.
Sed kunestas kun
ĝi ankaŭ subjekti-
vaj faktoroj, depen-
dantaj de la homa
agado, kiel povas
esti la klasbatalo.
Plurfoje en la his-
torio de la kapitalista sistemo la krizoj generis
militojn, eĉ Mond-militojn, kaj rezulte de ĉi tiuj,
revoluciaj aŭ kontraŭ-kapitalismaj fortoj starigis
ekonomiajn alternativojn al la kapitalista sistemo.
Ĉiukaze, krom kaj preter la objektiveco kaj ne-
evitebleco de la krizoj, ĉiu krizo manifestiĝas laŭ
sia aparta kaj specifa maniero kaj havas propran
historion en kiu intervenas ankaŭ la subjektivaj
faktoroj. Tio signifas ke kvankam la krizoj estas,
pro la naturo de la sistemo, nepraj kaj neeviteblaj,
siaj formoj kaj rezultoj estas, pro la komplekseco
de la socio kaj ties multenombraj agantoj, ne-
antaŭvideblaj.
11
Do, konstatinte ke la funkciado de la kapitalisma
produktad-procezo senĉese korodas la propran
bazon de sia profiteco okazigante periodajn
krizojn, ni povas rimarki ke krom la normala
periodo de ĉiu kriz-daŭro (prospera epoko kun ties
sekva recesio) ekzistas ankaŭ la krizoj de longa
skalo, kiuj ampleksas kompletajn sinsekvajn
fazojn de ekonomiaj ekspansioj kaj recesioj. Ni
volas montri ke ekde la granda krizo de la jaro
1929 ĝis la nuntempo okazis du el tiuj longskalaj
krizoj, kaj en ĉi tiu studo, laŭlonge de la sekvaj
paĝoj, ni pristudos sufiĉe detale tiujn du periodojn
kiuj, eĉ se distingeblaj, havas inter ili sufiĉan
interrilaton. La mezpunkto inter ambaŭ periodoj
estis, kiel supozeble, la Dua Mondmilito.
Ni insistas pri tio ke la reale okazinta procezo ne
estas mekanika, antaŭvidebla, tio estas, en la his-
torio estas neniu determinismo, neniu aŭtomat-
ismo (provu diveni aŭ antaŭvidi la titolan tekston
de la ĵurnaloj eldonotaj post unu jaron, post dek
jarojn…). Eĉ se ekzistas iaj nepraj kaj bone kon-
ataj elementoj, kiel la kapitalista tendenco subfosi
la bazon de ĝia ekzistado, ne estas antaŭvidebla aŭ
antaŭanoncebla la disvolviĝo kaj estonta evoluado
de la sistemo. La longskalaj krizo-procezoj estas
rezulto ne nur de la objektivaj kaj neŝanĝeblaj
ecoj de la kapitalista dinamiko sed ankaŭ de fak-
toroj kaj fortoj kiuj ne dependas nur de la logiko
de la kapitalo. Tiu logiko havas ian aŭtonomion
kaj ĝia antaŭvidebla efiko tendencas al la ruinigo
de la profito, sed tamen la tendenco estas influita
ankaŭ de cirkonstancoj kaj agantoj de ĉiu historia
momento, inter ili, kaj ĉefe, la klasbatalo.
Kiel plej multe, oni povas identigi la ekonomian
rilaton inter la kulmino de iu ekspansia fazo de
longskala periodo kaj la sekva falo de recesio. Sed
eĉ tiukaze agadas ankaŭ aliaj influaj faktoroj, kiel
la ĉiam-estanta kaj ĉie-estanta klasbatalo, kiuj ofte
determinas la rezulton kaj pluan evoluon de la
procezo. Sed oni konas neniun certan elementon
aŭ meĥanismon kiu nepre okazigu la alvenon de
ekspansia fazo kiu metu finon al la kriza recesio
kadre la longskala periodo. Ĉiam, kiam okazis
tiutipaj resaniĝoj de la kapitalista sistemo, tio estis
rezulto de eksterekonomiaj cirkonstancoj kiel mi-
litoj, malkovro de de novaj riĉ-fontoj aŭ energi-
fontoj, enkonduko de novaj teritorioj en la
tutondan merkaton, politikaj aŭ sociaj ŝangoj…
Do ni povas denonci la senracion kaj la eksplu-
atadon de la kapitalista sistemo, sed nenio per-
mesas anonci la neeviteblecon de la kolapso de la
kapitalismo kaj la starigo de la socialismo. La so-
cialismo, se ĝi alvenos, estos frukto de la konscia
homa agado kaj la organizita batalado de multaj
personoj, ne de iu aŭtomata meĥanismo de la
ekonomia funkciado.
La socialismo, se ĝi alvenos, estos frukto de la konscia homa agado kaj la organizita batalado de multaj personoj.
