39
María Rafaela Urueña.- La rolo de Esperanto en la defendo de la la lingva diverseco
En sia prelego, Doktorino Urueña komencas aten-
tigante pri la fakto ke ĝis nun en la mondo oni zor-
gis nenion pri la solvo de la lingva problemo. Dum
oni multe temas pri la neceso de nova internacia
ordo en la ekonomio —pri kio, tamen, oni solvis
nenion— kaj pri la tutmondiĝo kaj ties sekvoj, ta-
men en la lingva tereno onu nur iomete okupiĝis
pri la afero de la minoritataj kaj la subdanĝeraj et-
nia lingvoj, sed tute ne pri la neceso de lingvo
internacia.
Nuntempe oni atentas pri la distingo inter la verti-
kala kaj la horizontala komunikad-formoj. Oni es-
tas superante la etapon de la vertikala informado
fare de la regantaroj kaj la transnaciaj entreprenoj
pere de presaro, radio, kino, televido… kiuj kon-
damnas la publikon al la rolo de nuraj ricevantoj,
kaj aperis kaj ĝeneraliĝis la uzado de pli potencaj
teknikaj medioj de komunikado kiaj la video, tele-
teksto, Interreto… kiuj kune kun la potenciigo de
la eblecoj pri telefonado permesas alitipan ko-
munikadon por la horizontala interkomunikado de
la homaro. En tiu kunteksto oni komencas temi pri
la rajto je komunikado kaj eblas enkadrigi tiun
rajton apud la ceteraj homaj rajtoj.
Sekve la prelegantino montris kiom danĝera po-
vas esti la tutmondiĝo en la komunikado por la
transdonado, de unu al alia generacio, de la ko-
noj, spertoj kaj interpretadoj pri la mondo far ĉiu
kulturo se ties plej baza elemento de komunikado,
la lingvo, estas agresata kaj neniigata de la su-
perregantaj kulturo kaj lingvo. Tial oni devas zorgi
pri ĉiuj lingvoj konsiderante la lingvon kiel iun ho-
man rajton kaj kulturan heredaĵon. Ĝi enkadriĝas
inter la homaj rajtoj ne individuaj sed kolektivaj.
Post fari historian trarigardon de la konataj kazoj
de superregado kaj trudo de iu lingvo super aliaj,
la prelegantino analizis pli detale la nuntempa
kazo de supereco de la angla lingvo en la inter-
nacia rilatoj.
Fine ŝi analizis kiamaniere la diversaj leĝo-sis-
temoj alfrontis tiun defion de la epoko, kiam la alte
evoluinta teknologio ebligis ian interkomunikadon,
je tutmonda skalo, por kiu, tamen, oni ne trafe
prikonsideris la lingvan instrumenton, priskribis la
rolon de Esperanto en la Nova Monda Ordo pri
Informado kaj Komunikado kaj finis informante pri
la entreprenitaj planoj kaj projektoj por uzado de
Esperanto en la Eŭropa Unio.
J. M. Zaradona, ed.: Esperanto y traducción
Esperanto kaj tradukado: utopio kaj realaĵo
Dum la lerno-jaro 2004-2005, en la Soria sidejo de la Universitato de Valladolido, en ties Fakultato pri
Tradukado kaj Interpretado, subgvide de Ĉefinstruisto Juan Miguel Zaradona, estis iu kurso je doktoreco,
en la hispana lingvo, titolita Esperanto y traducción: utopía y realidad (Esperanto kaj tradukado: utopio
kaj realaĵo). Prologante la enkomputerigitan dokumenton kiu prezentas la materialojn de tiu kurso, J. M.
Zaradona sin difinas kiel akademia responsulo sed ne ĉefrolulo de la aranĝo.
La kurso estis destinita al ne-esperantistaj licenciuloj kaj ĝia celo estis diskonigi inter tiuspeca publiko
informon pri la ekzistado de la internacia lingvo Esperanto kaj ties taŭgeco por la solvo de la lingva
problemo de la mondo. Laŭ atesto de profesoro Zaradona en sia prologo, estis granda la ĉeestantaro de tiu
kurso kaj ankaŭ la intereso kiun ĝi dediĉis al la afero.
La kurso disvolviĝis ekde decembro 2004 ĝis junio 2005 kaj krom la lecionoj gviditaj de J.M. Zaradona,
estis ankaŭ prelegoj fare de kelkaj fakuloj de Esperanto: Rodrigo Portela, Pedro Garrote, Rafaela Urueña,
Jorge Camacho… Se jam dekomence estis inter la partoprenantoj granda intereso pri la temo, laŭ
disvolviĝo de la kurso eĉ pli intensiĝis tiu intereso kaj tio respeguliĝis en la laboroj pri la temo realigitaj
de la kursanoj mem ĝis la konkretiĝo en eseo aŭ esplor-laboraĵo, dokumentita, centrita, organizita,
proponita, subtenita kaj defendita antaŭ la eblaj legantoj de tiuj materialoj. Kaj por ke la afero ne restu
nekonata de eblaj interesitoj pri Esperanto oni decidis registri, en la menciita komputer-dosiero, ne nur la
pripensojn de la prelegintaj geesperantistoj sed ankaŭ la malkovrojn de la gestudentoj de la kurso.
40
En la sama unua labor-tago de la kurso estis kromaj tri prelegoj au intervenoj, nome, tiu Luis Hernández
pri la temo: Esperanto, baza elemento por la universala kulturo, tiu de Pedro Garrote, kun la temo:
Historio de la naskiĝo de Esperanto. Vivo de Zamenhof kaj unuaj paŝoj de lia idealo en Hispanio. Kaj
tiu de Juan Miguel Zarandona, titolita: La ĵurnalo “La Vanguardia” kaj la Universala Kongreso de
Esperanto de la jaro 1909 en Barcelono: postjarcenta kroniko de iu kroniko.
Ĉiuj tri menciitaj laboraĵoj havas kiel komunan trajton la fakton ke ili pritemas iun aspekton de la historio
de Esperanto kaj la Esperanta Movado. Tiu de Luis Hernández pritraktas la esperantan literaturon mond-
skale kaj en nia lando, ekde la apero de la lingvo internacia. En tiu eseo oni atentas ankaǔ pri la ĝis nun
malgranda influo de Esperanto en la universitataj kaj akademiaj medioj de la mondo.
La prelego de Pedro Garrote estis dediĉata al la biografio de Zamenhof, la historio de Esperanto kaj de la
unua etapo de la E-movado, kun speciala atento al la komenciĝo kaj enradikiĝo de la esperantista afero en
nia lando. La temo estis prezentata kun la konvena informo por la publiko al kiu estis destinata, t.e. kleraj
personoj kiuj, tamen, estis konintaj nenion pri la internacia lingvo kaj ties historio kaj movado.
Juan Miguel Zarandona dediĉis sian atenton al la jaro 1909, tre grava por la hispana esperantismo.
Tiujare okazis en Barcelono la 5a Universala Kongreso de Esperanto kun la ĉeesto de la la kreinto de la
internacia lingvo, Lazaro Ludoviko Zamenhof. La laboraĵo de S-ro. Zarandona faras traprezentadon de tiu
evento pere de la enhavo de artikoloj pri la temo, publikigitaj tagon post tago fare de iu grava ĵurnalo de
la kongresa urbo.
DUA LABOR-TAGO
Luis Eduardo BERDOR REMÓN, Sabino Pelegrín: iu modelo de
esperantisto.
Jesús BOZAL ALFARO, Hispana kaj hispanamerika literaturo en
Esperanto. La estrella verde. Manuel García Sesma.
Ángela BLUM SAN JUAN, Ĉeesto de Esperanto en la kina mondo. La kazo de
La ciudad quemada kaj El gran dictador.
Rosario CASAS GONZÁLEZ, Esperanto: la fina venko.
Rebeca FERNÁNDEZ RODRÍGUEZ, La traduktologia penso de
Lazaro Zamenhof.
Beatriz GARCÍA DELGADO, Esperanto: favoraj kaj malfavoraj
argumentoj.
Javier MARTÍNEZ ROMERA, Esperanto kaj kino.
María PASCUAL CABRERIZO, La Esperanta leksikono. Etimologio.
Susana PASCUAL CABRERIZO, La Esperanta literaturo.
Cristina SÁNCHEZ BARBERO, La historio de Esperanto en Interreto.
41
La materialoj de la dua labor-tago de la kurseto estis intervenoj kaj laboraĵoj de la gestudentoj.
Luis Eduardo Berdor Remón elektis kiel temo la biografion de esperantisto kiun li konis persone.
Tralegante la raporton kiun li faras pri Sabino Pelegrín, nuntempa esperantisto de nia lando, ĉiu konanto
de la hispana esperantista movado kaj la cirkonstancoj en kiuj ĝi disvolviĝas povas rekoni en tiu biografio
tipan portreton de plejparto el la aktivuloj kiuj penas en nia lando por diskonigi kaj disvastigi la
internacian lingvon.
Jesús Bozal Alfaro, de la Lernejo pri lingvoj, de
Sorio, emfazas la gravecon de la ekzistado de
multaj kaj bonkvalitaj tradukaĵoj por pravigi la
utilecon de Esperanto kaj kontribui al ĉi ties
disvastigado. Li speciale atentas kaj atentigas pri
tiuj tradukaĵoj el hispanlingvaj verkistoj: Lorca,
Cervantes, Machado, Miguel Hernández, Gabriel
Celaya, Bécquer, Neruda… Interesa por ni estas
tio ke inter la verkaro tradukita el la hispana lingvo
al Esperanto, tiu lingvo-fakulo mencias la traduk-
aĵon ASTURA BUKEDO eldonita de nia Astura E-Asocio. Inter la verkoj kiujn li mencias li dediĉas
specialan atenton al tiu titolita LA ESTRELLA VERDE, de Manuel García Sesma, sentimentala rakonto
de hispanaj ekzilitaj geesperantistoj.
Ángela Blum San Juan raportis pri la temo: Ĉeesto de
Esperanto en la kina mondo. La kazo de La ciudad quemada
kaj El gran dictador. En tiu artikolo oni esploras la rilaton
inter Esperanto kaj la kino. La ĉeesto de la internacia lingvo
en la kina mondo prezentas diversajn formojn kaj la artikolo
iomete pritemas ĉiujn.: filmoj originale faritaj en Esperanto,
filmoj en kiuj aperas tiu lingvo, filmoj subtekstigitaj en
Esperanto… kaj speciale pritemas la kazo de la filmoj La
bruligita urbo kaj La granda diktatoro. Post prikonsideri
tiujn kaj aliajn filmojn -entute ne multaj- kaj ties rilato kun
Esperanto, la aŭtorino konkludas dirante ke plejparto en la
filmaro en Esperanto konsistas en dokument-filmoj kaj oni ne
povas aliri al ili tra la ordinaraj komercaj kanaloj. La arta kino en Esperanto konsistas en malmultaj filmoj
kaj kurt-daŭraj filmoj, ankaŭ ili malfacile troveblaj.
La artikolon de Rosario Casas González, titolita: Esperanto: la fina venko, ni estimis konvena traduki
ĝin al Esperanto kaj aparte publiki ĝin en ĉi tiu numero de la revuo (vidu paĝon 43an).
Rebeca Fernández Rodríguez verkis tiun eseon titolitan: La traduktologia penso de Lazaro Zamenhof.
La tezo kiun prezentas la aŭtorino estas tiu ke D-ro. L. L. Zamenhof profunde pripensis la viv-kapablon je
tradukado de la lingvo kiun li kreis. La lingvo firme staris sur la verkoj kiuj konstituas la Fundamento de
Esperanto. Tiuj verkoj estas: la Plena Gramatiko, la Ekzercaro kaj la Universala Vortaro. Zamenhof
insistis pri la neebleco enkonduki modifojn en la Fundamento de Esperanto. Tiamaniere li certigis ke la
lingvo povu evolui senriske. Li donis flekseblan strukturon al Esperanto kiu ebligu la kreadon de novaj
formoj sed ene de la skemo kiu garantias la unuecon kaj nevariecon de la lingvo. La tradukado iĝis
elemento kiu ebligis la poluradon kaj perfektiĝon de la lingvo. Li mem tradukis multajn verkojn de la
internacia literaturo: Biblio, teatraĵoj de Moliere, verkoj de Goethe, de Heinrich Heine, fabeloj de
Andersen, kaj multaj aliaj. La aŭtorino de ĉi artikolo substrekas la rilaton inter la juda deveno de
Zamenhof kaj lia intereso kaj pasio por la ellaborado de internacia lingvo kiu utilu por la tuta homaro kaj
kontribuu al la paco inter la popoloj.
Alia laboraĵo de la partoprenintoj en la kurso estas la eseo titolita: Esperanto: favoraj kaj malfavoraj
argumentoj. Ĝia aŭtorino estis Beatriz García Delgado. La eseo esence centriĝas en la argumentoj tradi-
cie uzitaj por defendi Esperanton kaj tiuj uzitaj por kritiki ĉi tiun. Ĝi atentigas ankaŭ pri la personoj kaj
organizaĵoj kiuj defendas kaj tiuj kiuj atakas Esperanton. Temante pri tiuj personoj kaj homaj kolektivoj
la verkistino priskribas la komunajn karakteraĵojn de ambaŭ hom-tipoj. Ŝi asertas ke la informo por ella-
bori tiun laboraĵon estis elprenita ĉefe –kvankam ne ekskluzive- el la Interreto. Kompreneble, la argumen-
toj favoraj internacia lingvo estas bone konataj en niaj esperantistaj medioj. Malpli konata de ni estas la
listo, kiun la artikolo provizas, de la institucioj kaj gravaj personoj favoraj al la disvastigado de Esperanto.
42
Rilate al la argumentoj kaj kritikoj kontraŭ la internacia lingvo oni konstatas ke ili ne estas tute nekonataj
de ni ĉar ni, la geesperantistoj, estas partoprenantoj en la polemiko inter ambaŭ pozicioj kaj multfoje
devis alfronti tiujn malfavorajn argumentojn. Sed, inter la grupoj kaj hom-tipoj kiuj konstraŭstaras nian
idealon ne estas strange ke inter ili estas kolektivoj kiuj pozicias ĝuste kontraŭ la homfavoraj idealoj de la
esperantismo: rasistoj, ŝovinistoj, superregantaj ekspluatantaj soci-klasoj, tutmonda superreganta
potenco… kaj ĉefe, estas inter la konstraŭstarantoj personoj kiuj ne konas Esperanton, personoj kiuj
kritikas, sen baza kono, aferojn kiujn ili ne konas.
Javier Martínez Romera pritraktis la temon: Esperanto kaj kino. La laboraĵo estas dediĉata al tio kion
ĝia aŭtoro nomas “la malfacila rilato inter Esper-
anto kaj la kino”. Same kiel alia kursano kiu pri-
studis ĉi tiun temon, ankaŭ Javier Martínez kons-
tatis ke estis magra la produktado de filmoj kun
esperantista enhavo. Sed ĉi tiu signalas tion kion li
konsideras iu kialo de tiu manko: li diras ke la
malabundeco de esperantaj filmoj eksplikeblas pro
la geografia dislokiĝo de la membraro de mal-
granda kolektivo kia estas la tutmonda esperantist-
aro. Inter la filmoj, kiujn li citas, kiuj iamaniere
rilatas al la internacia lingvo, estas iuj jam menci-
itaj en la eseo de Ángela Blum, sed estas aliaj ne menciataj tie. Angoroj kaj Incubus estas du filmoj tute
parolataj en Esperanto. En la usona filmo Road to Singapore Esperanto estas uzata kiel ekzota elemento
por la kantado de la indiĝenoj de iu Pacifika insulo. En aliaj filmoj la uzo de Esperanto respondas al aliaj
postuloj, ekzemple, en La granda diktatoro estis por ne kompromiti la neŭtralecon de Usono en la Dua
Mondmilito en la epoko de la filmado. Sed oni uzas la internacian lingvon ĉefe en sciencfikciaj filmoj.
María Pascual Cabrerizo prilaboris la temon: La Esperanta leksikono: etimologio. La celo de tiu labor-
aĵo estis esplori la radikojn el kiuj formiĝis la Esperantaj vortoj kaj tiele analizi la ĉeesto de la diversaj
idiomoj en la origino de la internacia lingvo. Sed por tiu studo la aŭtorino de ĉi tiu artikolo prenis kiel
specimeno serion de cent vortoj komenciĝantaj per la litero m. Ŝi notis ke Zamenhof kreis la Esperantan
leksikonon post konsultadi vortarojn de diversaj lingvoj kaj identigi la komunajn radikojn kiuj igis iujn
vortojn kompreneblej en multaj idiomoj, ĉefe la neolatinaj, slavaj kaj germanaj.
La literaturo en Esperanto estas la temo elektita de Susana Pascual Cabrerizo. La celo de tiu studo estis
registri la plej gravajn aspektojn de la historio de la literaturo en la internacia lingvo, la plej elstarajn
aŭtorojn kaj ties ĉefajn karakteraĵojn. Susana same atentis pri la originalaj verkoj en Esperanto kiel pri la
tradukita literaturo al tiu lingvo. Ŝi asertas ke la literaturo en Esperanto, same kiel tiu de aliaj lingvoj, ne
havas nur iun celon artan sed ankaŭ propagandan, t. e. de propagando de la ideoj kiujn oni diskonigas per
la universala lingvo kaj ankaŭ de propagando de Esperanto mem. En la eseo oni priskribas sufiĉdetale la
diversajn etapojn de la literaturo en esperanto kaj ties ĉefajn aŭtorojn kaj karakteraĵojn.
La lasta kontribuaĵo de la gekursanoj estas la artikolo de Cristina Sánchez Barbero, titolita: La historio
de Esperanto en Interreto. La aŭtorino alte taksas la valoron kaj utilecon de Interreto por la diskonigo
de ĉiu ajn afero kaj la manieron kiel tiu interkomunikilo favoras la disvastigadon de la internacia lingvo.
Estas en la monda reto milionoj da paĝoj en, per kaj pri Esperanto. En la epoko kiam tiu artikolo estis
verkita troviĝis en la reto proksimume 20 milionoj da paĝoj pri Esperanto, ĝis hodiaŭ tiu nombro
plialtiĝis al pli ol 52 milionoj.
La lasta akto de la kurso estis nova prelego de Juan Miguel Zarandona. La titolo de la konferenco
estis: Ĉu povas Esperanto kaŝi ian neatenditan danĝeron? La distopika vizio de Robert Hugh
Benson (1871-1914). La preleganto pritemis la verkon La Mastro de la Mondo de Robert Hugh
Benson, brita anglikana pastro konvertita al la katolikismo. En tiu verko oni prezentas estontecan
mondon, totalisman, en kiu oni parolas Esperanton. En la novelo de Benson Esperanto estas
prezentata kiel ilo de satana sistemo serve de la Antikristo.
La preleganto, post sin demandi ĉu estas iu averto pri danĝero je distopika (kontraŭ-utopia) evoluo
de la homa historio en kiu Esperanto ludus la malfeliĉan rolon antaŭviditan de Benson, respondas
ke li estas certa ke ne eblas ke tio okazu. Laŭ li, estas en Esperanto iu interna sekreto, malfacile
eksplikebla, kiu protektas ĝin el ĉiu troigo, eksceso aŭ malrespondeco. Unu jarcento post la timiga
antaŭsento de Benson, Esperanto daŭre estas la nobla idealo kiu estis ĉiam ekde ĝia naskiĝo.
