11
Historio de AEA en Heleco
La antaŭa numero de nia revuo estis publikigita en
aŭgusto de la pasinta jaro. Tial ke 2009 estis la
Centjara Jubileo de Astura Esperanta Asocio, tiu
revua numero estis ĉefe dediĉita al la historio de la
E-Asocio kaj de la esperatismo en nia urbo kaj ĝe-
nerale en Asturio.
Kompreneble, la raportado pri tiel longa periodo,
kiu en la revuo ampleksis ne malpli ol 81 paĝojn,
postulis, krom ega laboro de verkado, ankaŭ de-
diĉiĝo al la esplorado de la troveblaj dokumentoj,
de la E-Asocio, de tuta jarcento.
La kolektado de dokumentaro apartenanta al tiel
vasta tempo-daŭro estis relative facila en kio rila-
tas al iuj epokoj, ĉefe la lastaj, de la historio de nia
E-grupo, sed tre malfacila por aliaj epokoj. Ekde
la jaro 1954, kiam post la landa civil-milito kaj la
malfavora por nia E-movado unua etapo de la
postmilito, la esperantismo renaskiĝis en Gijón, la
dokumentaro estas relative abunda. Ni disponas de
leter-arkivo kaj aktlibro de la Esperantista Gru-
po Jovellanos, kiuj detale informas pri la esper-
antista agado en nia urbo dum tiuj jardekoj. Poste
la informo-fontoj eĉ pligrandiĝis per la komenciĝo
de la eldonado de Heleco. Sed en kio koncernas
al la unua Astura Esperanta Asocio, fondita en la
jaro 1909 kaj gvidita, ĝis la civil-milito, de Fran-
cisco Menéndez Rúa, ni disponis nur je pluraj fo-
toj kaj la disaj informoj kiujn ni povis eltiri el la
verko de Antonio Marco Botella: Analoj de la Es-
peranta Movado en Hispanujo.
Post la eldonado de tiu 84a numero de revuo kaj
ties apero en la interreta paĝo de nia E-Asocio,
baldaŭ ni ricevis mesaĝon el iu hispana sam-
ideano, Juan Azcuénaga. Li, temante pri la historia
raporto de AEA, diris ke por la komenca epoko de
la vivo de tiu E-rondo ni ne profitis la informon
kiun oni povas eltiri el la interreta hemeroteko de
tiuepokaj asturaj ĵurnaloj.
Tiu aserto ege surprizigis nin ĉar ni sciis nenion
pri la ekzistado de tia interreta hemeroteko de an-
tikvaj ĵurnaloj de nia regiono. Samideano Azcué-
naga komunikis la ni la retadreson de tiu hemero-
teko: http://hemeroteca.gijon.es/ kaj ni povis kons-
tati ke, jes ja, en tiu retpaĝo estas trovebla la kom-
pleta kolekto de multaj antikvaj ĵurnaloj de Astu-
rio, ekde ilia fondiĝo ĝis la civil-milito. Kaj tre
grave kaj interese por ni: en kelkaj el tiuj ĵurnaloj,
kiel El Comercio, Avance, Noroeste… de tempo
al tempo aperis anoncoj, komunikaĵoj kaj informoj
de Astura Esperanta Asocio: asembleoj de la
membraro, kunvenoj de la estraro, komenciĝo de
kursoj, anonco de ekzamenoj… Tiele ni povis
konstati ke dum tiuj jaroj, de 1909 al 1936, la
Esperanta Asocio bone kaj regule funkciadis kaj
estis konstanta rolanto de la kultura vivo de la ur-
bo en epoko kiam la kulturaj asocioj ne tiel abun-
dis kiel nuntempe. Pri tio atestas la presaro mem
ĉar se tiuj informiloj dediĉis sian atenton al aferoj
kiel la kunsidoj de la estraro de AEA tio signifas
ke tiam ne abundis tiutipa informo. En la nuna
tempo, kiam tiom da ĉiutipaj grupoj kaj asocioj
ekzistas en nia urbo estas nepenseble simila atento
al la kunsidoj kaj asembleoj de nia esperantista
rondo nek de multaj aliaj kolektivoj.
En la sekva paĝo ni prezentas ekzemplon de iu el
tiuepokaj ĵurnalaj informoj pri nia gijona esper-
antista kolektivo. Por tiuj el niaj fremdaj legantoj,
kiuj ne konas la hispanan lingvon, jen ni esper-
antigas tiun tekston:
En la Kunveno okazinta la 8an ĉi-monate estis unu-
anime aprobitaj la kontoj pri en- kaj el-spezoj.
Oni informis pri la tuta oficiala dokumentaro kaj la
faritaj laboraĵoj dum la jaro pro la esperantista Kon-
greso laste okazinta en Asturio, unuanime decidante
plenaprobi kaj danki al la estraro.
Oni decidis registri en la akto profundan senton pro
la forpaso de Sro Ludoviko Cienfuegos Bernaldo de
Quirós, grafo de Cienfuegos, entuziasma favorinto de
A. E. A.
Sekve oni faris elektadon de la nova estraro, rezult-
ante unuanime aprobita jenan liston:
Prezidanto, Sro Francisco Menéndez Rúa; vicprezid-
anto, Sro Alberto Menéndez González; ĝenerala se-
kretario, Sro Fernando Garcia de la Roza; sekretario
Sro Alfredo Alvarez Casuso; administranto, Sro José
Blanco Raspal. Voĉdonantoj: la eminenta doktoro
Calisto do Rato y Roces, Sro Joaquín González, pres-
bitero; Sro Juan Antonio Zarracina; Sro Enrique
Mengol Girona; Sro Salvador García García, kaj Sro
Adolfo Morí Fernández.
Post kelkaj vortoj de la prezidento dankante nome de
ĉiuj pro ilia elekto, la prezidantoj kaj sekretarioj de la
akademiaj sekcioj informis pri la studoj faritaj dum la
jaro, ĉefe tiu de Historio pro la notoj rilate al la dua
serio de la episkopoj de la Asturia Princlando kaj
esploro de la unua, krom la listo kaj cirkonstancoj de
ĉiuj princoj de Asturio.
Krom tio oni legis kelkajn astronomiajn, muzikajn,
elektrajn kaj fizikajn kalkulojn, kiuj vekis ĉies aten-
ton pro ilia speciala originaleco.
12
Finiĝis la sesio dediĉante la prezidanto kelkajn vor-
tojn memore al la antikvaj gijonaj esperantistoj kiuj
kunhavis kun li la penojn de tiu epoko (1889-1904)
taksitaj kiel heroajn pro la grandaj malfacilaĵoj kiuj
sin oponis al la progresado de la esperantismo, far-
ante specialan mencion de Sro Justo del Castillo kies
portreto montriĝas en elstara loko de la sesio-salono.
La esperantista kongreso, okazinta en Asturio,
menciita en tiu noto estis la 8a Hispana Kon-
greso de Esperanto, kiu okazis en Oviedo en sep-
tembro de la jaro 1929, pri kiu estas detala raporto
en la historio publikigita en la antaŭa numero de
Heleco. La noto provizas al ni kelkajn interesajn
informojn pri la vivo de AEA en tiu epoko. Dank´
al ĝi ni povis ekscii ke en tiu tempo Alberto
Menéndez jam rolis kiel vicprezidanto de la Aso-
cio. Li, kune kun Alfredo Villa, entreprenis, post
la civilmilito, la taskon revivigi la esperantismon
en Gijón. Alia grava, kaj kurioza, informo de tiu
noto estas tio ke en la estraro de la Asocio elektita
tiujare estis iu grava doktoro kuracisto de nia urbo
kaj ankaŭ iu pastro. Menciindas ankaŭ la kulturaj
taskoj entreprenitaj de la esperantista Asocio; la
noto mencias historiajn kaj sciencajn studojn kaj
laboraĵojn… Sed plej grave, por ni, el la tuta
informo provizita de tiu noto estis tiu lasta
paragrafo pri la memoro de antikvaj esperantistoj
de nia urbo kiuj strebis por Esperanto jam en la
periodo 1889-1904. Tio estis tute nova por ni; se
en Gijón jam estis porEsperanta laboro en la jaro
1889 tio signifas ke nia urbo troviĝas inter la
unuaj en la mondo labori favore al ideo kiu estis
lanĉita nur du jarojn antaŭe, t.e. en la jaro 1887,
kiu estas konsiderata la oficiala prezentado de Es-
peranto fare de Dro Zamenhof. Konsiderante
tion, la Centjaro de Esperanto en Gijón kaj As-
turio devus esti konsiderata ne en la jaro 2009 sed
en 1989. Nu, ni sciu ke la radikoj de la Internacia
Lingvo en nia urbo estas pli profundaj ol ni mem
pensis, kaj tio devas instigi nin senlace konservi
tiun tradicion ĝis la kompleta venko de la es-
perantista ideo.
Krom la transkribita noto el antikva ĵurnalo
temanta pri nia esperantista afero, estas en la
presara hemeroteko de nia regiono kelkdeko da
similaj informoj, komunikoj, kunveno-kunvokoj…
Sed inter tiu materialo ni trovis alian noton indan
je nia speciala atento. Sur la sekva paĝo ni prezen-
tas ĝian foton; tiu eltranĉaĵo apartenas al la ĵurnalo
La Prensa, de marde, la 5an de decembro de la
jaro 1929. Jen ĉi tie ties E-traduko:
En la Urbodomo
La esperantista asembleo okazinta en la di-
manĉo.
Pasintdimanĉe okazis en la Urbodomo de Gijón
la anoncita asembleo esperantista en kiu ĉeestis
multenombraj delegitaroj de la asturaj esperant-
istaj grupoj federitaj.
ASTURA ESPERANTA ASOCIO
En la Junta celebrada el día 8 del corriente se aprobaron, por unanimidad, las cuentas de ingresos y
gastos. Se dio cuenta de toda la documentación oficial y de los trabajos realizados durante el año con
motivo del Congreso esperantista celebrado en Asturias, acordándose por unanimidad un voto de plena
confianza y agradecimiento a la Junta de gobierno.
Se acordó hacer constar en el acta el sentimiento más profundo por el fallecimiento de don Luis
Cienfuegos Bernaldo de Quirós, conde de Cienfuegos, entusiasta favorecedor de A. E. A.
Se procedió a la elección de la nueva Junta de gobierno, resultando elegida por unanimidad la siguiente:
Presidente, don Francisco Menéndez Rúa; vicepresidente, don Alberto Menéndez González; secretario
general, don Fernando Garcia de la Roza; secretario don Alfredo Alvarez Casuso; administrador, don
José Blanco Raspal. Consejeros: Ilustrísimo señor doctor don Calisto do Rato y Roces, don Joaquín
González, presbítero; don Juan Antonio Zarracina; don Enrique Mengol Girona; don Salvador García
García, y don Adolfo Morí Fernández.
Después de algunas palabras del señor presidente dando las gracias en nombre de todos por su elección,
los presidentes y secretarios de las secciones académicas dieron cuenta de los estudios realizados du-
rante el año, destacándose el de Historia por los apuntes referentes a la segunda serie de los obispos del
Principado de Asturias e investigación de la primera, más la relación y circunstancias de todos los
príncipes de Asturias.
También se leyeron: algunos cálculos astronómicos, musicales, eléctricos y físicos que llamaron la
atención por su especial originalidad.
Se terminó la sesión dedicando el presidente algunos recuerdos a los antiguos esperantistas gijoneses que
compartieron con él los sacrificios de aquellos tiempos (1889-1904) llamados heroicos por las grandes
dificultades que se oponían al avance del esperantismo, haciendo especial mención de don Justo del
Castillo cuyo retrato se ostenta en sitio preferente del salón de sesiones.
13
Aprobinte la kontoj de en- kaj el-spezoj, leginte
la oficialan dokumentaron kaj reelektinte, unu-
anime, la estraron de la Federacio, estis nomum-
ita komisiono konstituita de Sroj Francisco Me-
néndez Rúa, Mariano Cantalapiedra, Alfredo Vi-
lla kaj Alberto Menéndez, por ke ili proponu la
novan planon, kiu validos de la jaro 1930 kun ti-
es fundamenta regularo kaj la interna regformo.
Sro Jiménez Mora informis pri la kina prezent-
ado de la aktoj de la esperantista Kongreso, kiu
estos montrata en la sek-
vonta kunsido en Gijón.
Oni konsideras kiel fak-
ton jam plenumitan ke
la Asturia Princlando
havos oficialan repre-
zentantaron pli amplek-
san ol ties de ĉiuj ceteraj
hispanaj regionoj.
Antaŭen kaj antaŭen.
Vivu AsturPrinclando.
Kiel oni povas konstati,
ĉi-foje la kunsido ne es-
tas de Astura Esperanta
Asocio sed de la tuta As-
tura Esperantista Fede-
racio, fondita kaj gvidita
de Antonio Jiménez Mo-
ra, Federacio al kiu apar-
tenis, krom AEA, ankaŭ
aliaj grupoj de Esperanto
ekzistantaj tiam en Astu-
rio. La intereso de tiu no-
to estas tio ke ĝi montras
ion, kion ĝis nun ni ne
sciis. T.e. la kunlaboro,
kadre de la Federacio, de
la E-grupoj de la Labor-
ista Ateneo de Gijón. Tiu
kunlaboro reliefiĝas, en
la noto, per la ĉeesto kaj
kunelektado de Alfredo
Villa, Prezidanto de la
menciita grupo esperant-
ista de la Laborista Ate-
neo, kune kun elstaraj
membroj de Astura Es-
peranta Asocio, kiel Francisco Menéndez Rúa kaj
Alberto Menéndez. Ni jam supozis ke estis sufiĉe
bona rilato inter la E-grupoj de nia urbo el mal-
sama ideologia inklino, konsiderante la postmili-
tan kunlaboron de anoj el tiuj malsamaj grupoj en
la revivigo de la esperantismo en Gijón, sed ĝis
nun ni ne havis informon certan pri vera kun-
laborado, kiel montras kaj atestas la ĵurnala noto
kiun ni prikomentas nun.
Resume, niaj legantoj interesitaj pri la historio de
la Esperantistaj grupoj de Gijón konsideru nian
raporton de la antaŭa numero de la revuo pli-
ampleksigita per tiuj-ĉi prezicigoj pri la antaŭ-
milita etapo de tiu historio. Tiurilate tre utilis al ni,
por la kono de tiu epoko, la informon, kiun ni
dankas, de samideano Juan Azcuénaga pri la ek-
zistado de la presara hemeroteko de nia regiono.
Aliaj legantoj de la historia raporto kiun ni pri-
komentas esprimis alitipajn prikonsiderojn pri la
raporto kaj pri la revuo
ĝenerale. Ni devas men-
cii la konfuzon kiu okaz-
igis al ni ies opinio ke tiu
raporto enhavas tro da
politika pritemo. Laŭ nia
opinio, la revuo, kaj kon-
krete la historia raporto
havas nek troon nek
mankon, sed ĝustkvanton
da politika enhavo. La ra-
porto estas historio kaj en
la historio estas politiko.
Estus tiel malfacile verki
la historion de Astura
Esperanta Asocio aŭ de
Hispanio aŭ de io ajn, ne
meciante politikajn afe-
rojn, kiel fari tiun verk-
adon ne uzante la literon
“E”. La politiko estas ne-
pra komponaĵo de la vivo
kaj de la ekzistanta real-
aĵo, kaj per Esperanto oni
povas -kaj devas- pritrak-
ti ĉiujn ajn aspektojn de
la vivo kaj la realaĵo, kaj
la politiko estas unu el
ili, krome sufiĉe grava
kaj ofte influante kaj efi-
kante sur la ceteraj.
Dum la jarcenta vivo de
Astura Esperanta Aso-
cio okazis du Mond-
militoj, kaj tio influis tre
malfavore sur la esper-
antista movado. Krome
en nia lando falis la mo-
narkio en la jaro 1931,
kaj estiĝis Respubliko, kaj estis fiaskinta revolucio
en oktobro de la jaro 1934, kaj okazis civilmilito
dum la jaroj 1936-1939, kaj ĉio ĉi, same ol la
post-milito, kaj la malvarma milito mondskale,
influis sufiĉe malfavore, sur la esperantista mov-
ado. Ĉu oni povas verki la historion de la esper-
antista movado de tiu jarcento ne menciante tiujn
politikajn aferojn kun ties granda influo pri la E-
movado mem?
