42
Sendube 1968 estis decida jaro. Krom la eventoj de la
Pariza printempo estis ankaŭ la interesa politika pro-
cezo nomita «Praga Printempo». Ambaŭ procezoj, okaz-
intaj en landoj lokitaj en kontraŭaj flankoj de la t.n.
«Malvarma Milito», havis kiel komuna trajto la fakton
ke ties ĉef-roluloj aŭ protagonistoj agadis pelitaj de emo
al libereco.
Tiam la socio en Ĉeĥoslovakio estis politike kaj ekono-
mie gvidata de la Komunista Partio de tiu lando. Simila
situacio ekzistis en la ceteraj ŝtatoj de la socialisma blo-
ko subgvide la la granda Sovetunia potenco. Prezidento
de Ĉeĥoslovakio kaj samtempe la unua sekretario de la
Centra komitato de la K.P. tiam estis Antonín Novotnj,
kiu pro sia stalinisma teniĝo metis kontraŭ si kaj la par-
tia gvidantaro grandparton el la landa loĝantaro. Ankaŭ
ene de la Kompartio mem ekaperis opono kontraŭ tiu
gvidanto. En la lastaj monatoj de la jaro 1967 distingiĝis
kiel kritikanto de Novotnj kaj ties politiko iu slovaka
komunisto nomata Dubĉeko (Alexander Dubček).
En kunsido de la Centra Komitato de la Partio okazinta
la 21an de decebro-1967, Novotnj demisiis el siaj partiaj
respondecoj kaj postenoj. Kelkaj tagoj poste, jam ko-
mence de 1968, estis elektita Dubĉeko kiel unua se-
kretario de la K.P.
En monato marto Novotnj estis devigita demisii ankaŭ
kiel Prezidento de la lando. Poste laŭ propono de Dub-
ĉeko estis elektita por tiu posteno Ludvik Svobodo. Jam
de tiam ekkomencis inter la ceteraj regantaroj de la so-
vetia bloko zorgo pri la politika evoluo de Ĉeĥoslova-
kio. La 23an de marto okazis en Dresdeno renkontiĝo de
gvidantaj reprezentantoj de Bulgario, Hungario, GDR,
Pollando kaj Sovetunio kun ĉeĥoslovaka delegitaro, en
kiu oni faris akran kritikon pri "rampema kontraŭ-
revolucio" en Ĉeĥoslovakio.
Tamen la procezo sekvis. La ŝtata Asembleo decidis re-
habiliton de civitanoj kiuj estis kondamnitaj de la an-
taŭaj aŭtoritatoj kaj oni ellaboris la dokumenton nom-
atan
Agadprogramo de KPĈ
kiu formulis la koncepton
de
socialismo kun homa vizaĝo
. Ĝi enhavis ŝanĝojn,
kiujn la K.Partio efektivigus, senĉese agante kiel gvid-
anta politika forto laŭ la konstitucio, en la politika sfero:
civitanaj kaj politikaj rajtoj, en la ekonomia tereno:
reformoj kadre de la socialismo, kaj en la kulturo kaj
eksterlanda politiko. La tuto de la ŝanĝoj fakte konsti-
tuis demokratiigan procezon. Surbaze de tiu programo
estis nomumita nova registaro estrita de Černík. Ĉio ĉi
okazis jam en monato aprilo, meze de tiu printempo kiu
donus nomon al la ŝanĝo-procezo. Menciindas ke plej-
parto el la landa loĝantaro apogis la procezon kaj sim-
patiis al la gvidantojn kiuj entreprenis la ŝanĝojn.
Male, la gvidantaro de la ceteraj komunistaj reĝimoj de
la socialista bloko pli kaj pli malaprobadis la politikon
de Prago. La 4a de majo, en Moskvo okazis ĉeĥoslovak-
sovetia traktadoj sur la plej supera nivelo; ĉeĥoslovaka
delegitaro aŭskultis de Breĵnev, Kosjgin kaj Podgornj
tre akran kritikon de la politikaj disponoj en Ĉeĥoslova-
kio. Ili postulis energian agadon fronte al kontraŭsocial-
ismaj kaj dekstrulaj fortoj, kiuj, laŭ ili, klare aktivadis.
La akuzo ne estis tute malvera: inter la ĉekaj intelektuloj
kiuj profitis la politikan malfermon por promocii dekstr-
eman kaj burĝfavoran evoluadon troviĝis uloj kiaj Vac-
klav Havel kaj aliaj kies veran politikan vizaĝon oni po-
vis vidi tridek jarojn poste, kiam definitive krizis la
komunista reĝimo.
Du monatojn daŭris tiu cedo-malcedo inter la aŭtorita-
toj de Prago kiuj plue profundigis en la demokratiiga
procezo kaj la lideroj de la socialista bloko kiuj iom-
post-iom pasadis el la plendoj kaj admonoj al minacoj
pri militista interveno de la trupoj de la Varsovia Kon-
trakto en Ĉeĥoslovakio.
La 15a de julio, reprezentantoj de Bulgario, Hungario,
GDR, Polio kaj Sovetunio en kunveno en Varsovio
aprobis koncepton de Breĵnev pri “limigita suvereneco”,
implicanta rajton interveni en la internajn aferojn de la
socialistaj landoj por defendi la socialismon. Laŭ tiama
enketo, la rifuzo de la aŭtoritatoj de Prago al tiu doku-
mento altiris la apogon de ne malpli ol 78 procento el la
gecivitanoj de Ĉekoslovakio.
Fine, la 20a de aŭgusto komenciĝis la okupado de la
lando per la armeoj de la kvin socialistaj landoj: Sovet-
unio, GDR, Pollando, Hungario kaj Bulgario. La Praga
registaro aprobis ordonon por ke la armeo ne faru rezis-
ton kaj estis eldonita Proklamo al tuta ĉeĥoslovaka po-
polo, en kiu oni indikis, ke la soldataroj estas okupantaj
Ĉeĥoslovakion kontraŭ volo de la konstituciaj organoj
de la ŝtato. Sekvinttage estis okupitaj plimulto da urboj
1
1
1
9
9
9
6
6
6
8
8
8
:
:
:
P
P
P
R
R
R
A
A
A
G
G
G
A
A
A
P
P
P
R
R
R
I
I
I
N
N
N
T
T
T
E
E
E
M
M
M
P
P
P
O
O
O
K
K
K
A
A
A
J
J
J
T
T
T
I
I
I
E
E
E
S
S
S
S
S
S
U
U
U
F
F
F
O
O
O
K
K
K
A
A
A
D
D
D
O
O
O
43
en Ĉeĥoslovakio. La aŭtoritatoj de tiu ĉi lando sendis
proteston al la registaroj de la kvin ŝtatoj, kiuj intervenis
en la operacio. En la tuta lando kreskis amasa popola re-
zisto kontraŭ la invadintaj trupoj. Rezulte de tiu rezisto,
kvankam ne perforta, estis 72 mortaj, 266 grave kaj 436
leĝere vunditaj ĉeĥoslovakaj civitanoj. Dubĉeko kaj
aliaj regantoj estis fortrejnitaj en Sovetunion.
De la 23a
ĝis la 26a de aŭgusto, Laŭ peto de Ludviko
Svobodo, Prezidento de la Respubliko, okazis en Mosk-
vo traktado de la ĉeĥoslovaka kaj la soveta politika re-
prezentantaro; la sekvantan tagon (la 24a de aŭgusto)
partoprenis dum la interparoloj ankaŭ A. Dubček kaj
ceteraj ĉeĥoslovakaj politikistoj arestataj ekde antaŭ
pluraj tagoj. La traktadoj finis -sub ega sovetia premo-
per subskribo de la t.n.
Moskva Protokolo
, kiu enhavis
devligajn taskojn por la gvidantaro de KPĈ (malperme-
son de "kontraŭsocialismaj organizaĵoj" kaj socialan de-
mokration, firmigon de organoj de Sekureco -tiama po-
lico- kaj armeo, partian kontrolon de presaro kaj kon-
kretajn partiajn ŝanĝojn) kaj promeso de laŭgrada foriro
de la intervenaj soldataroj.
Dum la lasta semajno de aŭgusto konkretiĝis la politika
cedo de Ĉeĥoslovakio al la sovetiaj postuloj. La popola
rezisto kulminis per unŭhora ĝenerala striko kaj la 31an
tiumonate la centra Komitato de la KPĈ akceptis la
Moskva
n
Protokolo
n kiel unusola elirpunkto el la don-
ita situacio. Revenis al la lando la sekvestritaj politik-
istoj. Pro la okupacio kontraŭ Ĉeĥoslovakio kaj sekva
politika cedo fare de tiulanda gvidantaro fakte finiĝis la
procezo, konata kiel
Praga printempo
. Sekvis periodo,
en kiu iompostiome plifirmiĝis politikistoj kiuj poste
entreprenis la normaligon kadre de la socialisma bloko
kontrolita de Moskvo kaj ene de ĉi ties politikaj skemoj.
Du faktoj rezultas tre evidentaj: unue, ke plejparto el la
loĝantaro de Ĉeĥoslovakio estis preta apogi ĉiun ajn
procezo je reformoj kiuj signifus la forlason de la ĝis-
tiama sistemo de socialisma ekonomio ene de la sovetia
bloko, kaj due, ke la regantoj de tiu sociekonomia blo-
ko, konstatinte la perdon je popola apogo al sia sistemo,
sin tenis je la defensivo, pretaj reagi eĉ per militista in-
terveno kaj perforto.
Kiam oni alvenas al tia situacio estas facile antaŭvidi ke
tiaspeca politika povo estas tre febla kaj ne kapablos
persisti dumlonge. Ja, ĝuste tridej jarojn poste la situa-
cio draste renversiĝis ne nur en Ĉeĥoslovakio sed en la
tuta bloko inkluzive Sovetunio mem. Kaj ĉi-foje la ŝan-
ĝoj ne limiĝis al kelkaj reformoj celante demokratiigon
sed ampleksis la tutan politikan kaj ekonomian siste-
mon, forlasante la socialismon kaj restarigante la kapi-
talismon eĉ laŭ ties plej akraj aspektoj.
Nu, alveninte al tiu rezulto, la tasko de nura kronikisto
pri la okazaĵoj de Prago-1968 kaj ties politikaj sekvoj
povus fini per tio ĝis nun raportita pri la temo. Sed se
oni rigardas la eventojn ne nur de vidpunkto de kronika
raportado sed ankaŭ de historia studado, oni devas es-
plori la kialojn de la okazaĵoj por eltiri utilan instruon el
ili. Krome, tiuj, kiuj interesiĝas pri pri la homa progres-
ado laŭsence de la superado de la kapitalismo por kons-
trui novan, pli justan, sociekonomian ordon, devas sin
demandi kial fiaskas porsocialisma reĝimo, aŭ io kio sin
difinis tiele. Kaj ĉefe kaj lastinstance, prezentiĝas ankaŭ
la demando ĉu la socialismo kaj la komunismo eblas aŭ,
male, ĉiu provo tiudirekte estas kondamnita al fiasko.
Pri tiuj demandoj eblas, kaj fakte estas, diversaj respon-
doj. Personoj bone instalitaj en la nun superreganta sis-
temo dirus ke ne ekzistas alternativo al la kapitalismo
kaj ke estas senutilaj ĉiuj penoj serĉi kaj starigi alitipan
ekonomion. Kompreneble, la simpatiantoj de la porso-
cialismaj ŝanĝoj pritaksus tre negative tiujn procezojn,
kiel la priskribita de Ĉeĥoslovakio kaj la refaliĝo en la
kapitalismon de la iama sovetia bloko. Tamen, se ili ne
ĝuste pritaksas ankaŭ la aferon de la demokratio kaj la
esperon kaj aspiron de la amasoj al la demokratiaj li-
berecoj kaj ceteraj homaj rajtoj, ili restas kondamnitaj
refali en samajn erarojn. Feliĉe, estas ankaŭ inter tiuj
fortoj personoj kapablaj eltiri instruon el la historio por
ne ripeti la erarojn. Ekzemple, tiurilate estas konata la
teniĝo de la t.n. «eŭrokomunistoj». Laŭ ĉi-ties teoriistoj,
la fiasko de la komunistaj reĝimoj de orienta Eŭropo
okazis tial ke tiuj reĝimoj neglektis la civitanajn rajtojn
de la popolanoj kaj entreprenis sian socialistan procezon
ne atentante pri la necesa libereco de la personoj.
Estas justa la kritiko kiun tiu eŭrokomunista movado fa-
ris al la soveti-favoraj reĝimoj pri la manko de libereco
kaj demokratio. Sed ŝajnas al mi ke en sia interpretado
de la historio estas ia eraro: estas konfuzo inter kaŭzo
kaj rezulto. Mi pensas ke tiuj reĝimoj ne fiaskis pro tio
ke ili agadis diktatorece, sed male, ili komencis konduti
diktatorece kiam la popoloj konstatis ke la socialista sis-
temo estis jam fiaskinta. Kiam okazis la kontraŭ-social-
isma reago konita kiel “Praga Printempo” jam de antaŭ-
longe la socialisma reĝimo estis montrinta sian nekapa-
blon plenumi la esperojn kaj aspirojn de la popolo pri
progreso kaj komforta vivnivelo, ne nur en Ĉeĥoslova-
kio sed en la tuta socialista bloko kaj ankaŭ en Ĉinio.
Do, kiu estas la kaŭzo de tiu fiasko? Kial la komunistaj
aŭtoritatoj perdis la konfidon de la amasoj, je kiu ili iam
ĝuis? Ne estas malfacile kompreni ke bonveno de tiuj
reĝimoj, fare de la popolo, respegulas la esperon kiun ili
vekas pri novstila socio en kiu por ĉiam malaperos la
ekspuatado kaj la maljusteco. Tiele difinita la celo kaj la
plano de la revoluciuloj, ĝi nepre altiras la simpation kaj
la apogon de la subpremitoj de la socio, t.e. plejparto el
la loĝantaro. Sed post la konkero de la politika povo fa-
re de tiuj progresistaj fortoj venas la provo en la prakti-
ko, sur la reala tereno. Kaj la realo estas ke la popoloj ne
fariĝas sanktaj nur pro tio ke ili konkeris la povon kaj
atingis la kontrolon de la socio pere de kontraŭkapital-
44
istaj fortoj, kaj ankaŭ estas realo tio ke la riĉaĵoj kaj
rimedoj de la lando ne tuj multobliĝas nur pro tio ke
okazis la revolucia venko. Se dume ne estas ideologia
edukado de la popolo konsciigante ĝin ke estas necesaj
tempo kaj laboro por plifortigi la ekonomion kaj igi ke
la pruduktig-aparato liveru abundon je vivrimedoj por
ĉiuj, iompostiome venas elreviĝo, malkonfido kaj sen-
espero de pli kaj pli granda nombro da gecivitanoj.
Krom tio, estas ankaŭ la fakto ke la ekonomia egaleco
kiu karakterigas de la porsocialismajn reĝimojn ne kon-
gruas kun la laŭnaturaj homaj emoj.
Do, estas en la homa naturo mem io kio sin oponas al la
frateco kaj egaleco inter la personoj. Ĉiu emas kaj pretas
esti pli riĉa kaj pli potenca ol ceteraj homoj (se ne estus
tiele, nia specio ne estus homa sed anĝela, kaj la anĝeloj
ne bezonas la socialismon ĉar ili vivadas jam en la Ko-
munismo). Ĉu tio estas solvebla pere de politika eduk-
ado kaj priideologia kontrolo? En Ĉeĥoslovakio kaj ce-
teraj landoj de Orienta Eŭropo, escepte Sovetunio, tiu
kontrolo daŭris nur ekde la finiĝo de la Dua Mond-
Milito. En Rusujo kaj ceteraj teritorioj iam konstituantaj
Sovetunion, tiu kontrolo kaj ideologia edukado venis
jam ekde la finiĝo de la Unua Mond-Milito, do proksim-
ume 70 jaroj (pli ol du generacioj) kiam la komunismo
disfalis en la jaro 1989. Tamen, laŭŝajne, la pensmanie-
ro de la tieaj popoloj ne estis pli matura por la socialis-
mo ol ĝi estis en la jaro 1917. Ĉu tio estas mirinde? Eble
ne multe, ni prikonsideru tion ke 20 jarcentojn post la
ekkristaniĝo de Suda kaj Okcidenta Eŭropo, la kristan-
ismo de tiu socio estas kvazaŭ maldika farbo-tavolo, tio
estas, nur supraĵa afero.
Do tio estas afero kiu dependas de la tempo de aplikado
de edukado de la amasoj, kaj tiurilate la edukado por la
socialismo troviĝas ankoraŭ en tre frua etapo de procezo
kiu povos esti tre longa. Sed ĝi estas ankaŭ afero kiu
dependas de la sistemo de edukado aplikata. Ĉu la pri-
ideologia edukado de la amasoj en la socialista bloko de
Orienta Eŭropo, kaj nun daŭre en Ĉinio, Vjetnamio, Ku-
bo…, estas la plej konvena por krei en la koron de la ge-
civitanoj solidarecon kaj amon al la justeco kaj egaleco?
Ofte mi dubis prio tio vidante ke, ekzemple, la intereso
kaj la pasio de la amasoj de tiuj landoj pri futbalo kaj
aliaj konkur-luktoj estis tute simila al ties de la okci-
dentlandaj amasoj. El saĝa homa kolektivo oni povas
esperi pli saĝan teniĝon. Evidentiĝas ke ankaŭ ne la
amasoj de tiuj landoj estis ideologie edukitaj por entre-
preni seriozan kaj respondecan procezon kia la irado al
la Socialismo kaj la Komunismo. Tiu necesa edukado
devus kunporti ankaŭ konsciigon pri la neceso je sobra
kaj modera konsumo. La amasoj de la socialista bloko
montris avidon ĝui ian konsumnivelon tiom altan kiom
tiu ekzistanta en la plej riĉaj landoj de la alte industri-
igita mondo, kaj la ebleco etendigi tiun vivnivelon al la
tutmonda loĝantaro preterpasas la kapablon kaj la dispo-
non de la terglobaj rimedoj. Sed mi perceptas pluan
mankon en la aplikita sistemo de amasedukado. Oni ne
povas veki emon al solidareco kaj amon al la homaro
kaj la justeco pere de ideologio kiu multe parolas nur pri
klasbatalo, klaskonscio… t.e. uzante nur materiismajn
konceptojn. La homo estas iom pli ol nura materio. Sur
ateisma mondkonceptado oni ne povas konstrui homajn
interrilatojn karaterigitaj per tiu amo kiu forrifuzas la
maljustecon kaj la ekspluatadon inter la personoj kaj la
popoloj. Kromanfoje okazis tio, kion la Biblio anoncas:
Ŝtono, kiun malŝatis la konstruantoj,
fariĝis ŝtono bazangula.
Kristo, aplikante al si tiun profetaĵon, diris ke la homo
kiu askultas lian mesaĝon kaj praktikadas ĝin, agadas
tiel prudente kiel tiu, kiu konstruas sian domon sur roko
por rezisti ĉiujn atmosferajn eventualaĵojn. Male, kiu
neglektas la mesaĝon estas kiel malsaĝa homo konstru-
inta ties domon sur sablo kaj kiam venas ŝtormoj kaj
ventego la konstruaĵo ruiniĝas. Ne eblas ne memori ĉi
profetaĵon kiam oni vidis la malsukceson de la Peres-
trojko kiu signis la definitivan fiaskon kaj totalan ruinon
de granda socialista bloko en kies ideologia bazo estis
neglektata, kiam ne tute malpermesata, la instruado pri
la religiaj valoroj.
La marksista suspektemo pri la religio kaj ties instruo
havas historiajn kialojn. Multfoje en ĉiuj epokoj la reli-
gio kaj ties pastraro estis uzataj por pravigi la ekzist-
antan povon, eĉ la plej tiranecajn kaj ekspluatigajn
povojn. Tion konsiderante, prave K.Marks diris tion ke
la religio estis drogo por la popoloj. T.e. la postmorta
feliĉo, kiun la religioj promesas, celas mildigi la pezan
situacion de la subpremitoj de ciuj epokoj. La religio es-
tas misuzata ankaŭ por aferoj kiel la subtenado de ne-
demokratiaj regantoj kaj maljustaj ekonomiaj strukturoj.
La konstruantoj de la Socialismo devas esti zorgemaj pri
tiu afero ofte uzita de la klasa malamiko por ties
ekspluataj celoj. Sed, tute forrifuzi la religion, kiel faris
niaj Socialismo-konstruantoj de la lastaj jarcentoj, estas
kvazaŭ forĵeti la bebon kune kun la malpura akvo.
Por la konstruado de la Socialismo estas necesaj la krist-
anaj valoroj de hom-amo, kompato, sindonemo… Sen
tiu angula ŝtono eblas konstrui nenion. Jes, la kapitalis-
mo ne baziĝas precize sur tiuj valoroj, sed la kapitalis-
mo ne bezonas ilin ĉar ĝi havas kiel aliancanoj la plej
malbonajn ecojn de la homa naturo: egoismo, posed-
emo, rabemo, ambicio, konkuremo… Tamen, kiam oni
volas batali kontraŭ tiel potencaj inklinoj de la homa
naturo estas nepre necesa la Dia helpo. Ĝuste tiel.
La batalado kiu devos pludaŭri por meti finon al la ka-
pitalismo kaj la imperiismo devas eltiri historiajn ins-
truojn el la pasinta sperto. Jen mi esprimis la prikonsi-
derojn kiujn tiu sperto vekis ĉe mi.
Faustino Castaño Vallina.
Gijón-Asturio (Hispanio), printempo de 2008.
