Nun estas la kvardekjara datreveno de la francaj

eventoj de majo de la jaro 1968, kiuj ege efikis sur

aliaj terzonoj de la Okcidenta kulturo. Ankoraŭ

nuntempe, post tiom longa periodo, oftas la diver-

saj interpretadoj pri la signifo de tiuj okazaĵoj.

La opinioj pri tiu signifo estas eĉ kontraŭdiraj. Ne

estas interakordo difini tiun movadon kiel «revo-

lucio»; por ilin mencii oni uzas ankaŭ la terminojn

«kultura movado», «socia movado»…

Temis, sendube, pri revolucio, sed oni devas kons-

tati ke ĝi estis iu revolucio ne laŭ-tipa, eĉ pri-

konsiderante ke ĉiuj revolucioj alportas iun aŭ kel-

kajn ne-tipajn, ne-atenditajn, nekonatajn elemen-

tojn… ĉar male ne eblus la revolucioj. Sed la pari-

za Majo-1968 prezentis eksterordinaran kvanton da

cirkonstancoj kiuj igis neantaŭvidebla iun socian

eksplodon de tia naturo kaj graveco. La mobilizado

ne okazis kadre de soci-ekonomia krizo, sed en so-

cio en plena ekspansio kaj kun sufiĉe alta grado je

disvolviĝo kaj ekonomia prospero. Aliflanke la so-

cia tavolo kiu iniciatis kaj ĉefrolis la tumultojn ne

estis iu socia klaso tradicie ekspluatata kaj kun re-

volucia alvokiĝo kia la proletaro; nur 7 procento el

la francaj gestudentoj devenis el laboristaj familioj

(nuntempe la procento estas multe pli alta), kaj ta-

men la mobilizado havis ne-dudeblan karakteron

de maldekstra kaj progresema inklino. Sed ĝi estis

movado spontana kaj sen gvidantaro, sen iu revo-

lucia partio, sen klara lidero kaj sen konkreta pro-

gramo nek difinita ideologio. Ĝi ankaŭ ne havis

politikajn celojn, kaj, iamaniere, eĉ ne sociekono-

miajn celojn. Estis, jes ja, ia reago kontraŭ la aŭto-

ritatismo de la regantaro, sed la Francio de De-

Gaulle ne estis diktaturo kiel la frankismo tiam ek-

zistanta en Hispanio aŭ kiel la Ŝaho de Persujo.

Ĉiuj-ĉi cirkonstancoj igas la revolucian movadon

de la franca majo de 1968 io nekutima, anomalia,

sed estis ankoraŭ pli da eksterordinaraj cirkonstan-

coj. La revolucioj sukcesas aŭ fiaskas. Sed ĉi-kaze,

eble unuafoje en la historio, estis nek sukceso nek

fiasko. La movado ĉesis kvankam ĝi ne estis su-

fokita. Ne okazis konkero de la politika povo fare

de la revoluciuloj (ili eĉ ne prikonsideris la eblecon

tion fari), nek estis necese detrui organizajn struk-

turojn de revolucia gvidado (tiuj malmultaj organi-

zaĵoj kiuj enkadrigis gestudentojn dum tiuj tagoj

formiĝis spontane laŭ la impulso de la mobilizado

kaj krome ili gvidadis nenion).

La studado kaj interpretado de tiuj eventoj dumlon-

ge perpleksigis la historiistojn kaj sociologiistojn,

kaj ankoraŭ ne estas plena interakordo pri la signi-

fo de tiu movado. Rezulte de ia peno kompreni ti-

on, kio estis okazante, iu faris iun difinon kiu havis

ioman sukceson, kiam li diris ke la amaso da ge-

studentoj ne konsciis pri tio kion ili deziris sed ili,

jes ja, tre klare sciis kion ili rifuzis.

Tiu formulado de la situacio estis sufiĉe prava. Se

ni devus precizigi kontraŭ kio mobiliziĝis la fran-

caj gejunuloj ni dirus ke ili marŝadis kontraŭ la

ideologiaj valoroj sur kiuj baziĝis la socio. Tiam ne

sciis percepti tion la politikaj partioj de la klasika

kaj tradicia maldekstrularo, inkludante la Francan

Komunistan Partion. Eble eĉ ne la protagonistoj

mem de la tumultoj sciis tiam konscie formuli tion.

Sed evidentis ke ili prenis inspiron el la teoria he-

redaĵo de maldekstrularo, el la majstroj de la

marksismo kaj la anarkiismo. Ĉefe la verkoj de

Marks, Mao kaj Markuso estis la fonto kaj la refe-

renco de iliaj klopodoj –mallerte artikigitaj- de teo-

ria poziciiĝo. Inter iliaj aspiroj, esprimitaj per slo-

ganoj sur la muroj de la universitataj fakultatoj kaj

la pri-kulturaj lokoj kiujn ili okupadis dum iliaj

grandamasaj manifestacioj kaj koncentriĝoj, apera-

dis depostuloj de klara maldekstra inspiro: racia

superado de la socio pri konsumo, mallongigo de

la labor-tago (de la tiamaj 48 horoj semajne al 40),

liberigo de la virinoj kaj egaleco je rajtoj inter am-

baŭ seksoj, plibonigo de la instruado kaj superigo

de la tre klasisma karaktero kiun tiam havis la Uni-

versitato, finigo de la usona milita interveno en

Vjetnamio, forrifuzo de la aŭtoritatismo ĉiunivele,

priseksa libereco kun rifuzo de la hipokrita moralo

pri la kutimoj, plibonigo de la interrilatoj inter la

Nordo kaj la Sudo, ktp.

Dum kelkaj semajnoj la ekzistanta politika povo,

kiu ne estis antaŭvidinta ĉi-tiun eksplodon, ne sciis

Parizo: majo de 1968

Iu revolucio ekster-tipa

reagi alie ol per polica subpremado. Post la aldon-

iĝo de pliaj sociaj tavoloj al la tumultoj kaj socia

plendado, okazis du fenomenoj kiuj kontribuis sen-

aktivigi la revolucian konvulsion. Unuflanke, atin-

ginte la socia agitado la plej eble altan nivelon ne

pasante al la fazo de la alsalto al la povo, ankaŭ ne

la politikaj fortoj de la organizita maldekstrularo

sciis provizi la movadon per iu politika solvo ene

de la institucia kadro ekzistanta. Oni povas kom-

preni ke la instituciaj partioj de Maldekstro ne vo-

lis entrepreni la aventuron baziĝi sur strataj tumul-

toj por rompigo de la politika legaleco kun ne-

antaŭvideblaj sekvoj. Sed ne tiel estas kompren-

ebla tio ke tiuj fortoj ne kapablis politike artikigi la

movadon alprenante ties justajn postulojn kaj pro-

fiti ĝian impulson por iniciati procezon de progres-

isma socia transformiĝo ene de la laŭleĝa kadro

ekzistanta. Sen tiu perspektivo la revolucia agitado

elverŝiĝis sur nenion kaj elĉerpiĝis sencele.

Aliflanke, la tagoj de socia plendado kaj batalado

estis okazigintaj sufiĉe altan gradon je publika

malordo kiun la politika povo, kiam ĝi kapablis re-

agi, povis propagande prezenti kiel ĥaoson kiu mi-

nacis ĉion detrui, atingante la regrupiĝadon de ĉiuj

konservativaj sociaj fortoj kiuj rekonkeris la stra-

tojn per grandamasa manifestacio sin prezentante

kiel la reago de la silenteca plimulto de la lando

kontraŭ la ĥaoso kaj la malordo. Antaŭe, la Gene-

ralo Prezidento De-Gaulle certigis al si la apogon

de la armeo por alfronti ĉiun ajn eventualaĵon.

Kiel oni diris antaŭe, la franca movado efikis sur

aliaj lokoj en la Tero. Se en iuj lokoj la burĝa povo

sciis reagi tiel saĝe ol en Francio, en aliaj, male, ĝi

ne povis restarigi la ordon sen la uzado de la per-

forto kaj okazigi masakrojn de revoluciaj gestu-

dentoj, kiel okazis en Meksiko.

Se tiu estus la epilogo de la revolucia movado de la

jaro 1968 oni devus klasifiki ĝin inter la multaj

revolucioj kiuj fiaskis. Sed okazis ke la rezulto es-

tis multe pli komplika kaj konfuziga. Plej eksteror-

dinara estis la fakto ke sen alsalto al la povo kaj

sen politika venko (la partioj de Maldekstraro sufe-

ris grandan fiaskon en la franca balotado post tiu

jaro), la valoroj defenditaj de la revoluciuloj de

majo de 1968 sin altrudis, nepercepteble sed ne-

kontesteble, preskaŭ mondskale. Kiel asertis Da-

nielo Kohn-Bendit, iu el la spontanaj lideroj aper-

intaj en tiu konjunkturo:

tiu mobilizado generis la

ekologiistan movadon, la feministan movadon kaj

la kontraŭaŭtoritatisman sentiviĝon.

La tuta mo-

rala hipokriteco pri la kutimoj kaj la vivmanieroj

estis forbalaita fare de la kultura evoluado kaj de la

mensaj skemoj naskiĝintaj el tiu revolucia impulso.

Vole nevole, la superregantaj klasoj mem devis al-

preni, por supervivadi kaj foreviti pluajn esplod-

iĝojn, multajn el la depostuloj de la revoluciuloj de

la jaro 1968.

Sed ne ĉiujn. 40 jarojn post tiuj eventoj la homaro

troviĝas en alia vojkruciĝo de la historio, el kiu po-

vas rezulti aliaj sociaj konvulsioj. Nuntempe estas

antaŭ ni malsama mondo kun malsama problem-

aro, sed daŭre estas necese serĉi, ĉiumaniere, al-

ternativon al la kapitalismo. Hodiaŭ la mondo de la

plenaĝuloj povas oferi nenion al la gejunuloj. Nun-

tempe estas nepre necesa iu revolucio por la rajto

je laboro, por ekologia kaj ekonomia ordo mond-

skale, kontraŭ la rasismo kaj la ksenofobio, por la

demokratio kaj la egaleco, por la homaj rajtoj…

Tamen pligrandiĝis la malakordo inter la politika

kaj la civila socio. Por ampleksaj amasoj de la eks-

pluatitoj kaj marĝenitoj de la planedo ekzistas ne-

niu perspektivo de alternativa socio. Urĝas pripensi

kaj iniciati tiun alternativon. La senĉese kreskiĝ-

anta fluso de enmigrantoj venantaj al la alte indus-

triigitaj landoj el Afriko kaj aliaj mizeraj terzonoj

estas signo kaj rezulto de la egaj ekonomiaj mal-

ekvilibroj mondskale. La ekonomia sistemo –kapi-

talista- kiu generis tiun problemaron, ne kapablas

solvi tiun problemaron. Parizo, denove Parizo,

montris per la akraj tumultoj fare de enmigrintoj,

okazintaj antaŭ plurajn jarojn, kie troviĝas kaj

amasiĝas la viktimoj de la ekonomiaj malekvilibroj

kaj kiuj estos la protagonistoj de la estontaj mo-

bilizoj. Ankaŭ estas signo de la malpreteco de nia

socio solvi tiun problemaron la fakto ke estis elek-

tita kiel nova Prezidento de Francio la homo kiu

sufokis perforte tiujn justajn postulojn de la en-

migrintoj de unua kaj dua generacioj. Ne estas ha-

zardo ke tiu franca Prezidento, Sarkozi, esprimis

sian volon kaj intencon mortigi la spiriton de majo-

1968. Ĉu tiu kreteno konscias pri tio ke estas ĝuste

dank´al tiu spirito de majo-1968 ke li, filo de hun-

garaj enmigrintoj, alvenis al tiu alta gvidposteno en

la gastiga lando? Sen la venko de la valoroj de

1968 estus nepensebla tiu ebleco kaj la fakto ke en

la nuna usona balotkampanjo konkuras –kun gran-

da ebleco venki- unu virino kontraŭ unu nigrulo,

kaj ke en tiu sama lando virino, krome nigrulino,

estras la ministrejon pri fremdaj aferoj. Same estis

neimagebla, sen la venko de la spirito de 1968, ke

en la lastaj jardekoj la samseksemuloj atingis la

rajtojn kiujn oni neis al ili dum jarmiloj kaj ili po-

vas sen-honte montri publike sian seksan situacion.

Kaj ĉiuj personoj ĝenerale ĝuas hodiaŭ je priseksa

libereco kiun ne konis la antaŭaj generacioj.

Ke tiu spirito kaj tiuj valoroj daŭre kaj longe estu

la instigilon de nia civilizacio por atingi pli altajn

celojn de justeco kaj libereco.