35
R
R
R
e
e
e
z
z
z
e
e
e
n
n
n
c
c
c
o
o
o
d
d
d
e
e
e
l
l
l
i
i
i
b
b
b
r
r
r
o
o
o
j
j
j
p
p
p
r
r
r
i
i
i
l
l
l
a
a
a
M
M
M
i
i
i
l
l
l
i
i
i
t
t
t
o
o
o
j
j
j
e
e
e
s
s
s
e
e
e
n
n
n
d
d
d
e
e
e
p
p
p
e
e
e
n
n
n
d
d
d
e
e
e
c
c
c
o
o
o
L
L
a
a
h
h
u
u
s
s
a
a
r
r
o
o
A
A
ŭ
ŭ
t
t
o
o
r
r
o
o
:
:
A
A
r
r
t
t
u
u
r
r
o
o
P
P
é
é
r
r
e
e
z
z
R
R
e
e
v
v
e
e
r
r
t
t
e
e
U
U
n
n
u
u
a
a
n
n
o
o
v
v
e
e
l
l
o
o
d
d
e
e
l
l
a
a
a
a
ŭ
ŭ
t
t
o
o
r
r
o
o
;
;
v
v
e
e
r
r
k
k
i
i
t
t
a
a
e
e
n
n
l
l
a
a
h
h
i
i
s
s
p
p
a
a
n
n
a
a
l
l
i
i
n
n
-
-
g
g
v
v
o
o
k
k
a
a
j
j
t
t
r
r
a
a
d
d
u
u
k
k
i
i
t
t
a
a
a
a
l
l
k
k
e
e
l
l
k
k
a
a
j
j
i
i
d
d
i
i
o
o
m
m
o
o
j
j
.
.
U
U
n
n
u
u
a
a
e
e
l
l
d
d
o
o
n
n
o
o
:
:
j
j
a
a
r
r
o
o
1
1
9
9
8
8
6
6
P
P
a
a
ĝ
ĝ
o
o
j
j
:
:
2
2
2
2
4
4
T
T
e
e
m
m
o
o
:
:
Mallonga novelo priskribante batalon ko-
mence de la Milito je Sendependeco, en la jaro
1808. la unua eskadro de la napoleona armeo in-
tencas submeti la andaluzajn kamparanojn kiuj ba-
talas kontraŭ la francaj invadintoj.
La rakonto priskribas la travivaĵojn de iu juna vicleŭtenanto de la 4a regimento Husaroj nom-
ita Frederic Glüntzs, el la nova rekrutado de imperiaj oficiroj sendita al Hispanio, kie la popo-
lo rifuzas submetiĝi al Napoleono.
Kiam tiu oficiro alvenis al Hispanio jam estis okazintaj la eventoj de la 2a de majo en Madri-
do. La kolonoj de la franca armeo, estis trairante Andaluzion, la kamparanoj kaj la gerilanoj
senkompate atakas la francajn soldatojn kiuj restas izolitaj. La regimento de Husaroj de tiu ĉi
rakonto troviĝas en Kordovo. Ĝi estas konstituita de aro da spertaj veteranoj, kiuj bone konas
la oficon kaj la riskojn de la milito, kaj alia grupo da junaj oficiroj, el altklasaj familioj, kiuj ne
spertas pri militaj aferoj.
Je fino de la novelo estas priskribo de batalo -ŝajne en la kadro de la operacioj ĉirkaŭ Bajleno-
kiu estas la unua por la juna oficiro Glüntzs; li tre emis entrepreni tian militan agadon kaj pere
de ĝi akiri gloron. Laŭlonge de la disvolviĝo de la batalo, li konstatis ke la milito ne tiom estis
glora afero kiom li supozis.
La rakontado estas amuziga kaj la priskribo de la etoso kaj la historiaj cirkonstancoj de la ag-
ado estas fajna. En la rakontado oni lerte kombinas la priskribadon de la batalo mem kaj ties
antaŭaĵoj kun prikonsideroj rilate al la homa reago antaŭ la realaĵo de la milito kaj ties efiko
sur la animo de la batalantoj. La aŭtoro krudece pentras la kruelecon de la bataloj kaj la obs-
tinon de la hispanaj rezistantoj kontraŭ la imperio de Napoleono. Estas speciale menciinda la
psikologia aspekto de la verko kiam oni priraportas la iompostioman ŝanĝadon de la juna ofi-
ciro Frederic, kiu evoluas ekde sia fiereco esti ano de la elita korpo de la Husaroj al nura homo
kiu pli ĝuste pritaksas la valoron de la vivo kaj senespere batalas por savi la sian. Apartenas al
tiu filozofio –aŭ prihistoria filozofio- ankaŭ tio, kion la aŭtoro prezentas pri la absurdeco de la
militoj, la fakto ke la soldatoj estas kvazaŭ nuraj ŝak-peonoj kiujn la generaloj movas en siaj
ŝak-tabuloj.
Sed precipe menciinda estas la lerteco de Arturo Pérez Reverte por prezenti literature histo-
riajn okazaĵojn. Tion oni povas percepti en ĉiuj siaj verkoj kaj manifestiĝis jam en ĉi tiu, kiu
estis lia unua novelo. Oni povas diri ke per tiu ĉi verko eniris vera majstro en la literaturan
mondon de la historiaj noveloj.
36
R
R
R
e
e
e
z
z
z
e
e
e
n
n
n
c
c
c
o
o
o
d
d
d
e
e
e
l
l
l
i
i
i
b
b
b
r
r
r
o
o
o
j
j
j
p
p
p
r
r
r
i
i
i
l
l
l
a
a
a
M
M
M
i
i
i
l
l
l
i
i
i
t
t
t
o
o
o
j
j
j
e
e
e
s
s
s
e
e
e
n
n
n
d
d
d
e
e
e
p
p
p
e
e
e
n
n
n
d
d
d
e
e
e
c
c
c
o
o
o
T
T
T
a
a
a
g
g
g
o
o
o
d
d
d
e
e
e
k
k
k
o
o
o
l
l
l
e
e
e
r
r
r
o
o
o
A
A
ŭ
ŭ
t
t
o
o
r
r
o
o
:
:
A
A
r
r
t
t
u
u
r
r
o
o
P
P
é
é
r
r
e
e
z
z
R
R
e
e
v
v
e
e
r
r
t
t
e
e
U
U
n
n
u
u
a
a
E
E
l
l
d
d
o
o
n
n
o
o
:
:
l
l
a
a
2
2
9
9
a
a
n
n
d
d
e
e
n
n
o
o
v
v
e
e
m
m
b
b
r
r
o
o
–
–
2
2
0
0
0
0
7
7
E
E
l
l
d
d
o
o
n
n
e
e
j
j
o
o
:
:
A
A
l
l
f
f
a
a
g
g
u
u
a
a
r
r
a
a
P
P
a
a
ĝ
ĝ
o
o
j
j
:
:
4
4
0
0
0
0
T
T
e
e
m
m
o
o
:
:
H
H
i
i
s
s
t
t
o
o
r
r
i
i
a
a
n
n
o
o
v
v
e
e
l
l
o
o
p
p
r
r
i
i
l
l
a
a
m
m
a
a
d
d
r
r
i
i
d
d
a
a
j
j
o
o
k
k
a
a
z
z
i
i
n
n
t
t
a
a
ĵ
ĵ
o
o
j
j
d
d
e
e
l
l
a
a
2
2
a
a
d
d
e
e
m
m
a
a
j
j
o
o
d
d
e
e
1
1
8
8
0
0
8
8
.
.
K
K
v
v
a
a
n
n
k
k
a
a
m
m
v
v
e
e
r
r
k
k
i
i
t
t
a
a
l
l
a
a
ŭ
ŭ
n
n
o
o
v
v
e
e
l
l
a
a
s
s
t
t
i
i
l
l
o
o
,
,
l
l
a
a
r
r
a
a
k
k
o
o
n
n
t
t
o
o
r
r
i
i
g
g
o
o
r
r
e
e
b
b
a
a
z
z
i
i
ĝ
ĝ
a
a
s
s
s
s
u
u
r
r
d
d
o
o
k
k
u
u
m
m
e
e
n
n
t
t
a
a
r
r
o
o
d
d
e
e
l
l
a
a
e
e
p
p
o
o
k
k
o
o
:
:
m
m
i
i
l
l
i
i
t
t
i
i
s
s
t
t
a
a
j
j
i
i
n
n
f
f
o
o
r
r
m
m
o
o
j
j
,
,
l
l
i
i
s
s
t
t
o
o
j
j
d
d
a
a
n
n
o
o
m
m
o
o
j
j
,
,
r
r
a
a
p
p
o
o
r
r
-
-
t
t
o
o
j
j
d
d
e
e
m
m
e
e
m
m
o
o
r
r
a
a
ĵ
ĵ
o
o
j
j
d
d
e
e
a
a
t
t
e
e
s
s
t
t
a
a
n
n
t
t
o
o
j
j
,
,
d
d
o
o
k
k
u
u
m
m
e
e
n
n
t
t
o
o
j
j
e
e
l
l
o
o
f
f
i
i
-
-
c
c
i
i
a
a
l
l
a
a
j
j
k
k
a
a
j
j
p
p
a
a
r
r
t
t
i
i
k
k
u
u
l
l
a
a
j
j
a
a
r
r
k
k
i
i
v
v
o
o
j
j
…
…
La aŭtoro, A. Pérez Reverte, en la prezentado de la libro, pluraj monatoj antaŭ komenciĝo de
la jaro de la celebrado de la Dua Centjaro de la eventoj, kiuj signifis la komenciĝon de la Mili-
to je Sendependeco, diris ke li volis esti la unua centrigi la debaton, starigi iujn minimumojn,
kaj ke por tio oni devas klarigi iajn interpretadojn, kiuj dum du jarcentoj makulis kelkajn ver-
aĵojn, ekzemple, diras li; ni kreskis pensante ke estis la popolo gvidita de la armeo kiu eliris al
la stratoj kaj ne estis tiele. La armeo estis konsignita en la kazernoj kaj sen municio.
Konvenas atenti ankaŭ pri la Eklezio. “Tiutage ĝi havis ian hontigan, abomenindan teniĝon.
Ĝi malkonfidis pri la popolo. Por ĝi Napoleono reprezentis en tiu epoko la ordon. Poste ĝi
transiris al la alia partio, kvankam oni devas diri ke kelkaj pastroj eliris al la stratoj por batali”.
La 2a de majo “temis pri enorma kverelo kies ĉefroluloj estis personoj ĝisoste kolerigitaj pro
la insolento kaj la malestimo de la francaj trupoj. Tamen oni devas ne forgesi ke la francoj
reprezentis la modernecon, kaj la popolanoj kiuj kontraŭfrontis ilin sur la stratoj, estis iuj uloj
kiuj defendadis la monarkion kaj la religion. Ili ne sciis ke ili estis kontribuante al la reveno de
Ferdinando la 7a, la plej granda putinido de la lastaj jarcentoj de nia historio, sed mi ne povas
eviti senti enorman teneron al tiuj kiuj mortis surstrate tiutage.”
“La ordemaj personoj restis siahejme. Ekstere oni masakradis la friponojn de la Lavapiesa
kvartalo, la fiularon de la mizeraj kvartaloj, iujn furiozajn virinojn kiuj mortigis per ĵetado de
flor-potoj. Batalis proksimume 3.000 al 4.000 personoj, virinoj, infanoj, harditaj viroj, akra,
brutala ularo, tiuj kiuj povis perdi nenion… Ili eliris straten ĉagrenitaj. Ĉio estis spontana, iu
Intifado. Ili ne pensis pri la patrujo. Tio venis la 3an de majo”.
La rakonto estas nek fikciaĵo nek historia raporto. Ĝi estas novelo-forma rakontado, kun histo-
ria rigoro, de dokumentitaj okazintaĵoj de iu tago, kiu, tamen, estas materio de legendo kaj
havis multenombrajn anonimajn heroojn.
La libro samtempe amuzigas kaj ilustras; ĝi same konvenas por tiuj kiuj ŝatas legi pri
aventuroj kaj tiuj aliaj kiuj deziras koni la historion. Rilate al la historio de Hispanio, ĉi tiu
verko estas deca kontribuaĵo al la celebrado de la Dua Centjaro de la gravaj okazaĵoj kiujn ĝi
prirakontas.
37
R
R
R
e
e
e
z
z
z
e
e
e
n
n
n
c
c
c
o
o
o
d
d
d
e
e
e
l
l
l
i
i
i
b
b
b
r
r
r
o
o
o
j
j
j
p
p
p
r
r
r
i
i
i
l
l
l
a
a
a
M
M
M
i
i
i
l
l
l
i
i
i
t
t
t
o
o
o
j
j
j
e
e
e
s
s
s
e
e
e
n
n
n
d
d
d
e
e
e
p
p
p
e
e
e
n
n
n
d
d
d
e
e
e
c
c
c
o
o
o
H
H
H
i
i
i
s
s
s
p
p
p
a
a
a
n
n
n
i
i
i
o
o
o
,
,
,
l
l
l
a
a
a
i
i
i
n
n
n
f
f
f
e
e
e
r
r
r
o
o
o
d
d
d
e
e
e
N
N
N
a
a
a
p
p
p
o
o
o
l
l
l
e
e
e
o
o
o
n
n
n
o
o
o
1
1
8
8
0
0
8
8
-
-
1
1
8
8
1
1
4
4
I
I
u
u
h
h
i
i
s
s
t
t
o
o
r
r
i
i
o
o
d
d
e
e
l
l
a
a
M
M
i
i
l
l
i
i
t
t
o
o
j
j
e
e
S
S
e
e
n
n
d
d
e
e
p
p
e
e
n
n
d
d
e
e
c
c
o
o
A
A
ŭ
ŭ
t
t
o
o
r
r
o
o
:
:
E
E
m
m
i
i
l
l
i
i
o
o
d
d
e
e
D
D
i
i
e
e
g
g
o
o
U
U
n
n
u
u
a
a
E
E
l
l
d
d
o
o
n
n
o
o
:
:
j
j
a
a
n
n
u
u
a
a
r
r
o
o
–
–
2
2
0
0
0
0
8
8
E
E
l
l
d
d
o
o
n
n
e
e
j
j
o
o
:
:
L
L
a
a
E
E
s
s
f
f
e
e
r
r
a
a
d
d
e
e
l
l
o
o
s
s
l
l
i
i
b
b
r
r
o
o
s
s
,
,
S
S
.
.
L
L
.
.
P
P
a
a
ĝ
ĝ
o
o
j
j
:
:
5
5
9
9
0
0
P
P
r
r
i
i
s
s
k
k
r
r
i
i
b
b
o
o
:
:
H
H
i
i
s
s
t
t
o
o
r
r
i
i
a
a
l
l
i
i
b
b
r
r
o
o
,
,
v
v
e
e
r
r
k
k
i
i
t
t
a
a
e
e
n
n
l
l
a
a
h
h
i
i
s
s
p
p
a
a
n
n
a
a
l
l
i
i
n
n
g
g
v
v
o
o
.
.
S
S
u
u
f
f
i
i
ĉ
ĉ
e
e
i
i
l
l
u
u
s
s
t
t
r
r
i
i
t
t
a
a
p
p
e
e
r
r
b
b
i
i
l
l
d
d
o
o
j
j
d
d
e
e
p
p
o
o
r
r
t
t
r
r
e
e
t
t
o
o
j
j
d
d
e
e
l
l
a
a
e
e
p
p
o
o
k
k
o
o
k
k
a
a
j
j
m
m
a
a
p
p
o
o
j
j
d
d
e
e
l
l
a
a
m
m
i
i
l
l
i
i
t
t
a
a
j
j
o
o
p
p
e
e
r
r
a
a
c
c
i
i
o
o
j
j
.
.
L
L
a
a
r
r
a
a
p
p
o
o
r
r
t
t
-
-
a
a
d
d
o
o
,
,
t
t
r
r
e
e
d
d
e
e
t
t
a
a
l
l
a
a
,
,
a
a
m
m
p
p
l
l
e
e
k
k
s
s
a
a
s
s
l
l
a
a
t
t
u
u
t
t
a
a
n
n
d
d
a
a
ŭ
ŭ
r
r
o
o
n
n
d
d
e
e
l
l
a
a
k
k
o
o
n
n
f
f
l
l
i
i
k
k
t
t
o
o
,
,
l
l
a
a
p
p
o
o
l
l
i
i
t
t
i
i
k
k
a
a
n
n
k
k
r
r
i
i
z
z
o
o
n
n
k
k
i
i
u
u
e
e
s
s
t
t
i
i
s
s
ĝ
ĝ
i
i
a
a
p
p
r
r
o
o
l
l
o
o
g
g
o
o
k
k
a
a
j
j
t
t
e
e
m
m
a
a
r
r
o
o
k
k
o
o
n
n
e
e
k
k
s
s
a
a
k
k
u
u
n
n
ĝ
ĝ
i
i
.
.
Ĉi-tiu estas, ĉefe, iu milita historio de la franca-hispana konflikto, sed tamen ne malatentas pri aliaj
aspektoj kiuj rilatas al la temo: la tiama internacia situacio, la ekonomiaj kaj la politikaj flankoj de la
afero, k.s. Emilio de Diego pritraktas la diversajn faktorojn de la situacio kiu estiĝis en Hispanio
komence de la 19a jarcento: la politika krizo kiun travivis Hispanio tiam, la eraraj politikaj pritaksoj
de Napoleono rilate al Hispanio, la tiama internacia situacio, la politika propagando de la militantoj
dum la konflikto, la graveco de la kolonia imperio de Hispanio, la homaj kaj materiaj rimedoj de
ambaŭ intermilitantoj, naturo kaj graveco de la geriloj, la graveco de la kontrolo de la maroj, la mono,
la logistiko.
Ĉiuj ĉi elementoj gravas por pli bone kompreni la konflikton, ties disvolviĝon kaj rezulton. Estas
interese konstati ke oni gajnis la militon kvankam oni perdis preskaŭ ĉiujn batalojn, ĉar la hispanaj
armeoj, eĉ kiam ili batalis aliance kun la angloj, estis detruitaj aŭ pelitaj al fuĝo, sed ili ĉiam
reorganiziĝis poste kaj revenis batali.
En la verko oni klare eksplikas la gravecon de la kontrolo de la maro fare de la angla floto. La alianc-
anoj: hispanoj, portugaloj kaj britoj sukcesis, dank’ al la menciita ĉemara supereco de Anglio, havi
siajn bazojn je provizado en iu ajn loko de la duoninsula marbordo. Tamen la francoj dependis, por
ilia provizado, de longaj surteraj linioj, konstante minacitaj de la gerilanoj.
Male ol aliaj aŭtoroj, Emilio de Diego konsideras ke la popola ribelo de la 2a de majo ne estis tute
spontana kaj ne-atendita, sed organizita de la partio de Ferdinando. Tamen koincidas pri tio ke,
esceptante la heroa interveno de la oficiroj Daoizo kaj Velardo de la kazerno je artilerio, ĝenerale la
militistoj de la ĉefurbo restis marĝene de la ribelo de tiu tago.
La legado de la verko rezultas amuza, distra, ĉefe en ties unua parto, kiu pritemas la politikajn kaj
internaciajn aspektojn de la milito. La dua parto, pli centrita en la milito mem, ties bataloj kaj opera-
cioj, alportas grandan dokumentaron kaj ampleksan priskribon de la milita agado.
La aŭtoro trafe montras kiamaniere, dum la tuta daŭro de la milito, la hispana teritorio kaj la tieaj
batalantoj konstituiĝis en infero por Napoleono. Tia estas, ĝuste, la titolo de la verko. Li mencias la
paradokson ke la franca imperiestro mem, kelkaj jaroj antaŭ la invado de Hispanio, anoncis ke invadi
ĉi-tiun landon estus grava strategia eraro.
Resume, la amantoj de la historio povas trovi en tiu ĉi libro grandan kaj interesan instruon, kiu, tamen,
ne estas enuiga legi.
